Sługa jedności

Prymat papieża to jedna z podstawowych struktur Kościoła, obok kolegialności biskupów, synodalności, partykularności poszczególnych Kościołów w Kościele powszechnym i współodpowiedzialności ochrzczonych. Prymat współgra z tymi elementami, ale ma rolę nadrzędną, gdyż papież sprawuje najwyższą władzę zwyczajną w Kościele (KPK, kan. 331); ta nadrzędna rola ma jednak charakter służebny (sługa sług Bożych, servus servorum Dei, jak określił siebie papież Grzegorz Wielki, 590–604).
Piotr, czyli skała
Kościół jest przekonany, że w urzędzie biskupa Rzymu „trwa urząd udzielony przez Pana samemu tylko Piotrowi” (KPK, kan. 331). Wyjątkową rolę Piotra pośród apostołów poświadczają Ewangelie i Dzieje Apostolskie: „Szymonie, Szymonie […] prosiłem za tobą, żeby nie ustała twoja wiara. Ty ze swej strony utwierdzaj twoich braci” (Łk 22, 31-32)” oraz: „Błogosławiony jesteś, Szymonie, synu Jony. Albowiem nie objawiły ci tego ciało i krew, lecz Ojciec mój, który jest w niebie. Otóż i Ja tobie powiadam: Ty jesteś Piotr [czyli Skała] i na tej skale zbuduję Kościół mój, a bramy piekielne go nie przemogą. I tobie dam klucze królestwa niebieskiego” (Mt 16, 17-19).
Rola Piotra nie należy do przeszłości. Ewangelie to nie tylko kronika minionych wydarzeń. Odzwierciedlają one także aktualny stan Kościoła, w którym zostały spisane, są też obrazem Kościoła na całą historię: „Na obszarze powstania Ewangelii wg św. Mateusza owo słowo było rozumiane […] nie tylko jako sprawozdanie o czymś, co się wydarzyło raz w przeszłości, lecz także jako aktualnie obowiązujące słowo. Już z tego powodu musimy wykluczyć wszystkie interpretacje, twierdzące, że urząd św. Piotra wygasł wraz z jego śmiercią” (J. Ratzinger, Urząd duchowy a jedność Kościoła).
Uznane pierwszeństwo
Przez pierwsze tysiąclecie chrześcijaństwa pierwszeństwo biskupa Rzymu było powszechnie uznawane, choć rozumiane inaczej niż obecnie. Rzym był miastem męczeństwa apostołów Piotra i Pawła (w latach 64–67); do tego stanowił stolicę imperium. Znaczeniem nie dorównywały mu Jerozolima (rujnowana w wojnach lat 70 i 135, z prześladowaną przez pobiblijny judaizm wspólnotą), Antiochia i Aleksandria; Konstantynopol zdobył pozycję dzięki polityce. Sobory powszechne podkreślają pierwszeństwo patriarchy Rzymu: „Biskup konstantynopolitański niech ma pierwszeństwo zaszczytu po biskupie rzymskim, gdyż miasto to jest nowym Rzymem” (Sobór Konstantynopolski, 381 r., kan. 3; także Sobór Chalcedoński, 451 r., kan. 28, i Synod in Trullo, 691–692 r., kan. 36).