Styczeń 2002

Migdał, który czyni królem
Marek Perzyński

Terroryzm – „zło wspólne”
o. Kazimierz F. Papciak SSCC

Zjawisko terroryzmu
z orędzia papieża Jana Pawła II na Światowy Dzień Pokoju – 1 stycznia 2002 r.

Zadania katechezy szkolnej
ks. Marek Zołoteńki

Dwa oblicza Internetu
Daniel Zapała

Moja wiara...
Michał Okoniewski

Człowiek pod brzemieniem historii
Wiesława Tomaszewska CR

Tacy młodzi żyją wśród nas...
s. Eugenia Gąsiorowska

Pięć lat po śmierci Agnieszki z Pilczyc
ks. Piotr Bałtarowicz

Ku radykalizmowi Ewangelii
ks. Zygmunt Jaroszek

W prostocie piękno
Anna Maria Teresa

Ku radykalizmowi Ewangelii
ks. Zygmunt Jaroszek

Klerycy działają... czyli słów kilka (p)o XVII Forum Młodych
Mariusz Woskowicz

Stan wojenny – spojrzenie po dwudziestu latach
Wojciech Trębacz

Rocznica urodzin Franciszka Karpińskiego
Zbigniew Berling

Młodzi z Wileńszczyzny we Wrocławiu





Strona główna

Archiwum

ZADANIA KATECHEZY SZKOLNEJ
Ks. Marek Zołoteńki


Niezależnie od programu wychowawczego, jaki ma szkoła, katecheza musi podejmować dialog w kwestiach dyskusyjnych, uzupełniać jednostronność w wychowaniu i eksponować swoją funkcję formacyjną. Taki zakres zadań katechezy można sprowadzić z pewnym uproszczeniem do trzech funkcji: krytycznej, uzupełniającej i formacyjnej.

Funkcja krytyczna

Katecheza powinna podjąć się analizowania i oceniania w świetle Bożego Objawienia tych treści, które są realizowane w szkole na odcinku wychowawczym. Jest to konieczne ze względu na kształtowanie światopoglądu młodzieży. Szkoła realizuje swoje zadania na zasadzie obowiązkowego uczestnictwa ucznia w jej działaniach, gdy tymczasem katecheza na postulatach dobrowolności. Skoro tak jest, katecheza winna się liczyć ze światopoglądowym oddziaływaniem szkoły. Nauczyciela religii musi interesować dobór szkolnych treści nauczania i wychowywania z odpowiednią ich interpretacją. Ma to swoje uzasadnienie m.in. w odniesieniu do wychowania seksualnego. Przed niebezpieczeństwem w dziedzinie moralno-religijnej katecheta ma przestrzegać swoich uczniów i podawać im głęboko uzasadnione racje apologetyczne. Nie należy się tu obawiać obiektywnej prawdy, gdyż służy ona jedynie słusznej sprawie. Krytyczna funkcja katechezy dotyczy także zagadnień zawartych w niektórych podręcznikach szkolnych. Ma wydobywać z nich nie tylko pozytywne wartości, ale również podejmować krytykę treści kontrowersyjnych z punktu widzenia nauki chrześcijańskiej np. czy wystarczy uczniów zapoznawać wyłącznie z techniką posługiwania się środkami antykoncepcyjnymi? Katecheza w takich i podobnych sytuacjach nie może być obojętna, ale musi podejmować krytykę i podawać obiektywną wiedzę. Wspierać ją mają poglądy katolickich rodziców i wychowawców. Znaczącą rolę formacyjną odgrywają tu również młodzieżowe ruchy, koła i grupy przyparafialne. Katecheza w każdej sytuacji ma uwrażliwiać uczniów, szczególnie gdy chodzi o zagadnienia społeczne, kulturalne, moralne i religijne. Nauka religii powinna uzupełniać treści pominięte lub źle interpretowane na przedmiotach szkolnych. Katecheta nie może być obojętny także wobec takich treści nauczania i wychowania, które pośrednio lub wprost godzą w światopogląd chrześcijański. Dużą pomocą w tej kwestii jest włączenie się katechety w życie swoich uczniów przez uczestniczenie w ich różnorodnej aktywności, łącznie z rekreacją i przerwami międzylekcyjnymi.

Funkcja uzupełniająca

W kształceniu i wychowaniu szkolnym istnieje jeszcze u niektórych nauczycieli tendencja do wykluczania elementów religijnych. Zjawisko takie zobowiązuje katechetę do uzupełnienia tych braków, zwłaszcza, jeśli o to dopominać się będą uczniowie lub rodzice albo katoliccy nauczyciele. Potrzeba uzupełniania może dotyczyć języka polskiego. W literaturze światowej lub rodzimej pomija się czasem albo zaciemnia pierwiastek religijny. Przykładem może być ukazywanie mentalności człowieka średniowiecza na podstawie jedynie fragmentów (zob.: Legenda o świętym Aleksym, Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią, O zachowaniu przy stole). Fragmenty nie oddają w pełni ducha epoki. Dotyczy to zarówno renesansu, jak i odrodzenia oraz następnych epok znanych z literatury. Pomijana jest czasem liryka religijna, a nawet na równi podaje się Biblię i mitologię. Przy takich nazwiskach, jak Krasicki, Karpiński, Staszic, Kołłątaj, Konarski... opuszcza się informację, że to byli kapłani katoliccy. Przy omawianiu twórczości Mickiewicza, Słowackiego i Norwida nie uwzględnia się ich liryki religijnej. Jak rzadko lub wcale nie podaje się pojęcia Boga w piśmiennictwie Konopnickiej, Asnyka, Prusa czy Orzeszkowej. Można by na katechezie ustosunkować się do religijnego stanowiska Kasprowicza, Wyspiańskiego, Żeromskiego, Przerwy-Tetmajera. Nie w pełni docenia się w szkole na przedmiocie języka polskiego współczesnych przedstawicieli literatury religijnej, jak Kossak-Szczucką, Brandstaettera, Bakę, Lieberta, Rostworowskiego, Iłłakowiczówną, Malewską, Gołubiewa, Grabowskiego oraz księży – Twardowskiego, Pasierba, Wójtowicza, Kameckiego itp. Należy przypuszczać, że zbyt mało prezentuje się w szkole wartości chrześcijańskiej kultury. Przykładem może być Msza Palestriny, Requiem Mozarta, czy Msza Nowowiejskiego. Pomija się także szereg pieśni patriotycznych. Nie uwrażliwia się młodych na piękno malarstwa religijnego. To samo dotyczy rzeźby i architektury. Młodzież nie zawsze wie, że w przeszłości głównym mecenasem nauki i sztuki był Kościół, a wśród uczonych, i artystów było wielu duchownych. Tak więc, to czego nie mówi się na przedmiotach szkolnych, katecheza może uzupełniać. Wiele interesujących na katechezie byłoby tematów z zakresu historii powszechnej i historii Polski, np. jak niekorzystnie przedstawia się działalność szkolną księży jezuitów i pijarów; ocenę Stolicy Apostolskiej w zakresie powstania listopadowego, styczniowego i krakowskiego; działalność Kościoła w okresie zaborów. Jednostronnie naświetla się sylwetkę ks. Ściegiennego czy postać Traugutta. Pomija się chrześcijańską myśl społeczną zawartą w Rerum novarum Leona XIII. Uczniom w szkole prawie nic się nie mówi o roli Soboru Watykańskiego II. Pomija się inicjatywy ostatnich papieży i polskiego Episkopatu w zakresie kwestii społecznych, ideologii, stosunków międzynarodowych oraz osoby ludzkiej we współczesnym świecie. Sporo więc miejsca należałoby poświęcić na katechezie takim zagadnieniom, jak światopogląd, demokracja, wolność, kultura, postęp, państwo, ojczyzna, religia itp. Katecheta powinien wyjaśnić uczniom, że pomiędzy wiarą a nauką nie ma sprzeczności. Postęp naukowy nie oznacza odejścia od religii czy Kościoła. Przykładem mogą być Newton, Pasteur, Einstein. Katecheza w odniesieniu do przedmiotów szkolnych powinna podkreślać swą neutralność, ale jeśli zachodzi potrzeba ich uzupełnienia z punktu widzenia Bożego Objawienia, wiary i nauczania Kościoła, ma zająć stanowisko zgodnie ze swoim powołaniem i uzupełnić brakującą wiedzę uczniom przychodzącym na religię.

Funkcja formacyjna

Zadaniem katechezy szkolnej jest zwracanie uwagi na wychowanie młodzieży w światopoglądzie chrześcijańskim oraz prowadzenie jej do osobowego spotkania z Chrystusem we wspólnocie eklezjalnej. Troszczy się ona nie tylko o nauczanie i wychowanie młodego pokolenia, ale zapewnia mu warunki do jak najpełniejszego życia wiarą. Doświadczenie przy parafii oraz na szkolnej katechezie angażuje młodych, choć nie wszystkich, do dawania świadectwa swej wierze. W tym doświadczeniu mieści się spotkanie z Chrystusem w Słowie Bożym, w liturgii, a zwłaszcza w Eucharystii. Słowo Boże przekazywane na katechezie spełnia właściwą funkcję formacyjną. Kryje się tam działanie Bożej łaski. W Słowie Chrystus otwiera serca uczniów na przyjęcie i rozumienie Bożego orędzia. Słowo Pana budzi żywą wiarę i kształtuje religijną postawę, która przejawia się w postępowaniu moralnym młodzieży. Nieodzowne jest, aby u podstaw katechetycznej formacji była solidna i obiektywna informacja, zwłaszcza z zakresu dziejów Kościoła, norm moralnych, filozofii chrześcijańskiej, miejsca Stolicy Apostolskiej we współczesnym świecie itp. To ułatwi, a może spowoduje, wprowadzenie dialogu wobec treści przekazywanych na przedmiotach szkolnych. Młodzież, aby w pełni mogła korzystać z nauki religii, powinna włączać się w życie sakramentalne Kościoła. Ono wytycza kształt religijno-moralny u młodego katolika. Sakramenty są ucieleśnieniem wiary, a także konsekwencją związku z Chrystusem. Z osobowej relacji z Bogiem płynie zobowiązanie do wewnętrznej przemiany w całej rzeczywistości ziemskiej. Funkcja formacyjna katechezy opiera się na świadectwie wiary rodziny oraz katechizujących. Podstawową trudnością jest w tym nierzadko rozbieżność między wiarą a życiem u rodziców i pozostałych członków domu. Stąd katecheza musi ściśle wiązać się z życiem, problemami i tęsknotami współczesnego człowieka, kształtować jego postawę zaangażowania, by nie pozostawał wyłącznie na słuchaniu Orędzia. Ideał chrześcijańskiego życia nie jest łatwy do realizowania we współczesnym świecie. Przy jego wcielaniu należy liczyć się ze skłonnością człowieka do grzechu. Potrzebne jest tu działanie łaski Bożej i wytrwała z nią współpraca człowieka. Pomocne są liczne przykłady świętych, którzy ten ideał zrealizowali.