Kontekst historyczny i religijny

Niestety, podobnie jak inne wspólnoty zakonne, elżbietanki przeżyły prawdziwą gehennę podczas działań frontowych w 1945 r. 12 stycznia 1945 r., po kilku miesiącach stabilizacji frontu wschodniego wzdłuż linii Wisły, armia sowiecka ruszyła z impetem na zachód, spychając przed sobą oddziały niemieckie w nieustannym parciu na Berlin. Po przekroczeniu dawnej granicy polsko-niemieckiej czerwonoarmiści zapoczątkowali istną gehennę, zwłaszcza dla kobiet. A zachęcił ich do tego sam Józef Stalin, który na jednej z odpraw powiedział do swoich generałów: „im bliżej jesteśmy zwycięstwa, tym bardziej powinniśmy być brutalni”. Prawie każdego dnia powtarzano też czerwonoarmistom, że „dzień, w którym przekroczą granice Trzeciej Rzeszy, powinien okazać się dniem sądu, a «sprawiedliwość» wymierzana przez zwycięzców powinna dotknąć wszystkich obywateli wrogiego państwa, niezależnie od płci, wieku czy stanu cywilnego”. Stąd nie było miasta czy wioski, w których nie dochodziłoby do zabijania mieszkańców. Zwykle uśmiercano brutalnie, aby przestraszyć innych. Ze szczególnym okrucieństwem czerwonoarmiści traktowali osoby duchowne broniące swych parafian, zwłaszcza kobiety i dziewczęta, przed nieludzką wprost brutalnością. Gwałty dokonywane przez sowieckich żołnierzy nawet na dzieciach i staruszkach stanowiły niezwykle bolesną kartę tamtego czasu. Wystarczy wspomnieć, że już jesienią 1944 r. w Nemmersdorf na terenie Prus Wschodnich czerwonoarmiści okrutnie zgwałcili, torturowali i zabili ponad 70 kobiet i dziewczynek, z czego najmłodsza z ofiar miała 8 lat, a najstarsza 84. Tego rodzaju wydarzenia były kontynuowane na drogach dalszego marszu Armii Czerwonej, gdzie mordowano mężczyzn i gwałcono kobiety. W 1945 r. z różnych przyczyn zginęło 248 śląskich elżbietanek, a niektóre z nich, jak Siostra Paschalis Jahn i Dziewięć Jej Towarzyszek, osiągnęły nimb męczeństwa w obronie cnoty czystości. Z badań Joanny Hytrek-Hryciuk wynika, że na wschód od Odry i Nysy Łużyckiej zgwałcono ok. 1,4 mln kobiet. Pijani żołnierze urządzali sobie wręcz polowania na kobiety, które starały się na różne sposoby ukrywać. Postępowanie z nimi przekraczało granice człowieczeństwa. Przemoc połączona ze szczególnym sadyzmem odbywała się na oczach wszystkich i bez względu na świadków. Zdarzało się, że gwałcono matki na oczach ich dzieci. W skrajnych przypadkach kobiety popełniały samobójstwo (w Gliwicach 124 osoby, w Wałbrzychu 300, w Zielonej Górze ok. 500).

Inna z sióstr zeznała: To byli prawdziwi barbarzyńcy w klasztorze. Pijani żołnierze stali w długich kolejkach do swoich ofiar. Nie oszczędzali ani osiemdziesięciolatek, ani sióstr sparaliżowanych, które również były gwałcone. Czerwonoarmiści czuli się bezkarni, ponieważ otrzymali pozwolenie, by po przekroczeniu dawnej granicy polsko-niemieckiej robić, co tylko zechcą. Pozbawieni skrupułów, tzw. sowieccy wyzwoliciele gwałcili właściwie każdą kobietę, która wpadła im w ręce. Totalna deprawacja i wynaturzenie szły w parze z nienawiścią do wiary. Warto zwrócić uwagę na podłoże antyreligijne formacji Armii Czerwonej, której zadaniem było rozniesienie w świat idei komunistycznych, antypolskich i antyreligijnych. Świadectwa z tamtych czasów wskazują, że czerwonoarmiści szczególną nienawiść koncentrowali na osobach zakonnych w habitach.
Ku przestrodze
Spadkiem po gwałtach i okrucieństwach były, prócz kalectwa, liczne schorzenia narządów płciowych i choroby weneryczne kobiet oraz niechciane ciąże. Wiele skrzywdzonych wówczas kobiet do końca życia borykało się z problemami społecznymi i psychicznymi. Niektóre z nich odczuwalne były również w kolejnych generacjach.
Dziś większość kobiet, które przeżyły gehennę 1945 r., już nie żyje, ale pozostawione tylko przez niektóre z nich świadectwa stanowią poważne ostrzeżenie, by nigdy więcej tego rodzaju barbarzyństwo się nie powtórzyło.
Przyglądając się zatem życiu i męczeńskiej śmierci tych Dziesięciu Sióstr Elżbietanek, wybranych do beatyfikacji, można powiedzieć, że reprezentują one ogromną rzeszę kobiet, które wówczas doświadczały podobnej przemocy i do końca walczyły o czystość i godność własną oraz innych niewiast świeckich i zakonnych. Przy czym przegląd ten nie ma na celu jakiegoś odwetu czy zemsty, tylko pamięć i prośbę do Wszechmogącego Boga, by podobne okrucieństwa nie miały miejsca w czasach współczesnych. A te, niestety, istnieją nadal, czego wymownym wyrazem są wydarzenia na Ukrainie, na której historia męczenniczek elżbietańskich jest przerażająco aktualna. Beatyfikacja męczenniczek elżbietańskich powinna zatem zachęcić również inne zgromadzenia do zebrania możliwych jeszcze świadectw o męczeńskiej śmierci swoich sióstr, jak to ma miejsce w Hiszpanii, gdzie beatyfikowano już ponad 579 męczenników z lat wojny domowej 1936–1944, w tym również ponad 200 zamordowanych wówczas księży.
Mimo to nadal zbierane są tam materiały do tej bolesnej historii, mogące posłużyć do kolejnych beatyfikacji. Pan Jezus powiedział, że nikt nie ma większej miłości od tej, gdy ktoś życie swoje oddaje za przyjaciół swoich (J 15, 13). A tak właśnie uczyniły elżbietańskie męczenniczki. Stąd zasługują one na cześć i szacunek oraz na pamięć jako przykład dla współczesnych wierności Bogu i Jego nauce, gdy znajdą się w podobnych okolicznościach. Bo jak podkreślają mistrzowie życia duchowego – świętych nie wystarczy tylko podziwiać, lecz należy ich naśladować.