W trosce o bezpieczeństwo uczestników liturgii

Fundacja Obserwatorium Społeczne od początku swojego istnienia odpowiada
na wyzwania szybko zmieniającego się świata. Jednym z nich jest
rosnące zagrożenie terrorystyczne, w szczególności to związane z atakami
na osoby wierzące – gromadzące się na modlitwie w swoich świątyniach.

WOJCIECH IWANOWSKI

„Nowe Życie”

Udzielanie pierwszej pomocy w trakcie ćwiczeń
w kościele pw. Świętego Krzyża we Wrocławiu

ARCHIWUM OBSERWATORIUM SPOŁECZNEGO

Współcześnie miejsca kultu religijnego są szczególnie narażone na ataki ze względu na ich dostępność oraz ogólnie ograniczone środki bezpieczeństwa.
Ekstremiści obrali sobie za cel ataków miejsca kultu religijnego wielu różnych religii, dlatego zwiększenie bezpieczeństwa w tym zakresie ma ogromne znaczenie z równoczesną dbałością o zachowanie równowagi pomiędzy bezpieczeństwem a otwartym charakterem takich miejsc.
Kościół katolicki od lat organizuje masowe zgromadzenia religijne, także poza świątyniami. Z racji liczby ich uczestników są wyzwaniem dla tych wszystkich, którzy są ich organizatorami. Wyzwania te mają głównie charakter prawny, administracyjny oraz organizacyjny. Wszystkie zgromadzenia religijne charakteryzują się spotkaniem dużej grupy osób w celu sprawowania kultu religijnego, który ma pogłębić wiarę, poszerzyć wiedzę religijną, wzmocnić poczucie duchowej wspólnoty wiernych. Przeważnie sprawowane są one w wyznaczonych do tego miejscach: kościołach, kaplicach, domach parafialnych lub klasztorach.
Jednakże niektóre święta liturgiczne obchodzone są poza świątyniami ze względu na tradycje, zwyczaje, przepisy liturgiczne lub niemożność pomieszczenia wiernych w kościołach czy sanktuariach. Do tej grupy zaliczane są m.in.: procesje, pielgrzymki do miejsc kultu, zgromadzenia przy pomnikach świętych czy kapliczkach, a także Msze św. polowe. Przy organizacji tego typu uroczystości należy stosować, odpowiednio do sytuacji, szczególne środki ostrożności w celu zapewnienia wszystkim uczestnikom maksimum bezpieczeństwa. Często organizatorzy tych zgromadzeń korzystają z własnych służb porządkowych, a także z pomocy państwowych organów i instytucji bezpieczeństwa wewnętrznego, tj. policji, straży pożarnej, pogotowia ratunkowego, które działają na podstawie własnych przepisów, ustaw i zarządzeń, mających na celu zapewnienie odpowiedniego poziomu bezpieczeństwa wiernych.
Konferencja
Wyrazem troski o kwestie bezpieczeństwa jest cykliczna konferencja Racjonalizacja procesów zapewnienia bezpieczeństwa uczestników zgromadzeń religijnych. Jest to coroczne spotkanie odbywające się z inicjatywy Metropolity Wrocławskiego abpa Józefa Kupnego, które gromadzi ekspertów zajmujących się kwestiami bezpieczeństwa. Do organizatorów konferencji należy środowisko skupione wokół profesora nauk o bezpieczeństwie Bernarda Wiśniewskiego i ks. dra Artura Szeli, kapłana będącego również strażakiem. Do tej pory w przedsięwzięciu wzięło udział blisko 400 osób. Swoje wystąpienia zaprezentowało 67 prelegentów, w tym sześciu z zagranicy. Owocem konferencji są dwie publikacje książkowe i sześć monografii. Oprócz Fundacji Obserwatorium Społeczne współorganizatorami były uczelnie wyższe z Polski, ale także trzy zagraniczne – z Rzymu i ze Lwowa, m.in.: Szkoła Główna Służby Pożarniczej w Warszawie, Wyższa Szkoła Policji w Szczytnie, Akademia WSB w Dąbrowie Górniczej, Katedra Katolickiej Nauki Społecznej i Socjologii Religii PWT we Wrocławiu oraz Wydział Nauk Społecznych Papieskiego Uniwersytetu Świętego Tomasza z Akwinu w Rzymie. Wśród prelegentów wymienić można tak znaczącą osobę, jak dr Domenico Gianni, były szef Żandarmerii Watykańskiej.
Ćwiczenia
Otwarty charakter działań Obserwatorium Społecznego sprawia, że służy ono wsparciem i pomocą tym wszystkim, którym bliskie jest dobro człowieka, często kojarzone również z troską o jego bezpieczeństwo. Wspólna troska oraz przykładna współpraca przy organizacji konferencji zaowocowały ćwiczeniami służb odpowiedzialnych za bezpieczeństwo. Odbyły się one kilkakrotnie na wrocławskim Ostrowie Tumskim i ulokowanych tu obiektach sakralnych.
18 maja br. Samodzielny Pododdział Kontrterrorystyczny Policji we Wrocławiu doskonalił swe umiejętności we wrocławskiej katedrze i jej najbliższym otoczeniu. Ćwiczenie to było elementem przygotowań do zabezpieczenia operacji policyjnej organizowanej w związku z wrocławskimi uroczystościami beatyfikacyjnymi s. Marii Paschalis Jahn i jej Towarzyszek zamordowanych w 1945 r.

Z kolei 28 czerwca odbyły się ćwiczenia bezpieczeństwa chemicznego i biologicznego uczestników zgromadzeń religijnych, w których brały udział jednostki Państwowej Straży Pożarnej. W ćwiczeniach zabezpieczenia uczestniczyły również zespoły ratownictwa medycznego, Straży Miejskiej we Wrocławiu oraz Policji. Manewry odbywały się w nietypowej świątyni: dwupoziomowym kościele pw. Świętego Krzyża i św. Bartłomieja.
Projekty
Fundacja Obserwatorium Społeczne uczestniczy również w dwóch projektach międzynarodowych ProSPeReS i SHIELD, które są dofinansowane przez Komisję Europejską w ramach Funduszu Bezpieczeństwa Wewnętrznego Unii Europejskiej (ISFP – The Internal Security Fund Police) na lata 2014–2020.
Głównymi celami projektów ProSPeReS i SHIELD jest wymiana dobrych praktyk i przykładów istniejących systemów bezpieczeństwa w miejscach kultu, identyfikacja potrzeb i luk w zakresie ochrony tych miejsc oraz poprawa poziomu bezpieczeństwa w całej UE. Do osiągnięcia celu przyczyni się połączenie wiedzy naukowej środowisk akademickich z doświadczeniem praktyków, tj. przedstawicieli instytucji religijnych, specjalistów ds. bezpieczeństwa, w tym funkcjonariuszy formacji mundurowych na co dzień odpowiedzialnych za bezpieczeństwo.
Wyniki zostaną zebrane w formie publikacji dodatkowo wzbogaconej o studia przypadków w całej Europie.
SHIELD to projekt, którego celem jest ochrona miejsc kultu przed zagrożeniami związanymi z ekstremizmem i atakami terrorystycznymi na miejsca kultu i budynki religijne. Wdrażając analizę czynników ryzyka, SHIELD ma na celu wzmocnienie bezpieczeństwa w miejscach kultu poprzez poprawę koordynacji, współpracy i komunikacji pomiędzy organami ścigania, władzami publicznymi, przywódcami religijnymi i kongregacjami. Połączenie analizy czynników ryzyka i ochrony w ramach projektu SHIELD łączy zainteresowane strony i grupy docelowe w celu opracowania nowych środków zapewniających ochronę tych miejsc przed atakami terrorystycznymi i poprawę zdolności przeżycia wiernych różnych wyznań. Konsorcjum SHIELD składa się z 18 partnerów z 10 krajów Unii Europejskiej, zaangażowanych na dwa lata: od stycznia 2022 r. do grudnia 2023 r.
ProSPeReS to dwuletni międzynarodowy projekt unijny stawiający sobie za cel poprawę ochrony miejsc kultu religijnego. Nazwa projektu jest akronimem od angielskiego „Protection System for large gatherings of People in Religious Sites”, czyli „System zabezpieczania dużych zgromadzeń publicznych w miejscach kultu religijnego”.
1 czerwca 2021 r. Obserwatorium Społeczne, jako partner konsorcjum, rozpoczęło jego realizację i jest zaangażowane w prawie wszystkie działania projektu. Jako chrześcijański think-tank do projektu wnosi swoją wiedzę w zakresie rozpoznawania nowych wyzwań i zagrożeń, a także sposobów reagowania Kościoła na współczesne zmiany. Projekt koncentruje się na zwiększeniu poziomu ochrony miejsc kultu religijnego. Konsorcjum w ścisłej współpracy z  naukowcami, ekspertami ds. bezpieczeństwa oraz służbami publicznymi, takimi jak policja i instytucje religijne (Polski Kościół Katolicki, Greckokatolicki Kościół Prawosławny i Polska Gmina Żydowska), przygotuje podręcznik zawierający wytyczne, procedury i zalecenia dotyczące poprawy środków zapobiegawczych i ochrony miejsc kultu religijnego przed różnego rodzaju zagrożeniami i incydentami terrorystycznymi.
Instytut Bezpieczeństwa Społecznego
Owocem wszystkich aktywności podejmowanych przez Fundację Obserwatorium Społeczne jest idea utworzenia Instytutu Bezpieczeństwa Społecznego. Misją Instytutu ma być integracja działalności naukowej i dydaktycznej przedstawicieli wielu dziedzin oraz dyscyplin naukowych zajmujących się problematyką bezpieczeństwa społecznego.
Instytut zamierza realizować projekty edukacyjne służące poprawie bezpieczeństwa uczestników zgromadzeń religijnych.