Madonna i książę. Sobiescy na Śląsku

Królewska para liczyła, że stanie się on sukcesorem korony, a Sobiescy będą trwać jako potężna dynastia królewska. Stało się jednak inaczej. Przeznaczeniem Jakuba nie był Wilanów, lecz Oława i Żółkiew.
Prawa do Oławy królewicz uzyskał w 1691 roku dzięki małżeństwu z Jadwigą Elżbietą Neuburską (1673–1722). Początkowo miasto nie było stałą rezydencją księcia. Stało się nią dopiero po przegranej elekcji na króla Rzeczpospolitej Obojga Narodów w 1697 roku. Jakub objął oławski zamek po Ludwice Anhalckiej (1631–1680), matce ostatniego śląskiego Piasta, i rezydował na nim z przerwami do 1734 roku.
Cel wystawy
Kameralna wystawa przypominająca ten nieco zapomniany epizod z historii Śląska składa się z kilkunastu dzieł sztuki związanych z rodziną Sobieskich, które znajdują się na Dolnym Śląsku. Gdy myślimy „Sobiescy”,
wyobraźnia podpowiada nam przede wszystkim odsiecz wiedeńską i sarmackie kontusze. Ekspozycja skłaniać ma do spojrzenia na ten sławny ród z nieco innej perspektywy – mierzenia się Jakuba z legendą ojca, Jana III.
Pierwsze skojarzenie – Madonna Sobieskich
Najczęściej kojarzonym z Sobieskimi obrazem na Dolnym Śląsku jest Madonna Sobieskich, zwana także Matką Bożą Adorującą. Zanim trafiła do wrocławskiej katedry w 1952 roku, przez kilkaset lat znajdowała się w kościele Bożego Ciała w Międzylesiu. Wokół fundacji obrazu narosło wiele legendarnych opowieści związanych z rodziną Sobieskich.

Przedstawienia, które wyszły spod jego pędzla, charakteryzuje akademicka biegłość, odznaczająca się poprawnością proporcji, harmonią barw i spokojną kompozycją, a nade wszystko obsesyjnym poszukiwaniem ponadczasowego piękna. Prezentowany na wystawie obraz o znacznie niższej klasie wykonania należy uznać za kopię, być może jednego z warsztatowych uczniów lub współpracowników włoskiego malarza.
Figurki z katedralnego skarbca
Na ekspozycji prezentowana jest równie ciekawa grupa dzieł sztuki będących w posiadaniu Sobieskich w trakcie ich pobytu w Oławie. Zwykle ukryte są w katedralnym skarbcu, czemu nie można się dziwić, gdyż są to dość niewielkie i cenne obiekty. Mowa o czterech figurkach z kości słoniowej datowanych na II połowę XVII wieku.
Należały one do Jana III Sobieskiego oraz jego wnuczki, Marii Klementyny Stuart. W XVIII wieku polecono oprawić je w hebanowe szkatuły w formie ołtarzyków. Do katedry wrocławskiej podarował je Jakub Sobieski oraz jego córka Maria Karolina. Podczas przygotowań do wystawy w pracowni konserwacji dokonano ciekawego odkrycia.

Obiekty z lwowskich instytucji kultury
Na ekspozycji pokażemy również obiekty związane z Sobieskimi, które pojawiły się na Dolnym Śląsku po zakończeniu II wojny światowej. Wraz z przesunięciem granic ze wschodu na zachód nastąpiła migracja ludności, a tym samym dzieł sztuki.
Do Wrocławia przekazane zostały obiekty z lwowskich instytucji kultury. Z dawnego Muzeum im. Jana III Sobieskiego we Lwowie przekazano m.in. kilkanaście listów własnoręcznie pisanych w języku francuskim przez Marię Kazimierę do syna Jakuba.
Prezentowany na wystawie list odsłania przygotowania najstarszego syna Sobieskich do ślubu z Ludwiką Karoliną Radziwiłłówną – jedną z najbardziej pożądanych, ale i stawiających na swoim kobiet tamtych czasów, o czym przekonał się sam Jakub. To wydarzenie było punktem zwrotnym w jego życiu i pośrednio doprowadziło go na Śląsk. Spełnił się tym samym horoskop urodzeniowy postawiony królewiczowi przez jezuitę Stanisława Solskiego, który wróżył ponuro: Nie ma w horoskopie urodzenia żadnej z gwiazd królewskich, która obiecywałaby panowanie. Środek Nieba jest wprawdzie naznaczony znakiem królewskim, jednakże pozbawiony zarówno planet, jak i gwiazd stałych, i dlatego (pióro wzdraga się to napisać, ale obiecałem dążyć do szczerości) horoskop urodzeniowy nie daje Urodzonemu podstaw do spodziewania się zmiany statusu i wejścia do wyższej sfery [społecznej]. […]