PAPIESKIE PIELGRZYMKI W 1983 I 1997 ROKU
Jan Paweł II we Wrocławiu
Osiemnaście lat po śmierci św. Jana Pawła II jego osoba, życie i dzieło trwa
w umysłach i sercach osób żyjących w czasie jego pontyfikatu, jak i kolejnych
pokoleń młodych ludzi. Wszystkich – którym bliskie są wartości
wyznawane i głoszone przez największego spośród Polaków.
STANISŁAW BOGACZEWICZ
Wrocław
Jan Paweł II podczas przejścia do katedry wrocławskiej, 21 czerwca 1983 r.
ARCHIWUM OŚRODKA AUDIOWIZUALNEGO/OBSERWATORIUM SPOŁECZNE
Wskazują na to wydarzenia z 2 kwietnia br., gdy wielotysięczne rzesze rodaków, gromadząc się w świątyniach oraz na placach i ulicach wielu miejscowości Polski, zaprotestowały wobec narastających prób szkalowania pamięci Jana Pawła II. Swój sprzeciw wyrazili również mieszkańcy Wrocławia i Dolnego Śląska.
Pierwsza pielgrzymka do Ojczyzny
Jan Paweł II jako arcybiskup metropolita krakowski przybywał do Wrocławia wielokrotnie. Wiele razy sprawował Msze św. we wrocławskiej archikatedrze. Liczne kontakty łączyły go z seminarium duchownym i Papieskim Wydziałem Teologicznym. Papieżowi Polakowi w związku ze stanowiskiem państwowych władz nie było dane przybyć do Wrocławia w czasie pamiętnej pierwszej pielgrzymki do Ojczyzny w dniach od 2 do 10 czerwca 1979 r. Jednak biskupi, duchowieństwo, członkowie zgromadzeń zakonnych i wierni mieli sposobność spotkania z Janem Pawłem II podczas Mszy św. sprawowanej 5 czerwca w narodowym sanktuarium na Jasnej Górze. Witając papieskiego pielgrzyma, ks. abp Henryk Gulbinowicz, metropolita wrocławski wypowiedział następujące słowa: W dniach Twojej rozmowy z Czarną Madonną zechciałeś także Ojcze Święty spotkać się z Ludem Bożym Archidiecezji Wrocławskiej, diecezji Gorzowskiej i Opolskiej wchodzących w skład Metropolii Wrocławskiej. To wielkie wydarzenie przyjmujemy jako szczególną łaskę Wszechmogącego Boga i jako szczodry dar Twojego serca. Wtedy również Ojciec Święty, nawiązując do życia św. Jadwigi czczonej 16 października – w dniu Jego wyboru na Stolicę Apostolską – ofiarował na dłonie metropolity wrocławskiego świecę i kielich mszalny jako wotum dla sanktuarium trzebnickiego.
Po raz drugi w Polsce, po raz pierwszy we Wrocławiu
Druga pielgrzymka Jana Pawła II do Polski odbyła się w dniach od 16 do 23 czerwca 1983 r. pod hasłem „Pokój Tobie Polsko, Ojczyzno moja”. Przypadła ona na czas bolesnych doświadczeń społeczeństwa polskiego, które po okresie karnawału „Solidarności” i nadziei na zmiany polityczne w kraju zniewolone zostało przez rządzących Polską komunistów wprowadzonym 13 grudnia 1981 r. stanem wojennym. Spotkania z Ojcem Świętym pomimo mnożonych przez władze przeszkód gromadziły liczne rzesze wiernych.
Uroczystości religijne stwarzały dogodną sposobność wyrażenia przez naród sprzeciwu wobec represyjnych przepisów prawa, upominania się o wolność dla więźniów politycznych, przywrócenie możliwości działania zdelegalizowanemu NSZZ „Solidarność” oraz kontynuację zainicjowanego protestami robotniczymi procesu reform w kraju.
W związku z ustaleniami Komisji Mieszanej rządu PRL i Episkopatu Polski dotyczącymi planowanego pobytu Ojca Świętego we Wrocławiu już w kwietniu 1983 r. wojewoda wrocławski Janusz Owczarek stanął na czele powołanego do istnienia sztabu politycznego. Jego zadaniem była koordynacja działań organizacyjno-technicznych związanych z obecnością Jana Pawła II w mieście oraz mającymi się odbyć w związku z tym wydarzeniem uroczystościami religijnymi. Powstałe gremium nawiązało współpracę z przedstawicielami Kurii Wrocławskiej. Służba Bezpieczeństwa, chcąc zapobiec w tym czasie jakimkolwiek wystąpieniom antyrządowym, podjęła szereg działań operacyjno-profilaktycznych, prowadzonych w ramach akcji opatrzonej kryptonimem „Zorza”.
Jan Paweł II podczas adoracji Najświętszego Sakramentu
w archikatedrze wrocławskiej. Wrocław, 31 maja 1997 r.
ARCHIWUM OBSERWATORIUM SPOŁECZNEGO
Jednocześnie mjr Stanisław Wers, zastępca naczelnika Wydziału IV SB, stworzył kombinację operacyjną, która służyć miała oddziaływaniu na abp. Henryka Gulbinowiczu w celu wsparcia zamierzeń resortu. Posłużono się przy tym tajnymi współpracownikami o pseudonimach: „Jerzy – Drążyk”, „Kuczyński”, „Marian” i „Bolek”. Dla osiągnięcia zamierzonego celu mieli oni wpływać na krąg osób pozostających w bliskich relacjach z metropolitą.
Uroczysta Msza św. odprawiona 21 czerwca przez Jana Pawła II na partynickim hipodromie we Wrocławiu zgromadziła ok. 600 tys. wiernych. Uczestnicy liturgii poza wyrażeniem swej religijności zamanifestowali również poparcie dla „Solidarności” i pragnienie przywrócenia społeczeństwu należnych mu praw. Świadczyły o tym liczne flagi i symbole związku oraz hasła transparentów. Oczekiwania wiernych zyskały moralne wsparcie Ojca Świętego, który podczas wygłoszonej homilii podjął wątek oczekiwanej przez społeczeństwo sprawiedliwości. Tę myśl rozwinął w następujących słowach: Jest tutaj we Wrocławiu – tutaj: na Dolnym Śląsku – jest w całej Polsce wielu ludzi, ogromnie wielu ludzi, którzy łakną i pragną sprawiedliwości. Myślę w tej chwili o ludziach ciężkiej, codziennej pracy: o polskiej wsi na tych terenach, o ludziach pracujących na roli, o środowiskach twórczych, Uniwersytecie Wrocławskim i pozostałych wyższych uczelniach, o szkołach, ludziach nauki i kultury, o artystach, o górnikach i hutnikach, robotnikach Pafawagu i tylu innych zakładów pracy, o pracownikach administracji, o wszystkich. Wszystkim wam, którzy wypełniając przykazanie Stwórcy, czynicie sobie ziemię poddaną, przynoszę solidarność moją i Kościoła. To łaknienie i pragnienie sprawiedliwości ujawniło się w sposób szczególny w ciągu ostatnich lat. Pragnę bardzo, jako pasterz Kościoła, a zarazem jako syn mojego narodu, potwierdzić to łaknienie i pragnienie, które płynie ze zdrowych pokładów ducha polskiego: z poczucia godności ludzkiej pracy, z miłości ojczyzny oraz z solidarności, czyli z poczucia wspólnego dobra. Chciałbym równocześnie zabezpieczyć to słuszne łaknienie i pragnienie sprawiedliwości szerokich rzesz moich rodaków od wszystkiego, co je zniekształca i osłabia. Ale równocześnie też chciałbym uwolnić je i obronić przed wszystkimi krzywdzącymi zarzutami i pomówieniami, skądkolwiek by one płynęły. Temu, co jest słusznym łaknieniem i pragnieniem sprawiedliwości w życiu naszego narodu, trzeba odpowiedzieć w taki sposób, ażeby cały naród odzyskał wzajemne zaufanie. Nie można tego niszczyć ani tłumić. Nie można tego zaniedbać, bo jak mówi nasz poeta: „Ojczyzna jest to wielki – zbiorowy – Obowiązek”, obowiązujący „Ojczyznę dla człowieka” i „człowieka dla Ojczyzny”.
Podczas sprawowania Eucharystii Ojciec Święty dokonał również koronacji słynącej cudami statuetki Matki Bożej Śnieżnej z Góry Iglicznej, czczonej pod wezwaniem „Przyczyny Naszej Radości”. Po zakończeniu Mszy św. Jan Paweł II helikopterem przetransportowany został na Wyspę Słodową, skąd udał się na Ostrów Tumski. Następnie po krótkim odpoczynku odbył w archikatedrze wrocławskiej spotkanie z duchowieństwem i siostrami zakonnymi, poświęcił kamienie węgielne pod budowane świątynie i nawiedził grób kard. Bolesława Kominka. Z Wrocławia papieski pielgrzym udał się na Górę św. Anny w diecezji opolskiej.
Po pielgrzymce Jana Pawła II władze PRL zdecydowały o zniesieniu stanu wojennego z dniem 22 lipca 1983 r., z jednoczesnym uchwaleniem represyjnej ustawy o szczególnej regulacji prawnej w okresie przezwyciężenia kryzysu społeczno-ekonomicznego.
Trzecia pielgrzymka
Podejmowane w tym okresie przez Kościół działania zmierzające do podtrzymania zachodzących w kraju przemian zyskały moralne wsparcie w czasie kolejnej, trzeciej pielgrzymki Jana Pawła II do ojczyzny w czerwcu 1987 r. Wygłaszane wówczas przez Ojca Świętego słowa, zwłaszcza wypowiedziane w Gdańsku i Gdyni, kształtowały mocne podstawy filozoficzne i teologiczne pod odrodzenie się „Solidarności”.
Była to ostatnia pielgrzymka w Polsce komunistycznej. Pogłębiający się polityczno-ekonomiczny kryzys kraju i desperacja społeczeństwa zapowiadały ostateczny upadek sytemu. Ostatecznie fale masowych sprzeciwów w postaci strajków w zakładach pracy i demonstracji ulicznych w wielu miastach doprowadziły przy wsparciu Kościoła do podjęcia przez władze dialogu ze społeczeństwem.
W dniach od 6 lutego do 5 kwietnia 1989 r. przy udziale przedstawicieli władz, opozycji i Kościoła odbyły się negocjacje „okrągłego stołu”. Z ich ustaleniami wiązano nadzieję na ukształtowanie nowego porządku politycznego i społecznego w Polsce, w którym również wolność religijna i prawa ludzi wierzących zyskać miały należne im miejsce.
Kolejna wizyta we Wrocławiu
Kolejny pobyt Jana Pawła II w Stolicy Dolnego Śląska miał miejsce w czasie jego szóstej wizyty apostolskiej do Polski. Odbywała się ona w dniach od 31 maja do 10 czerwca 1997 r. Na życzenie Ojca Świętego pielgrzymka ta była ściśle związana z Międzynarodowym Kongresem Eucharystycznym zorganizowanym we Wrocławiu w dniach od 25 maja do 1 czerwca, który przyjął hasło „Wolność i Eucharystia”. Rozpoczynając swój pobyt w Ojczyźnie od Wrocławia, Jan Paweł II w pierwszym dniu – w drodze z wrocławskiego lotniska – dokonał poświęcenia nowo zbudowanego kościoła pw. św. Maksymiliana Kolbego. Przybywszy zaś do archikatedry wrocławskiej, Ojciec Święty uczestniczył w adoracji Najświętszego Sakramentu. Następnie dokonał koronacji wizerunku Matki Bożej Sobieskich – Matki Adorującej, czczonego w świątyni katedralnej od zakończenia II wojny światowej, oraz złożył w darze monstrancję. Tego dnia Jan Paweł II odwiedził również ratusz wrocławski, gdzie spotkał się z władzami państwowymi, oraz przyjął nadany mu tytuł Civitate Wratislaviensi Donatus. W drodze zaś na kończące dzień ekumeniczne nabożeństwo w Hali Ludowej dokonał poświęcenia odbudowanego po pożarach garnizonowego kościoła pw. św. Elżbiety.
W kolejnym dniu pobytu we Wrocławiu – w niedzielę 1 czerwca – Jan Paweł II podczas „Statio Orbis” przewodniczył Mszy św. sprawowanej w centrum miasta i wieńczącej 46. Międzynarodowy Kongres Eucharystyczny. Podczas wygłoszonej homilii Ojciec Święty m.in. powiedział: Na szlaku Kongresów Eucharystycznych, który wiedzie przez wszystkie kontynenty, kolejnym etapem jest Wrocław – Polska, Europa Środkowowschodnia. Dokonały się tutaj zmiany, które dały początek nowej epoce w dziejach współczesnego świata. Kościół pragnie w ten sposób dziękować Chrystusowi za dar wolności odzyskanej przez wszystkie te narody, które tak wiele wycierpiały w latach totalitarnego zniewolenia. Kongres odbywa się we Wrocławiu, w mieście bogatym w historię, bogatym w tradycje życia chrześcijańskiego. Archidiecezja wrocławska przygotowuje się do obchodów swojego tysiąclecia. Wrocław jest miastem położonym na styku trzech krajów, które historia bardzo ściśle ze sobą połączyła. Jest poniekąd miastem spotkania, jest miastem, które jednoczy. Tutaj w jakiś sposób spotyka się tradycja duchowa Wschodu i Zachodu. Wszystko to nadaje Kongresowi Eucharystycznemu we Wrocławiu, a zwłaszcza tej „Statio Orbis” szczególną wymowę.
Po zakończeniu uroczystej Mszy św. i odmówieniu z wiernymi modlitwy Angelus Domini Jan Paweł II powrócił na Ostrów Tumski. Po południu nawiedził ponownie katedrę i w gmachu Wyższego Seminarium Duchownego spotkał się z organizatorami i oficjalnymi delegacjami uczestniczącymi w kongresie oraz z alumnami. Przekazał również diecezji wrocławsko-gdańskiej Kościoła greckokatolickiego na katedrę odbudowany kościół pw. św. Wincentego. Późnym zaś wieczorem zwiedził Muzeum Panoramy Racławickiej. Następnego dnia rano opuścił Wrocław i udał się do Legnicy, by kontynuować swą apostolską pielgrzymkę do Ojczyzny.
Z całą pewnością dwukrotne odwiedziny Wrocławia przez Jana Pawła II miały wówczas istotny wpływ na umocnienie i wzrost życia religijnego wiernych zarówno miasta, jak i całego Dolnego Śląska. Pierwsza pielgrzymka dawała również nadzieję i wzmacniała wiarę w nadejście zmian i nastanie lepszych czasów. Druga zaś w okresie trwania transformacji ustrojowej wzywała do budowania rzeczywistości opartej na wolności. Wolności rozumianej jako umiejętność wyboru dobra i będącej przeciwieństwem anarchii. Wolności opierającej się na tradycyjnych wartościach chrześcijańskich, kształtujących przez wieki naszą narodową tożsamość. To niegdysiejsze przesłanie zachowuje swą aktualność również dziś i stanowić winno twórcze wyzwanie podjęte zarówno przez Kościół, jak i ogół społeczeństwa Wrocławia, Dolnego Śląska oraz Polski.
