Paramenty papieża Benedykta XVI – hermeneutyka ciągłości tradycji, cz. 3

Szaty liturgiczne, które kapłan ma na sobie podczas odprawiania świętej Eucharystii, powinny przede wszystkim wyraźnie wskazywać, że jest on tutaj nie jako osoba prywatna, jako ten czy ów, lecz jako zastępujący kogoś Innego – Chrystusa. Jego wymiar prywatny, indywidualny, powinien zniknąć, zostawiając miejsce Chrystusowi.
„Już nie ja żyję, lecz żyje we mnie Chrystus” – te słowa, w których św. Paweł, opierając się na swym całkowicie osobistym doświadczeniu Chrystusa, wyraża nowość osoby ochrzczonej, dla celebrującego kapłana mają szczególne znacznie. Nie on jest tutaj ważny, lecz Chrystus. Kapłan nie działa we własnym imieniu, lecz jako posłaniec, a nawet obecność Drugiego – in persona Christi, jak mówi tradycja liturgiczna. Szaty liturgiczne przypominają nam od razu teksty, w których Paweł mówi o przyodziewaniu Chrystusa, „Bo wy wszyscy […], ochrzczeni w Chrystusie, przyoblekliście Chrystusa – mówi w Liście do Galatów” (cyt. za: J. Ratzinger, Duch Liturgii, w: Opera Omnia, t. 11, Teologia Liturgii, tłum. W. Szymona, Lublin 2012).
Powyższy wywód o teologicznym znaczeniu szat liturgicznych i roli kapłana sprawującego w nich obrzędy sakralne pozwala zrozumieć papieża Benedykta XVI, który pozostał posłuszny nie tylko nauce liturgicznej, ale również, stosując zasadę hermeneutyki kontynuacji, wypracowanym w ciągu wieków zewnętrznym formom i znakom sprawowanego urzędu i powołania.
Mucet
Mucet (mozetta) jest rodzajem peleryny noszonej na ramionach o długości do łokci, zapinanej z przodu na guziki. Stanowi rodzaj szaty chórowej lub pontyfikalnej. Zwracając uwagę na jej kształt i rozmiary, miała stanowić 1/3 dawnego płaszcza, który z czasem został skrócony.

Tradycja oraz praktyka Stolicy Apostolskiej dotycząca mucetu wskazuje, że papież mógł nosić trzy rodzaje tego typu szaty, których używał także papież Benedykt XVI.
Tuż po swoim wyborze podczas konklawe w 2005 r. na balkonie Bazyliki św. Piotra w Watykanie papież Ratzinger ukazał się zgromadzonym wiernym na placu św. Piotra ubrany w jedwabny karmazynowy mucet nałożony na komżę z pektorałem i stułą, co od wieków było zwyczajnym strojem papieskim, a co zostało przerwane po wyborze papieża Franciszka, który zrezygnował z tradycyjnych szat papieża, pozostając jedynie w białej sutannie oraz nałożonej na czas błogosławieństwa Urbi et Orbi czerwono-złotej stule. Zgodnie ze zwyczajem w okresie letnim taki mucet zakładali papieże, w tym także Benedykt XVI, o czym można się wielokrotnie przekonać, odwołując się do archiwalnych nagrań i fotografii.
Drugi mucet bardzo chętnie noszony przez papieża Benedykta był również koloru karmazynowego, jednakże wykonany był z aksamitu, a brzegi obszyte były futrem gronostajowym. Przeznaczony był na zimę i chłodniejsze dni. Do niego najlepiej pasowało – tworząc jedną formę – camauro (nakrycie głowy) wykonane w tym samym kolorze i z tych samych materiałów. Tę szatę zapamiętano w Polsce, gdyż podczas swojej pielgrzymki do naszego kraju w 2006 r. papież Benedykt XVI chętnie tego mucetu używał.
Trzeci mucet noszony przez papieży był koloru białego i wykonany był z jedwabnego adamaszku. Nosili go papieże, w tym także Benedykt XVI, w okresie paschalnym. Zgodnie z zasadami liturgicznymi i prawnymi papież mucetu używać może w każdym miejscu, gdyż jego władza jest nieograniczona.
Bardzo popularną praktyką było także nakładanie na mucet stuły.

Mantum zapinane było na ozdobną klamrę, również wykonaną bardzo starannie z cennych kruszców, tzw. formale. Według legendarnego wręcz ceremoniarza papieskiego kard. Enrico Dante (1884–1967) papież dobierał odpowiednie formale do mitry, a te dostosowywane były w zależności od rodzaju sprawowanych obrzędów liturgicznych.
Najstarsze świadectwa używania tej ozdoby w liturgii papieskiej sięgają czasów papieża Marcina V (pontyfikat w l. 1417–1331). Często używaną klamrą, którą nakładał na kapy papież Benedykt XVI, była formale pokutna papieża Leona XIII (pontyfikat w l. 1878–1903), który otrzymał tę ozdobę od zakonu augustianów w 1887 r.
Sprzączka ta wykonana została z pozłacanego srebra, pereł i diamentów. Przedstawia ona trzy szyszki umieszczone w trójkąt, odwołując naszą myśl do Trójcy Przenajświętszej.
Według badaczy papieskich obrzędów liturgicznych pokutna klamra nie była używana od 1969 r. Przywrócił ją papież Benedykt XVI, zakładając po raz pierwszy podczas sprawowania liturgii pierwszych nieszporów Adwentu 1 grudnia 2007 r.
Wracając do mantum, koniecznie należy podkreślić, iż szata ta była pierwotnie rozumiana jako insygnium papieskiej władzy i nie wiązała się ze sprawowaniem obrzędów kultycznych.
Mantum było nakładane papieżowi w czasie obrzędu immantatio, znanego już na przełomie XI i XII w., wchodzącego w skład liturgii koronacyjnej papieża. Podczas nakładania papieżowi szaty wypowiadane były słowa najlepiej wyrażające jej znaczenie: Powierzam Ci urząd rzymskiego papiestwa, abyś rządził miastem i światem. Szata przestała być używana po reformach Soboru Watykańskiego II.
Papieskie obuwie
Po wyborze papieża Franciszka w 2013 r. można było zauważyć ożywioną dyskusję nad prozaiczną kwestią, chodziło bowiem o… buty. Nowy papież postanowił chodzić w swoich zwyczajnych czarnych skórzanych butach.
Natychmiast porównywany był w tej materii do swojego poprzednika Benedykta XVI, który jako papież przywrócił tradycję noszenia butów skórzanych o czerwonym kolorze.
Czerwona barwa obuwia noszonego przez papieży, zarówno skórzanego, jak i wykonanego z innych miękkich materiałów, jak aksamit lub atłas, czy też wełna, odnosi się do tradycyjnego koloru papiestwa.
Na przyszwie od przodu na obuwiu papieskim wyszywane były, lub mocowane, aplikacje ze złotym krzyżem.