Piekarska Gospodyni Śląska

Matka Sprawiedliwości i Miłości Społecznej
Choć już w średniowieczu odnotować można przejawy kultu maryjnego w Piekarach, to jednak nie można łączyć ich bezpośrednio z cudownym wizerunkiem Matki Bożej. Według naukowców obraz ten, w typie bizantyjskiej ikony, namalowany został w czasach nowożytnych, najpewniej w XVI–XVII w., choć jak podejrzewał śląski konserwator zabytków z Wrocławia Hans Lutsch, wzorowany był na jakimś starszym wizerunku. Obraz ten miał odnaleźć proboszcz piekarski Jakub Roczkowski przybyły z Gliwic jako nowy duszpasterz w 1659 r. Po oczyszczeniu przeniósł go i wmontował do ołtarza głównego. Wydarzeniu temu miały towarzyszyć nadprzyrodzone znaki świetlne na firmamencie niebiańskim, o czym pod przysięgą zaświadczyło trzech duchownych.
O orędownictwie Matki Sprawiedliwości i Miłości Społecznej świadczą wydarzenia związane z ustaniem epidemii w Tarnowskich Górach. Zgodnie z zachowanymi źródłami pielgrzymka mieszkańców Tarnowskich Gór w 1676 r. uzdrowiła i ocaliła wiernych przed śmiercią. Sprawa nabrała rozgłosu i skutkowała dochodzeniem przed sądem biskupim w Krakowie. Proboszcza oskarżono, że niepomny na kary i wiedziony chęcią zysku i chciwością odważył się utrzymywać, że obraz Matki Bożej w Piekarach jest cudowny i zwiódł przez to wielu wiernych. Nakazano usunąć z ołtarza głównego obraz i ukryć go w zakrystii, a proboszcza zamknięto w więzieniu na zamku biskupim w Siewierzu.
Niepokoje społeczne, bunt mieszkańców i wzmożenie ruchu pielgrzymkowego do Piekar spowodowały przybycie komisji biskupiej w celu zbadania sprawy. Bardzo wymowna w kontekście tytułu wizerunku Matki Bożej była odpowiedź na pytanie, dlaczego ludność pielgrzymuje do zakrystii. Delegaci biskupa krakowskiego usłyszeli: Jezus kazał odwiedzać więźniów.
W 1679 r. zezwolono jezuitom, którzy przejęli parafię w Piekarach, na powtórne wystawienie obrazu w ołtarzu głównym.
Miłość i sprawiedliwość społeczna Gospodyni Śląska została doświadczona również przez mieszkańców Pragi i Hradec Králové. Obraz na polecenie cesarza habsburskiego Leopolda I przewieziony został w 1680 r. do Pragi w celu wyproszenia łaski ocalania przed trwającą epidemią. Procesja błagalna prowadziła cudowny wizerunek ulicami stolicy Czech aż na Hradczany i do katedry św. Wita. Tam też ze względu na skuteczne orędownictwo publicznie, w obecności cesarza i władz kościelnych wizerunek Pani Piekarskiej ogłoszony został jako cudowny. Dwór cesarski oraz możnowładcy złożyli cenne wota wdzięczności. W drodze powrotnej w podobny sposób ocaleni zostali mieszkańcy Hradec Králové.
Zachowane w Piekarach na obrazach wotywnych inskrypcje przypominają te niezwykłe wydarzenia.
Ważnym wydarzeniem o charakterze społecznym, politycznym i militarnym było nawiedzenie 20 VII 1683 r. sanktuarium maryjnego w Piekarach przez króla Jana III Sobieskiego i modlitwa wraz z małżonką Marysieńką oraz synami przed obrazem Matki Bożej przed bitwą pod Wiedniem. Król zawierzył Maryi czekającą go odsiecz stolicy cesarstwa oraz swoje zmagania z Turcją. Dodać należy, że król modlił się przed kopią wizerunku, gdyż oryginalny obraz wobec zagrożenia tureckiego przewieziony został do Nysy, a następnie do Opola w diecezji wrocławskiej – Piekary wraz ze Śląskiem należały w tym czasie do Austrii. Polski władca również złożył wota ofiarne – złote kielichy i patenę, a w zamian otrzymał wykonane ze srebra atrybuty górników: kilof i młot.

Osobą łączącą terytorium Piekar Śląskich z Wrocławiem był biskup Nanker (bp krakowski w l. 1320–1326, bp wrocławski w l. 1326–1341) pochodzący ze wspomnianej parafii w Kamieniu, do której należały Piekary, a obecny również podczas konsekracji świątyni piekarskiej w 1318 r. Warto zauważyć, że patron kościoła w Piekarach, św. Bartłomiej, należał do wyjątkowo czczonych świętych jako patron Piastów Wrocławskich, często fundujących ważne kościoły w diecezji wrocławskiej pod wezwaniem tego apostoła.
O duchowych, a także formalnoprawnych związkach z diecezją wrocławską sanktuarium w Piekarach świadczy decyzja papieża zawarta w bulli Piusa VII De salute animarum z 16 VII 1821 r. Wtedy to, regulując i porządkując sprawy kościelne w Prusach w związku z porządkiem kongresu wiedeńskiego z 1815 r., dekanat bytomski wraz z Piekarami oraz dekanat pszczyński włączone zostały do diecezji wrocławskiej. Od tego czasu można zauważyć niezwykle intensywny rozwój sanktuarium w Piekarach Śląskich. Szczególne i wiekopomne zasługi dla ośrodka kultu maryjnego w Piekarach wniósł ks. Jan Alojzy Ficek, proboszcz w latach 1826–1862, spokrewniony z wielce zasłużonym i świątobliwym rektorem wrocławskiego seminarium duchownego ks. Szymonem Sobiechem. Proboszcz piekarski był bardzo wrażliwy na sprawy społeczne i moralne wiernych i wokół tych spraw kształtował duchowość maryjną. Podjął się dzieła charytatywnego wśród robotników śląskich, poprzez np. prowadzenie jadłodajni. Sanktuarium w Piekarach, jak dowodzą historycy, stało się miejscem-ostoją wartości chrześcijańskich i ludzkich.
Piekary Śląskie jako miejsce święte brało w obronę człowieka – przedmiot dramatu cywilizacji XX wieku. Ks. Ficek wobec nieustannego wzrostu pielgrzymek zbiorowych i indywidualnych oraz niewystarczającej już przestrzeni sakralnej podjął się dzieła budowy nowej świątyni. Jej konsekracji dokonał 22 VIII 1849 r. biskup wrocławski kard. Melchior von Diepenbrock (1845–1853), który podczas dwudniowych uroczystości powiedział m.in.: O Matko Świętych, polska kraino! Oto stoję nareszcie na ziemi twojej, na ziemi, która tyle świętych ludzi wszelkich stanów zrodziła, jak się to w żadnej innej nie zdarzyło ziemi. Któż policzy, ile to synów i cór tej ziemi opuściło dobrowolnie swoje ziemskie bogactwa dla dziedzictwa niebieskiego? Któż policzy synów tej ziemi, którzy tyle krwi za wiarę świętą przelali! O ziemio polska! Świadczą o Tobie liczne cuda, świadczy o Tobie opieka Bogarodzicy, która Królową Twoją została!
Pasterz miłości społecznej
Historyczne związki diecezji wrocławskiej z sanktuarium Matki Sprawiedliwości i Miłości Społecznej nie wyczerpują łączności i duchowej oraz religijnej integralności Śląska. Od 2013 r. urząd metropolity wrocławskiego piastuje abp Józef Kupny pochodzący z Dąbrówki Wielkiej, obecnie dzielnicy Piekar Śląskich, ściśle powiązanej w rozwoju historycznym z kościołem i sanktuarium. Więź i maryjny rys duchowości w życiu, posłudze i działalności naukowej Księdza Arcybiskupa pojawiły się graficznie w Jego herbie jako biskupa pomocniczego archidiecezji katowickiej. Wśród użytych w nim symboli znajdował się monogram imienia Maryi (litera M) z koroną i umieszczoną pod nim wagą. Ten znak odwoływał się wprost do Społecznego Sanktuarium w Piekarach, w pobliżu którego wzrastał i uwrażliwiał się na problemy ludzkie, szczególnie na godność i etos pracy człowieka Arcypasterz Dolnego Śląska. Warto zauważyć, iż przejawem i zapewne pod wpływem treści społecznych kultywowanych i od wielu wieków pogłębianych w Piekarach Śląskich stały się organizowane w archidiecezji wrocławskiej przez abp. Józefa Kupnego każdego roku pielgrzymki ludzi pracy oraz wiele wystąpień i działań podejmowanych w duchu miłości i sprawiedliwości społecznej.
Niezwykle ważne i cenne dla wszystkich ludzi pracy w naszej ojczyźnie było kazanie, jakie w Piekarach Śląskich wygłosił wrocławski metropolita abp Józef Kupny w 2017 r., gdy publicznie upomniał się o prawo do niedzielnego świętowania i wypoczynku dla rodzin i każdego człowieka: W dalszym ciągu rodziny czekają na wolne od pracy niedziele. To problem rodzin, które chcą być ze sobą, problem dzieci, które czekają na mamę, problem męża, który chce ten jeden dzień w tygodniu być ze swoją żoną. Jeśli chcemy służyć rodzinie i budowaniu więzi międzypokoleniowych, a one się rwą, musimy odważyć się na wprowadzenie niedziel wolnych od pracy! Postulat Arcybiskupa, który wybrzmiał z Domu Gospodyni Śląska, został zrealizowany w 2018 i 2019 r., co można odczytać przez pryzmat wrażliwości religijnej: Matka zadbała o miłość i sprawiedliwość społeczną dla swoich dzieci.