ODPOWIEDNIE DAĆ RZECZY SŁOWO
Tabernakulum
Można powiedzieć, że jest to najlepiej oznakowane miejsce w kościele.
Każde dziecko wychowane w tradycji katolickiej wie, co oznacza czerwona
lampka stale świecąca się w głębi ołtarza przy małych drzwiczkach zamkniętych
na klucz. I pewnie każde zna trudne słowo tabernakulum.
KATARZYNA PIOTROWSKA
Katowice
Tabernakulum ołtarza głównego
w katedrze wrocławskiej
FALLANER/WIKIMEDIA COMMONS LICENCJA CC BY-SA 4.0
Jeśli programy katechezy nie zmieniły się drastycznie od czasów, kiedy mnie jej uczono, mogę przypuszczać, że dzieci wiedzą też, że słowo to znaczy „namiot”. Dorośli, którzy uczyli się religii w tych samych czasach co ja, raczej to wiedzą, chociaż mogą zwyczajnie nie pamiętać. Podobnie jak tego, po co nam w kościele namiot i dlaczego akurat tak się to miejsce nazywa.
Zacznijmy od słowa
Tabernaculum (lm tabernacula) to wyraz łaciński, zdrobnienie od taberna, czyli mieszkanie, szopa, sklep. Słowem taberna określano też karczmę i zajazd, a to użycie jest nam dobrze znane, bo po drobnej zmianie fonetycznej w takim znaczeniu wyraz ten – czyli tawerna – funkcjonuje niemal we wszystkich nowożytnych językach europejskich i nieodzownie kojarzy się z portem.
To zdrobnienie sugeruje coś mniejszego niż mieszkanie, a w tym przypadku dotyczy też sytuacji bardziej mobilnej – takie mieszkanko, które można przenieść, stąd namiot. Wyraz ten znajdziemy w Starym Testamencie w Księdze Wyjścia, w rozdziale 26: tabernaculum vero ita fiet – tak ma być uczyniony namiot. I chociaż księgi Starego Testamentu często zawierają dokładne instrukcje co do zupełnie przyziemnych spraw z życia codziennego, jakie wiódł Naród Wybrany, to w tym wypadku rzecz jest poważniejsza.
Miejsce przechowywania Arki Przymierza
Kiedy zajrzymy do tekstu Biblii Tysiąclecia, autorzy przekładu tak oddają to zdanie: „uczynisz przybytek”, z adnotacją, że inna nazwa przybytku to „Namiot Spotkania”. A zatem nawet bez szerszego kontekstu można domniemywać, że jest to namiot szczególny.
I takim jest rzeczywiście, bo chodzi o namiot, w którym przechowywana będzie Arka Przymierza (sama Arka opisana została w poprzednim rozdziale Księgi Wyjścia).
Izraelici zawarli z Bogiem przymierze i jego przypieczętowaniem jest wybudowana przez nich Arka. Nowe przymierze Bóg zawiera ze swym ludem, zsyłając mu swojego Syna, i to Jego dostaliśmy jako gwarant Boskiej miłości w miejsce starotestamentowej Arki.
Bóg idzie tak daleko, że na mieszkanie dla Nowego Przymierza wybrał każdego z nas – kiedy przyjmujemy Ciało Chrystusa, stajemy się „przybytkiem” Nowego Przymierza, bardziej godni niż ten namiot „z kręconego bisioru, z fioletowej i czerwonej purpury, z karmazynu – z cherubami wykonanymi przez biegłego tkacza” (Ex, 26, 1).
„Przybytek” Nowego Przymierza
Wierzymy, że przyjmujemy to Ciało pod postacią eucharystycznego chleba, poświęconego przez kapłana podczas momentu Mszy św. zwanego „przeistoczeniem”. Ten chleb, konsekrowana Hostia, to już Ciało Chrystusa, więc należy mu się godne miejsce „tymczasowego pobytu”, zanim trafi do wiernych. Pierwsi chrześcijanie, głęboko świadomi świętości konsekrowanego chleba i jego znaczenia jako Nowego Przymierza, ustanowili miejsce, które nazwali analogicznie do miejsca przechowywania Arki Przymierza – tabernaculum.
Początkowo tabernacula można było znaleźć w każdym chrześcijańskim domu, później – po zaakceptowaniu chrześcijaństwa przez władze Rzymu – Najświętszy Sakrament miał być przechowywany wyłącznie w kościele.
Z czasem zmieniały się forma i kształt tabernakulum, jak również miejsce, w którym je umieszczano w kościele (miało to przeważnie związek ze zmianami zachodzącymi w samym obrzędzie sprawowania Mszy św.). Obecnie tabernakulum znajduje się najczęściej w widocznym miejscu prezbiterium, umożliwiając wiernym osobistą kontemplację Najświętszego Sakramentu, a na Jego obecność w „przybytku” ma wskazywać wiecznie płonąca przed nim lampka.
DLA CIEKAWYCH:
W języku hebrajskim słowo, o którym mowa, brzmi כ ש מ ה (MShKN) i oznacza mieszkanie; w języku greckim, z którego przełożono Stary Testament na łacinę, jest to σκηνή (skene) – namiot. W kościele prawosławnym nad Najświętszym Sakramentem rozciąga się namiot na podobieństwo tego, który okrywał Arkę Przymierza. W Nowym Testamencie mowa jest o Jezusie Chrystusie jako Nowym Przymierzu w Liście do Hebrajczyków (zwłaszcza rozdziały 8–9).
