KOŚCIÓŁ KATOLICKI NA DOLNYM ŚLĄSKU PO II WOJNIE ŚWIATOWEJ
Tysiącletnia diecezja
Jak zmieniało się terytorium archidiecezji wrocławskiej od 1945 r.
Archidiecezja wrocławska należy do najstarszych
Kościołów lokalnych w Polsce. Powstała już w roku 1000
na mocy bulli papieża Sylwestra II jako diecezja
będąca sufraganią archidiecezji gnieźnieńskiej.
Do rangi archidiecezji natomiast została podniesiona w 1930 r. decyzją Piusa XI.
PIOTR KACZMAREK
Małujowice
Atlas Administracji Apostolskiej Dolnego Śląska (ustanowionej 1.9.1945 r.).
Mapa powiatów i dekanatów.
Projekt i wykonanie atlasu Henryk Klinka, kartograf.
Atlas sporządzono w czerwcu 1946 r.
ARCHIWUM ARCHIDIECEZJALNE WE WROCŁAWIU
Od XIV stulecia terytorium diecezji wrocławskiej stawało się coraz mniej związane z Polską, lecz kościelnie należała ona do polskiej prowincji (metropolii gnieźnieńskiej). 2 sierpnia 1945 r. podczas konferencji w Poczdamie ustalono nowe granice naszego kraju. Śląsk, a tym samym archidiecezja wrocławska, po ponad sześciuset latach wrócił do Polski. Po powojennym ustaleniu granic jednostek kościelnych na Ziemiach Zachodnich i Północnych granice archidiecezji wrocławskiej zmieniały się trzykrotnie.
Miało to miejsce w 1972 r. na mocy bulli papieża Pawła VI Episcoporum Poloniae coetus i dwukrotnie poprzez decyzję papieża Jana Pawła II – w roku 1992 i 2004.
Uregulowania po II wojnie światowej
Tuż po zakończeniu II wojny światowej i przyłączeniu wspomnianych wcześniej terenów do państwa polskiego utworzono Administrację Apostolską Dolnego Śląska jako jednostkę administracyjną Kościoła, która dzieliła się na dekanaty, a te z kolei na parafie.
Zachodnią granicę Administracji Apostolskiej stanowiła nowa granica polsko-niemiecka wyznaczona przez Nysę Łużycką. Również południowa granica tożsama była z granicą Polski.
Dla wyznaczenia pozostałego obszaru posłużono się państwowym podziałem administracyjnym na powiaty. Granicę wschodnią stanowiły powiaty: Ząbkowice Śląskie, Strzelin, Brzeg i Namysłów, natomiast północną powiaty: Żary, Kożuchów, Głogów, Góra, Milicz oraz Syców.
Oficjalna regulacja podziału administracyjnego Kościoła katolickiego na Ziemiach Zachodnich i Północnych w Polsce, a tym samym granic archidiecezji wrocławskiej nastąpiła 28 czerwca 1972 r. za sprawą bulli Episcoporum Poloniae coetus papieża Pawła VI. Jej skutkiem było przeorganizowanie struktur kościelnych w Polsce, w tym powstanie nowych diecezji – gorzowskiej, szczecińsko-kamieńskiej, koszalińsko-kołobrzeskiej i opolskiej.
Dwie z tych diecezji, tj. gorzowska pod rządami bp. Wilhelma Pluty i opolska kierowana przez bp. Franciszka Jopa wraz z archidiecezją wrocławską, na której czele stał wówczas abp Bolesław Kominek (od 1973 r. kardynał), utworzyły metropolię wrocławską.
Niewątpliwie ogromną rolę w unormowaniu administracji kościelnej ustanowionej po II wojnie światowej odegrał abp Bolesław Kominek. „Arcybiskup Bolesław Kominek kwestię stabilizacji struktur polskiego Kościoła na Ziemiach Zachodnich pojmował jako swoje wielkie życiowe zadanie.
Nadawał jej znaczenie szerszego procesu utrwalania chrześcijańskiego i polskiego charakteru terenów, na których miliony Polaków w wyniku wojny i zmiany granic znalazły jedyny możliwy przytułek. Być może bez zaangażowania arcybiskupa – i bez jego wielu rzymskich podróży – oczekiwana bulla papieża Pawła VI nie pojawiłaby się tak szybko” (cyt. za: M. Mutor, Działalność wrocławskiego biskupa Bolesława Kominka w Rzymie w latach 1960–1972, w: Droga do stabilizacji polskiej administracji kościelnej na Ziemiach Zachodnich i Północnych po II wojnie światowej, Wrocław 2013, s. 83–99, s. 99).
Decyzje Jana Pawła II
Kolejne zmiany terytorialne wprowadziła dwadzieścia lat później (25 marca 1992 r.) bulla Totus Tuus Poloniae populus, której główną ideą było „zbliżenie biskupów do wiernych”. Na mocy tego dokumentu w sąsiedztwie archidiecezji wrocławskiej powstała diecezja kaliska, do której przyłączone zostały dwa dekanaty archidiecezji wrocławskiej, oraz diecezja legnicka, której terytorium obejmowała wcześniej archidiecezja wrocławska. Biskupem diecezjalnym w Kaliszu został dotychczasowy biskup pomocniczy poznański Stanisław Napierała, w Legnicy zaś bp Tadeusz Rybak – dotychczasowy biskup pomocniczy wrocławski.
Ostatnia reorganizacja granic administracyjnych Kościoła na Dolnym Śląsku miała miejsce w 2004 r., kiedy to mocą dekretu uzupełniającego bullę Totus Tuus Poloniae populus do życia powołana została wydzielona z trzynastu dekanatów archidiecezji wrocławskiej i ośmiu dekanatów diecezji legnickiej diecezja świdnicka. Biskupem diecezjalnym nowej diecezji został ks. prof. Ignacy Dec – rektor Papieskiego Wydziału Teologicznego, a wcześniej także Metropolitalnego Wyższego Seminarium Duchownego we Wrocławiu.
Stan obecny
Obecnie na Dolnym Śląsku znajdują się trzy diecezje – wrocławska, legnicka oraz świdnicka, które tworzą jedną metropolię. Na czele archidiecezji wrocławskiej stoi abp Józef Kupny – Metropolita Wrocławski, diecezji legnickiej – bp Andrzej Siemieniewski, natomiast diecezji świdnickiej – bp Marek Mendyk. Metropolita wrocławski posiada także biskupów pomocniczych, którymi są bp Jacek Kiciński CMF i bp Maciej Małyga. W diecezji świdnickiej z kolei funkcję tę piastuje bp Adam Bałabuch.
