„WIEM, KOMU UWIERZYŁEM” (2 TM 1,12)
Apologia na dzień powszedni
Pryncypia myślenia wiary
„Wydaje mi się… Chyba… A może…”. Chrześcijanin myśli według
jasnych pryncypiów. Poniżej ich lista. Niepełna, dlatego otwarta.
BP MACIEJ MAŁYGA
Think!
ILUSTRACJA BP MACIEJ MAŁYGA
Rozum. Ludzka zdolność poznania (intelekt, intus legere – czytać wewnątrz). Poznaje rzeczywistość na dwa sposoby, zależnie od przedmiotu: a) przez widzenie, wiedzę, bezpośredni ogląd i b) przez wiarę, krytyczne przyjęcie wiedzy od świadka. Godny zaufania, zdolny poznawać prawdę.
Świat. Jest intelligibilny, czytelny dla intelektu. Daje się poznawać i możemy mówić o nim prawdę. Jest a) kosmosem, panuje w nim ład, nie ma początku w samym sobie, co wskazuje na jego Stwórcę. Ale b) jest światem ciągle „rodzącym się” (creatio continua), naznaczonym cierpieniem, potrzebuje zbawienia (dopełnienia swego bycia). W świecie możliwy jest cud, czyli interwencja Boga, argumenty: a) filozoficzne – świat jest przygodny i nie musi być taki, jaki jest; b) naukowe – przynajmniej na poziomie subatomowym nie ma w świecie konieczności; c) teologiczne – Bóg jest wolny i może interweniować w historii. Pewne sprawy Bóg pozostawił tylko woli człowieka.
Człowiek. Jedność ciała i duszy. Obraz i podobieństwo Boga, ma w sobie duchowy świat, w tym zmysł religijny (capax Dei, „zdolny do Boga”). Jest „niedopełniony”, szuka odpowiedzi na egzystencjalne pytania. Żyje w stanie grzechu pierworodnego – potrzeba mu Odkupienia i Zbawienia. Ma w sobie zapisaną prawdę.
Prawda. Poznawczo – zgodność intelektu z rzeczywistością; głębiej – właściwa treść rzeczywistości. Zapisana w świecie i człowieku. Wyznacza działanie. To ona, a nie korzyść lub tradycja, jest argumentem za wiarą.
Bóg. Jest Bogiem a) kosmosu (Stwórca, Odwieczny, Inny, poza czasem) i b) historii (w czasie; objawia się). Jest Trójcą, a Syn przyjął ludzką naturę. Stworzył ludzką wolność i ją respektuje na zawsze. Paruzję można przyśpieszyć.
Zło. Nie jest dziełem Boga. On nie zsyła cierpienia, choroby i śmierci, nie stworzył piekła (to samopotępienie), jest pierwszym i zwycięskim przeciwnikiem zła.
Historia. Podstawowa sprawa chrześcijaństwa (inaczej religie naturalne, które w swym rozumieniu istnieją „od zawsze”). W dziejach człowieka obecne jest rozpoznanie „tajemniczej mocy” (misterium tremendum et fascinosum), stąd różne religie. W historii dokonało się Objawienie (nie przekaz informacji, lecz osobowe samodarowanie się Boga).
Objawił się jako Trójjedyny; szczytem Objawienia jest Jezus Chrystus, Wcielony Logos, universale concretum (w Nim jest „cały” Bóg; dotyczy wszystkich ludzi wszystkich czasów).
Sakrament. Światowa/ludzka rzeczywistość, przez którą udziela się Bóg. Podstawowa metoda Objawienia: Jezus Chrystus – Pierwszy Sakrament, Kościół – Pra-sakrament, dalej siedem sakramentalnych znaków Kościoła.
Kościół. Chciany przez Jezusa (abyście byli jedno, to czyńcie na Moją pamiątkę). Jego Ciało i Lud Boży. Nie ma wiary „w” Kościół, lecz jest credo Ecclesiam. Świętość Kościoła płynie z Jezusa, grzech ludzi Kościoła z niewierności wobec Jezusa. W Kościele zrodziło się Pismo. Konieczny do Zbawienia.
Biblia. To słowo Boże w słowie ludzkim, księga natchniona, a nie objawiona (stąd możliwość i błędów, i krytyki Biblii). Zapamiętana i spisana historia Objawienia. Do czytania w łańcuchu Tradycji i Magisterium. We właściwym sensie Słowem jest Jezus Chrystus.
Kwalifikacje teologiczne. Rozróżnić wagę wypowiedzi Kościoła. „W tym, co konieczne – jedność; w tym, co wątpliwe – wolność; we wszystkim – miłość” (św. Augustyn). Od kwalifikacji najsilniejszej (de fide divina catholica, dogmat w ścisłym sensie) do najsłabszej (sententia probabilis, wypowiedź prawdopodobna); od wypowiedzi obowiązującej przez wolną po błędną.
Język. Konieczny, ale nie wszystko da się adekwatnie wyrazić w słowach. Nieunikniona analogia: podobieństwo przy jeszcze większym niepodobieństwie. Precyzja pojęć: język potoczny a język teologii. Bez odpowiednich rozróżnień chaos wiary – osoba to nie natura, przypadłość to nie istota. Zawsze pozostaje niewypowiedziana Tajemnica (lecz nie jako ucieczka leniwego rozumu). Cudzysłów („”) to jeden z najważniejszych znaków.
Hermeneutyka. Wyjaśnienie wiary. Często wystarczy dla przyjęcia wiary przez rozum, gdy przeszkodą jest niezrozumienie, niejasność. Od apologii (obrona wiary przez racje) do mistagogii (wprowadzenie w tajemnicę więzi z Bogiem).
Synteza. Formuła „nie tylko…, lecz także…”, w przeciwieństwie do „to i nic więcej” (łaska + czyny; Pismo + Kościół; świadectwo wiary + fakty historii).
Wola. Warunek wiary. Wobec Boga możliwość oporu, którego nie pokona żaden argument.
Warto: myśleć tak, a nawet lepiej.
