BIBLIJNE PODSTAWY SAKRAMENTÓW
Mądrość zaprasza na ucztę, cz. 1
Na uczcie zapowiadanej przez Księgę Mądrości pokarmem jest słowo Boże,
a ostatecznie Mądrość Boża, którą w rozumieniu chrześcijańskim jest sam Chrystus.
Uczta ta stanowi więc zapowiedź Eucharystii, podczas której wierni
rzeczywiście karmią się Chrystusem – Jego słowem i Ciałem.
Wrocław
Ostatnia wieczerza. Jacopo Tintoretto, olej na płótnie, 1592–1594.
Kościół San Giorgio Maggiore, Wenecja
WEB GALLERY OF ART/WIKIMEDIA COMMONS
W Księdze Przysłów znajdujemy fragment, w którym zapisano zaproszenie na ucztę przygotowaną przez wcieloną Mądrość:
Mądrość zbudowała sobie dom
i wyciosała siedem kolumn,
nabiła zwierząt, namieszała wina
i stół zastawiła.
Służące wysłała, by wołały
z wyżynnych miejsc miasta:
„Prostaczek niech do mnie
tu przyjdzie”.
Do tego, komu brak mądrości, mówiła:
„Chodźcie, nasyćcie się moim chlebem,
pijcie wino, które zmieszałam.
Odrzućcie głupotę i żyjcie,
chodźcie drogą rozwagi!”
(Prz 9, 1-6)
Sakralność uczty wystawionej przez Mądrość
Uczta wystawiona przez Mądrość ma wieńczyć budowę domu. Podobne przyjęcie wystawił uchodzący za najmądrzejszego z władców Izraela król Salomon po ukończeniu budowy świątyni (1 Krl 8, 62-66). Możliwe więc, że dom, o którym mowa, to świątynia, a sama uczta przygotowana przez Mądrość ma charakter sakralny.
Ubój zwierząt i staranne przygotowanie wina świadczą o nader uroczystym charakterze uczty. Wymownie brzmi fraza o „namieszaniu wina” (Prz 9, 2). Niektórzy bibliści widzą tu aluzję do czynności kapłańskich. Następnie Mądrość podaje także chleb, ale termin ten wydaje się tu synonimem każdego pokarmu (Prz 9, 5). Należy uznać, że pokarm oferowany przez Mądrość to jej pouczenia i moralne wskazania.
Taką interpretację potwierdza dalszy kontekst księgi, w których słowa Mądrości przyrównywane są do pokarmu (Prz 8, 33-35; 24, 13-14). Tak więc pokarmy przygotowane przez Mądrość na wystawionej uczcie to nic innego, jak słowo Boże. Pokarm ten ma zapewnić życie: „Odrzućcie głupotę i żyjcie, chodźcie drogą rozwagi” (Prz 9, 6). W kontekście późniejszego wyznania Mądrości staje się jasne, że chodzi o życie wieczne, czyli nieśmiertelność: „Na drodze prawości jest życie, kroczenie po niej jest nieśmiertelnością” (Prz 12, 38). Już tutaj nasuwa się myśl o Eucharystii, która jest niczym innym, jak pokarmem na życie wieczne.
Jaka jest symbolika wina w omawianym fragmencie? W odpowiedzi na to pytanie niech nam pomoże wypowiedź Jeremiasza: „Rozdziera się serce we mnie, wszystkie moje członki ogarnia drżenie, jestem jak człowiek pijany, jak człowiek przesycony winem – z powodu Pana i Jego świętych słów” (Jr 23, 9).
Jeremiasz uznaje się za pijanego z powodu słów Boga. Przez pryzmat tego wyznania należy uznać, że wino w intersującym nas fragmencie może oznaczać Torę, a nawet szerzej – wszystkie słowa, które Bóg kieruje do ludzi.
Mesjańskość uczty
Czy jest to także uczta mesjańska? Bibliści skłaniają się ku odpowiedzi pozytywnej z kilku powodów. Oczekiwania mesjańskie związane były z domem Dawida, a już w tytule księgi pojawiają się imiona Dawida i Salomona (Prz 1, 1), co oznacza, że na treść księgi wpłynęły idee mesjańskie związane z przymierzem Dawidowym. Izraelici oczekiwali Mesjasza, o którym będzie można powiedzieć, iż jest synem Bożym (Ps 2, 7), a relacja między Bogiem a upersonifikowaną Mądrością przedstawiona jest jako relacja ojca do dziecka.
Autor Księgi Przysłów nawiązuje do idei zrodzenia Mądrości przez Boga, która to idea dotyczyła także postaci mesjańskiej. Co więcej, Mądrość przedstawiona jest jako dzieląca z Bogiem władzę królewską (Prz 8, 3), a w zakończeniu księgi wprost mówi się o Mesjaszu, który ukazany jest jeszcze jako postać bardzo tajemnicza (Prz 30, 4).
Słowo Boże skałą
Aby uchwycić orędzie omawianego fragmentu z perspektywy nowotestamentalnej, zauważyć trzeba, że idee budowania domu i mądrości spotykają się w Jezusowej przypowieści kończącej Kazanie na górze (Mt 7, 24-27). Różne odcienie znaczeniowe biblijnego symbolu skały pozwalają na szeroką interpretację wezwania Jezusa, by dom swój budować na skale: skałą jest Jego słowo: „Każdego więc, kto tych słów moich słucha i wypełnia je, można porównać z człowiekiem roztropnym, który dom swój zbudował na skale” (Mt 7, 24). Psalmista zaświadcza, że skałą jest sam Bóg: „Tyś opoką moją i twierdzą” (Ps 71, 3). Skałą są wreszcie fundamenty Kościoła: „na tej Skale zbuduję Kościół mój, a bramy piekielne go nie przemogą” (Mt 16, 18). Człowiek roztropny buduje swe życie wraz z Bogiem, opierając się na Jego słowie i we wspólnocie Kościoła.
Jezus Mądrością Bożą
Ostatecznie przez Pawła z Tarsu sam Jezus został utożsamiony z Mądrością Bożą: „głosimy Chrystusa ukrzyżowanego, który jest zgorszeniem dla Żydów, a głupstwem dla pogan, dla tych zaś, którzy są powołani, tak spośród Żydów, jak i spośród Greków, Chrystusem, mocą Bożą i mądrością Bożą” (1 Kor 1, 23-24). Skoro pokarmem na uczcie zapowiadanej przez Księgę Mądrości jest słowo Boże, a ostatecznie Mądrość Boża, którą w rozumieniu chrześcijańskim jest sam Chrystus, stąd wniosek, że uczta ta stanowi zapowiedź Eucharystii, podczas której wierni rzeczywiście karmią się Chrystusem – Jego słowem i Ciałem.
