Chrześcijański imperatyw pomagania

Chrześcijanie szybko znajdują słuchaczy Ewangelii także w środowisku Greków, Rzymian i innych narodów zamieszkujących miejscowości basenu Morza Śródziemnego.
Jedną z charakterystycznych cech wyznawców Chrystusa jest ich miłość wzajemna i troska o bliźniego, zwłaszcza o najsłabszych i będących w potrzebie. Już listy Nowego Testamentu zawierają zachęty do troski wzajemnej (np. Hbr 13, 1-2) i o ubogich (np. Ga 2, 10). Troska o siebie nawzajem i o tych, którzy znajdują się w potrzebie, zakorzeniona jest w Ewangelii, ma swój fundament w przykazaniu miłości Boga i bliźniego, a w wielu miejscach autorzy Ewangelii kanonicznych i listów podają szczegółowe praktyczne wskazania, wynikające z tej podstawowej zasady.
Etyka filozoficzna antyku
Religijność Greków i Rzymian była religijnością obrzędów – podstawową formą kultu było składanie ofiar konkretnym bogom Panteonu, by zyskać ich przychylność lub załagodzić gniew. Słabością religii mitów był brak związanej z nimi moralności. Czytelnik literatury grecko-rzymskiej szybko uświadamia sobie, że bogowie mityczni kopiują w swoim zachowaniu cnoty i wady, heroizm i podłość przeciętnego człowieka. Etyka antyczna rozwija się, owszem, ale w oderwaniu od pobożności. Jest ona u swojego fundamentu refleksją intelektualną nad ludzką naturą i nie czerpie z relacji człowieka z bóstwem.
W konsekwencji etyka filozoficzna antyku dochodziła do różnych wniosków i do różnych wskazań dla praktycznego wymiaru życia człowieka. Niekiedy te wskazania – gdy porównuje się różnych filozofów z czasów początku Kościoła – prowadziły do diametralnie różnych wniosków. Jednak wspólną cechą charakterystyczną dla tych, którzy uprawiali filozofię w pierwszych wiekach po Chrystusie, był brak zainteresowania tym, co doczesne, w szczególności ludzkim ciałem. Traktowano je często jako „więzienie duszy”, skoro jego słabości ograniczały lotność umysłu, a przyziemne potrzeby odrywały od intelektualnego zaangażowania. Nie znajdowano dla tego, co materialne w człowieku, jakiegoś szczególnego miejsca także w wieczności. Święty Paweł przekonał się osobiście, jak wielką trudnością dla Greków było zaakceptowanie pozytywnego znaczenia ludzkiego ciała i jego roli w zbawieniu człowieka, gdy na Areopagu ateńskim dotknął tematu zmartwychwstania. Gdy usłyszeli o zmartwychwstaniu, jedni się wyśmiewali, a inni powiedzieli: „Posłuchamy cię o tym innym razem” (Dz 17, 32). Reakcja słuchaczy pokazała, jak trudno było mieszkańcom Imperium, uformowanym na ówczesnym myśleniu filozoficznym, zaakceptować fundament wiary Kościoła.
Siła chrześcijaństwa
Ewangelia jednak mimo wszystko okazała się w środowisku Imperium Rzymskiego bardzo atrakcyjna. Jej atrakcyjność i nowość jej treści wynikały m.in. z jednolitej wizji pochodzenia świata i człowieka, sensu ludzkiego życia oraz optymistycznej perspektywy życia po śmierci. Kościół zaproponował antycznemu światu moralność organicznie wypływającą z prawdy o Bogu Stwórcy, Ojcu Jezusa Chrystusa, który jest Zbawicielem całego człowieka – jego ducha, duszy i ciała. Ponadto wierzący w Chrystusa, idąc za wskazaniami Ewangelii, motywowali swoje zaangażowanie w szacunek dla drugiego człowieka miłością do Chrystusa, który jednoznacznie wskazał, że kto szanuje najmniejszych, Jego szanuje.
Chrześcijanie w praktyce dnia codziennego dawali dowody konsekwencji swego zaangażowania w służbę drugiemu człowiekowi. Ta gotowość do pomocy bliźniemu z jednej strony budziła niezrozumienie, a nawet szydercze komentarze ze strony ówczesnych autorów czy filozofów pogańskich, jak choćby Celsus. Z drugiej strony postawa otwartości na potrzeby najuboższych i najsłabszych była intrygująca i pociągała wielu ku wierze chrześcijańskiej – i nie byli to jedynie przedstawiciele klasy najuboższej. Tak postrzegana filantropia wyznawców Chrystusa budziła wiarę i była skutecznym zaproszeniem do wspólnoty także dla licznych przedstawicieli rodzin senatorskich i klasy średniej rzymskiego społeczeństwa.
Wzajemna miłość i troska o bliźniego
Literatura wczesnochrześcijańska zawiera wiele zaleceń dotyczących pomocy wzajemnej, zwłaszcza wobec osób najbardziej wrażliwych społecznie. Już Nauka Dwunastu Apostołów – pismo z drugiej połowy I w. – notuje zachętę: Daj każdemu, kto cię prosi i zwrotu się nie dopominaj, ponieważ Ojciec chce, żebyśmy z wszystkimi dzielili się naszymi własnymi darami. Szczęśliwy ten, kto daje według przykazania (n. 1, 5). Podobnie w swoim Liście do Koryntian papież Klemens pisze: Niechaj mocny troszczy się o słabego, a słaby mocnego poważa. Niechaj bogaty pomaga ubogiemu, ubogi zaś dziękuje Bogu, że dał mu kogoś, kto może zaspokoić jego potrzeby (38, 2).