Wrzesień 2010

Wilki w owczej skórze
Ks. Piotr Mrzygłód

Wychowanie obywatela
Joanna Kunert

Lekcja historii
Elżbieta Nowak

Kodeks Postępowania Nauczyciela prozą pisany
Agnieszka Jędrzejowska

Polska emigrująca
llona Migacz

Apostoł kultu Świętej Jadwigi
Ks. Bogdan Giemza SDS

Nasz Przyjaciel
Ks. Piotr Nitecki

Skarby cystersów czekają...
Barbara Rak

Pielgrzymami jesteśmy
Ks. Bogusław Konopka

Jak uczyć dzieci szacunku do rodziców?
Z o. Mariuszem Tabulskim rozmawia Bożena Rojek

Oto drzewo Krzyża, na którym zawisło zbawienie świata
Jan Paweł II

Siedem chorób głównych


Strona główna

Archiwum

KS. PROF. ANTONI JERZY KIEŁBASA, SALWATORIANIN (1938-2010)
Apostoł kultu Świętej Jadwigi
Ks. Bogdan Giemza SDS


15 lipca 2010 roku w domu zakonnym w Trzebnicy zmarł nagle – w 72. roku życia, 54. roku życia zakonnego i 48. roku posługi kapłańskiej – ks. prof. Antoni Kiełbasa, salwatorianin.

Dzieciństwo i młodość

Ks. Antoni Jerzy Kiełbasa urodził się 6 listopada 1938 roku w Zgodzie, dzielnicy Świętochłowic, na Górnym Śląsku, w wielodzietnej rodzinie rzemieślniczej Małgorzaty z d. Dziuba i Jerzego Kiełbasów (ojciec był rzeźnikiem). Atmosfera religijna w domu sprawiła, że oprócz ks. Antoniego, również jego brat Jerzy wybrał drogę kapłańską i pracuje obecnie jako proboszcz parafii w Ornontowicach (archidiecezja katowicka); drogę kapłańską i zakonną podjął także bratanek, ks. Ireneusz Kiełbasa SDS. Naukę ks. Antoni pobierał m.in. w Niższym Seminarium Duchownym im. św. Jacka w ówczesnym Stalinogrodzie (dzisiejsze Katowice) w latach 1953-1955. Należy nadmienić, że niektórzy absolwenci Gimnazjum i Liceum im. św. Jacka oraz Niższego Seminarium Duchownego im. św. Jacka w Katowicach, odgrywali lub odgrywają ważną rolę w życiu społecznym i kościelnym.

Droga powołania

Warto zauważyć, że drogę powołania kapłańskiego i zakonnego wybrał Antoni w okresie największego terroru stalinowskiego, przypadającego na pierwszą połowę lat pięćdziesiątych XX wieku. Nowicjat w Zgromadzeniu Salwatorianów w Bagnie (archidiecezja wrocławska) rozpoczął 7 września 1955 roku. Pierwszą profesję zakonną złożył 8 września 1956 roku w Bagnie i przyjął wówczas imię zakonne Herbert, profesję wieczystą 8 września 1962 roku również w Bagnie. Studia filozoficzno-teologiczne odbył w Wyższym Seminarium Duchownym Salwatorianów w Bagnie. Święcenia kapłańskie przyjął 29 czerwca 1963 roku w Trzebnicy z rąk ks. biskupa Andrzeja Wronki, biskupa pomocniczego archidiecezji wrocławskiej. Tak więc posługę kapłańską rozpoczął w przełomowym okresie dla Kościoła, jakim były obrady Soboru Watykańskiego II (1962-1965).

Służba zakonna

Bezpośrednio po święceniach kapłańskich ks. Antoni Kiełbasa został skierowany jako wikariusz do parafii pw. Św. Bartłomieja i św. Jadwigi w Trzebnicy, gdzie proboszczem był ceniony już wówczas ks. dziekan Wawrzyniec Bochenek SDS (1915-1996). Do Trzebnicy powrócił po okresie studiów specjalistycznych w Polsce i za granicą w listopadzie 1972 roku i pozostał tutaj do swojej śmierci. Wyrazem zaufania ze strony współbraci zakonnych były wybory ks. Antoniego do konsulty prowincjalnej w latach 1975-1985. Pełnił w niej obowiązki wikariusza prowincjalnego, czyli zastępcy ks. prowincjała (w latach 1975-1978 i 1981-1985) oraz konsultora prowincjalnego (1978-1981). Kilkakrotnie powierzano mu obowiązki superiora, czyli przełożonego domu zakonnego wspólnoty Salwatorianów w Trzebnicy.

Ks. Kiełbasa aktywnie uczestniczył w pracy Zgromadzenia Salwatorianów na szczeblu międzynarodowym. Jako delegat Polskiej Prowincji Salwatorianów sześciokrotnie był wybieramy do udziału w obradach Kapituły Generalnej Zgromadzenia (1975, 1981, 1987, 1993, 1999, 2006). Należał do współzałożycieli Międzynarodowej Komisji Historycznej Salwatorianów, która została powołana do istnienia w 1971 roku. Był jej członkiem do samej śmierci. Celem Komisji są studia nad historią Założyciela, Sługi Bożego ks. Franciszka Jordana (1848-1918) i Zgromadzenia Salwatorianów. Owocem pracy Komisji są m.in. wydawane regularnie „Documenta et Studia Salvatoriana”. Na przestrzeni tych lat czynnie włączał się w organizacje różnych jubileuszy zakonnych, zarówno w Polsce, jak również w skali międzynarodowej.

Droga naukowa

Studia specjalistyczne z zakresu historii Kościoła rozpoczął w 1964 roku na Wydziale Teologicznym Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. W 1966 roku uzyskał licencjat z zakresu nauk historycznych, w 1968 roku obronił pracę magisterską nt. „Początki Salwatorianów na ziemiach polskich 1900-1908”, pisaną pod kierunkiem ks. prof. Mieczysława Żywczyńskiego. W latach 1968-1970 odbył kurs doktorancki na KUL. W latach 1970-1972 pracował w archiwum generalnym Salwatorianów w Rzymie, studiował jako wolontariusz w Rzymie, prowadząc równocześnie kwerendę w archiwach kościelnych w Europie, szczególnie salwatoriańskich. Po powrocie do kraju zamieszkał w Trzebnicy i od listopada 1972 roku rozpoczął wykłady w Wyższym Seminarium Duchownym Salwatorianów z historii Kościoła, patrologii i historii Zgromadzenia Salwatorianów. W 1992 roku na Papieskim Wydziale Teologicznym we Wrocławiu obronił pracę doktorską nt. „Ksiądz Franciszek Maria od Krzyża Jordan (1848-1918)”. Promotorem był ks. prof. Józef Swastek. W październiku 1993 roku został mianowany adiunktem na tym Wydziale i rozpoczął zajęcia dydaktyczne, podejmując wykłady z historii Kościoła Powszechnego i dziejów Kościoła na Śląsku. W 1998 roku zdał pomyślnie kolokwium habilitacyjne na podstawie rozprawy „Salwatorianie z ziem polskich w latach 1881-1903”. Następnie ks. Kiełbasa został powołany na stanowisko docenta na Papieskim Wydziale Teologicznym we Wrocławiu, w 2001 roku otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego tegoż Wydziału. Do śmierci był kierownikiem katedry Historii Kościoła na Śląsku. Był cenionym promotorem wielu prac magisterskich i licencjackich oraz doktorskich. Nadto był recenzentem prac magisterskich, doktorskich i habilitacyjnych.

Kierunki badań naukowych, sympozja i publikacje

W badaniach naukowych ks. Profesora można wymienić trzy główne kierunki badań naukowych. Pierwszy związany był z rodziną zakonną i dotyczył osoby Założyciela, Sługi Bożego ks. Franciszka Jordana oraz historii Zgromadzenia Salwatorianów. Owocem są rozprawy naukowe będące podstawą kolejnych stopni akademickich oraz liczne pionierskie opracowania w języku polskim i prace zbiorowe. W ramach wykładów w Seminarium w Bagnie potrafił swoją pasję dla Założyciela zaszczepić w kolejne pokolenia Salwatorianów. Trzeba też mieć na uwadze, że organizował prawie od podstaw archiwum prowincjalne w Krakowie, które wzbogacił ogromną liczbą kopii dokumentów zebranych w ramach prowadzonej przez lata kwerendy w archiwach w Polsce i za granicą.

Drugą pasją naukową było zgłębianie życia i działalności św. Jadwigi Śląskiej, której relikwie spoczywają w bazylice trzebnickiej. Ks. Kiełbasa przyczynił się w znacznym stopniu do rozszerzenia kultu św. Jadwigi w Polsce i za granicą. W dużej mierze dzięki jego staraniom Kongregacja do spraw Duchowieństwa, za zgodą Ojca św. Benedykta XVI, erygowała w dniu 24 stycznia 2007 roku Międzynarodowe Sanktuarium Świętej Jadwigi Śląskiej w Trzebnicy.

Trzecim obszarem badań była historia Kościoła na Śląsku, ze szczególnym uwzględnieniem historii zakonów i zgromadzeń zakonnych. Jej owocem są monografie wydawane w serii „Sól Ziemi Śląskiej” oraz liczne książki i artykuły.

Cały dorobek naukowy ks. Kiełbasy obejmuje ponad 500 publikacji w postaci książek, okolicznościowych ksiąg pamiątkowych przygotowywanych z różnych okazji, artykułów o charakterze naukowym i popularnonaukowym. Trzeba też mieć na uwadze, że jako pracownik naukowo-dydaktyczny brał czynny udział nie tylko we wspomnianej Międzynarodowej Komisji Historycznej Salwatorianów, ale aktywnie współpracował z Instytutem Historycznym i Instytutem Historii Sztuki Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocławskim Towarzystwem Naukowym i z Górnośląskim Instytutem Historycznym w Katowicach. Z racji swej rzeczowości, licznych kontaktów i zdolności organizacyjnych był cenionym uczestnikiem sympozjów naukowych, zarówno ogólnopolskich jak i międzynarodowych, jako prelegent i jako organizator.

Działalność religijno-kulturowo-społeczna

Związek ks. Kiełbasy z Trzebnicą i Dolnym Śląskiem nie wynikał tylko z faktu wieloletniego zamieszkania w domu zakonnym Salwatorianów w Trzebnicy. Tak jak posługę na rzecz Zgromadzenia Salwatorianów i pracę naukową podejmował z pasją, tak również z pasją angażował się w życie Archidiecezji Wrocławskiej, sanktuarium św. Jadwigi w Trzebnicy i sprawy społeczne lokalnej wspólnoty. Przez lata trudno było sobie wyobrazić liczne uroczystości religijne czy patriotyczne w Trzebnicy bez udziału ks. Profesora. O jego umiłowaniu do Ziemi Trzebnickiej i sanktuarium św. Jadwigi niech świadczy fakt, że w 2008 roku nie przyjął zaszczytnej funkcji prorektora Papieskiego Wydziału Teologicznego we Wrocławiu, gdyż trudno byłoby mu pogodzić wszystkie dotychczasowe i nowe obowiązki.

Niezmordowanie służył jako kaznodzieja i ceniony przewodnik dla grup z Polski i zagranicy, zwłaszcza z Niemiec, w Bazylice Trzebnickiej. Stał się w naturalny sposób rzecznikiem idei pojednania narodów polskiego i niemieckiego. Od wielu lat czynnie angażował się w duszpasterstwo nauczycieli, podejmując z nimi liczne wyjazdy zagraniczne.

W znacznej mierze dzięki jego staraniom odbywają się w Trzebnicy od 1993 roku Tygodnie Kultury Chrześcijańskiej. Przyczynił się do powstania Muzeum Kultu św. Jadwigi w Trzebnicy oraz zorganizowania w Trzebnicy licznych wystaw związanych m.in. z historią św. Jadwigi, Piastów Śląskich, cysterek i sióstr boromeuszek w Trzebnicy oraz aktualnych wydarzeń społecznych. Brał czynny udział w pracach Towarzystwa Miłośników Ziemi Trzebnickiej, jak również współpracował z redakcją rocznika „Brzask” i redakcją tygodnika „Nowa Gazeta Trzebnicka” oraz „Nowym Życiem”. Dzięki zabiegom ks. Kiełbasy powołano do życia w 2007 roku Dużą Ścieżkę św. Jadwigi w Trzebnicy, w planach na najbliższe miesiące jest utworzenie na placu pielgrzymkowym obok bazyliki trzebnickiej Małej Ścieżki św. Jadwigi Śląskiej. Mają one spełniać rolę edukacyjną dla mieszkańców, licznych pielgrzymów i turystów przybywających do Trzebnicy.

Wdzięczność i uznanie

Tak aktywna i wieloraka obecność ks. Antoniego Kiełbasy była na różne sposoby zauważana i doceniana w Polsce i za granicą. Wymieńmy tylko najważniejsze wyrazy uznania w porządku chronologicznym.

W 1998 roku prezydent Republiki Federalnej Niemiec dr Roman Herzog przyznał mu Krzyż Zasługi RFN w uznaniu szczególnych zasług na polu pojednania polsko-niemieckiego i szerzenia kultu św. Jadwigi. W 2000 roku, z okazji 750. rocznicy uzyskania przez Trzebnicę praw miejskich, otrzymał godność Honorowego Obywatela Trzebnicy. W 2003 roku katolickie Stowarzyszenie Civitas Christiana przyznało mu nagrodę im. Juliusza Ligonia za wkład badawczy w poznanie dziejów Kościoła na Śląsku i popularyzację wiedzy historycznej o ziemi śląskiej. Kolejne odznaczenie zagraniczne otrzymał ks. Kiełbasa w 2005 roku. Ówczesny prezydent Austrii Heinz Fischer na wniosek Ministra Nauki i Kultury przyznał mu Austriacki Krzyż Honorowy I Klasy w dziedzinie Nauki i Kultury za podjęcie i przeprowadzenie wielu prac badawczych i opracowań, wiążących Śląsk z Austrią, i za podjęcie przez Salwatorianów wielu działań w celu zacieśnienia związków i rozwoju współpracy z Austrią.

W tym samym roku Towarzystwo Miłośników Ziemi Trzebnickiej przyznało mu tytuł „Europejczyka Roku 2005” w uznaniu wielokierunkowej działalności na rzecz pojednania i współpracy narodów. Decyzją Rady Miejskiej Miasta Trzebnicy z dnia 29 grudnia 2008 roku na wniosek Towarzystwa Miłośników Ziemi Trzebnickiej został mu przyznany tytuł „Zasłużony dla Gminy Trzebnica”. Postanowieniem Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego z dnia 9 listopada 2009 roku w uznaniu wybitnych zasług w kultywowaniu historii oraz upowszechnianiu kultury polskiej, za osiągnięcia w pracy duszpasterskiej i pedagogicznej oraz za zasługi w działalności na rzecz społeczności lokalnej ks. Kiełbasa otrzymał jedno z najwyższych polskich odznaczeń - Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski. Uroczystość wręczenia odznaczenia odbyła się 8 grudnia 2009 roku w bazylice trzebnickiej. W 2010 roku otrzymał kolejne odznaczenia i nagrody. 27 maja podczas posiedzenia Rady Miejskiej w Urzędzie Miasta w Obornikach Śląskich ks. Profesor został odznaczony medalem „Honorowego Obywatela Obornik Śląskich”. Również w maju została mu przyznana przez Samorząd Dolnego Śląska i Kraj Związkowy Dolnej Saksonii „Nagroda Kulturalna Śląska”. Od 1991 roku laureatami tej nagrody są Polacy związani ze Śląskiem, którzy mają wybitne osiągnięcia kulturalne i przyczyniają się do pojednania między Polakami i Niemcami. Ostatnią nagrodą przyznaną ks. Kiełbasie była Nagroda Kulturalna Dolnego Śląska „Silesia”. Uchwałę w tej sprawie podjęto na sesji Sejmiku Województwa Dolnośląskiego w dniu 8 lipca 2010 roku. Miała mu być wręczona we wrześniu br.

Zamiast zakończenia

Przywołane w ogromnym skrócie najważniejsza wydarzenia z życia i działalności ks. prof. Antoniego Kiełbasy uzmysławiają bogactwo jego osoby, umiejętne gospodarowanie otrzymanymi talentami, różnorodność podejmowanych inicjatyw i wielką wolę oraz umiejętność współpracy z licznymi ludźmi i organizacjami. Zapewne powstanie na jego temat wiele opracowań i wnikliwych analiz. Powyższe zostały spisane niejako na gorąco. Jedno określenie się nasuwa nieodparcie: odszedł człowiek i kapłan z pasją. Osobiście od wielu lat określałem go jako „człowieka instytucję”. Był żywym ucieleśnieniem pasji i wspomnianych na początku artykułu słów Założyciela Salwatorianów, ks. Franciszka Jordana: „Dopóki żyje na świecie choćby jeden tylko człowiek, który nie zna i nie kocha Jezusa Chrystusa, Zbawiciela świata, nie wolno ci spocząć!”. Nie doczekał się jego beatyfikacji, nad czym tak usilnie pracował i o co zabiegał przez lata. Został wezwany z posterunku do Domu Ojca, by tam spotkać się i radować chwałą wybranych. Wierzymy, że straciliśmy Współbrata, Przyjaciela, Naukowca, ale zyskaliśmy Orędownika. Nam pozostają jako przesłanie słowa wiersza Zbigniewa Herberta „Przesłanie Pana Cogito”:

idź wyprostowany wśród tych co na kolanach
wśród odwróconych plecami i obalonych w proch
ocalałeś nie po to, aby żyć
masz mało czasu trzeba dać świadectwo (…)
Bądź wierny. Idź.