Odporność psychiczna

Odporność psychiczna to zdolność do ponownego zebrania sił,
odzyskania spokoju i równowagi mimo trudnych, niesprzyjających okoliczności,
niepowodzeń i różnego rodzaju zmartwień.

ALEKSANDRA ASZKIEŁOWICZ

Wrocław

Natura wyposażyła ludzi w zdolności adaptacyjne,
jednak odporność psychiczną każdy może
kształtować sam

SIMON BERGER/PIXABAY.COM

W języku angielskim odporność psychiczna określana jest słowem resilience, które można tłumaczyć jako elastyczność, sprężystość, żywotność, niezniszczalność.
Niektórzy z nas wydają się bardziej odporni psychicznie od innych. Są w stanie szybciej pozbierać się po życiowych ciosach. Jak Ci ludzie to robią? W czym tkwi ich tajemnica odporności psychicznej? Czy są po prostu bardziej „gruboskórni” i mniej wrażliwi? Co zrobić, aby przezwyciężać kryzysy, porażki i wciąż na nowo się podnosić? Jak być bardziej odpornym psychicznie? Jak znaleźć w sobie wewnętrzną siłę?
W wyniku badań nad odpornością psychiczną określono umiejętności i postawy, które pomagają ludziom odbudowywać się mimo wstrząsów psychicznych, traumatycznych, tragicznych zdarzeń, zagrożeń, różnych życiowych problemów: zdrowotnych, rodzinnych czy zawodowych. Michaline Rampe, dziennikarka, redaktorka i autorka książek, w swojej publikacji Odporność psychiczna wskazuje na siedem kluczowych czynników, które pozwalają być bardziej odpornym psychicznie. Przyjrzyjmy się bliżej każdemu z nich.
Co czyni człowieka silnym?
Oto siedem filarów odporności psychicznej – tajemnica wewnętrznej siły.
1. Optymizm
Pierwszym filarem odporności psychicznej jest optymizm. Wiara i przekonanie w to, że w dłuższej perspektywie życie przynosi więcej dobrego niż złego. Trudności i kryzysy nie trwają wiecznie i można je przezwyciężyć.
Ludzie odporni psychicznie wierzą, że mają wpływ na swój los i mogą go kształtować. Z czasem większość problemów w ten czy inny sposób się rozwiązuje.
Optymizm to postawa, której można się nauczyć. Optymiście łatwiej pokonać przeciwności życia, bo jest pewny, że prędzej czy później wszystko zmieni się na lepsze.
2. Akceptacja
Kolejny filar to akceptacja. Zaakceptowanie tego, co się stało, może pomóc w pokonaniu kryzysu. Ludzie odporni psychicznie akceptują sytuację taką, jaka jest. Tak, nie zdałem egzaminu. Tak, jestem chory. Tak, straciłem pracę itp. Konfrontacja z faktami i ich uznanie otwierają drogę do zmiany i poprawy sytuacji. Akceptacja to otwarcie się na rzeczywistość, żeby ją zrozumieć, przemyśleć i zdecydować, dokąd chce się dojść i co zmienić. W akceptacji kryje się zalążek działania.
3. Nastawienie się na osiągnięcie celu i poszukiwanie rozwiązań
Optymizm i akceptacja to podstawa do dalszego działania. W różnych okolicznościach możemy sobie poradzić i znaleźć jakiś sposób, zrobić coś, co poprawi sytuację. Trzeba sobie zadać pytania: „Jak ponownie odzyskać kontrolę nad swoim życiem?”, „Jakie są możliwe rozwiązania?”, „Jakie mam cele?”, „Jaki pierwszy krok muszę zrobić, aby osiągnąć swój cel?”. Świadoma decyzja, by żal, smutek i zmartwienia zostawić za sobą i odmienić swoją sytuację, dodaje sił. Myślimy o tym, co potrafimy i co wyprowadzi nas z kryzysu. Odchodzimy od tego, co już jest za nami, i skupiamy się na celu, drodze, która jest przed nami. Postawa zorientowana na poszukiwanie rozwiązań pomaga iść naprzód i poprawiać sytuację.
4. Umiejętność porzucenia roli ofiary
W trudnych chwilach mamy pokusę, aby przyjąć rolę ofiary. Narzekać i użalać się nad losem, który nas spotkał. Jednak taka postawa nie pomoże nam w przezwyciężeniu trudności. Powinniśmy odnieść się do naszych mocnych stron, możliwości, które mamy. Odpowiednio zinterpretować rzeczywistość, podjąć konkretne działania, aby móc znów stanąć na nogi. Ważne jest odzyskanie wiary we własną zdolność do działania.
Jeśli przyjmujemy rolę ofiary, czujemy się bezsilni, poniżeni, bezradni. Zdani na łaskę i niełaskę losu, oddajemy w ten sposób kontrolę. Dopóki rozdrapujemy stare rany i myślimy o tym, co nam się przydarzyło, dopóty nie uwolnimy się od przeszłości. Porzucając rolę ofiary, odzyskujemy siły, zwiększamy własną zdolność do działania.
Gdy czujemy, że mamy możliwość decydowania o własnym życiu, jesteśmy u steru, nasza uwaga kieruje się ku przyszłości.

Wymaga to często skonfrontowania się z własnymi lękami, wątpliwościami, trzeba wykazać się odwagą, aby porzucić rolę ofiary. Ludzie odporni psychicznie porzucają rolę ofiary, akceptują kryzysy, dostrzegają możliwość wyboru i wyjścia z trudnej sytuacji.
5. Uświadomienie sobie odpowiedzialności
Osoba odporna psychicznie wykazuje się dojrzałością i odpowiedzialnością za swoje postępowanie. Nie przypisuje winy innym za coś, za co sama ponosi odpowiedzialność. Nie pozwala też na to, aby być przysłowiowym „kozłem ofiarnym”. Człowiekiem, na którego inni zrzucają całą odpowiedzialność.
Kto bierze odpowiedzialność za własne działania, może wyrwać się z błędnego koła obarczania winą innych i poczucia własnej winy, a następnie dostrzec, gdzie są szanse na zmianę, by tam poszukać rozwiązań.
Ważne jest, by mieć przeświadczenie, że nie jesteśmy całkowicie skazani na stan, w którym się znajdujemy. Prawie zawsze możemy coś zrobić, aby ruszyć z życiem do przodu i poprawić aktualną sytuację. Biorąc odpowiedzialność za swoje życie, umacniamy swoją siłę, aby zmienić w nim, co tylko chcemy.
6. Budowanie sieci kontaktów
Tak jak radość przyjemnie dzielić z innymi, podobnie w trudnych chwilach wsparcie bliskich nam osób może nam pomóc. Bez zaufanych ludzi jesteśmy słabsi i bardziej wrażliwi na ciosy. Ludzie na ogół są szczęśliwsi, a przez to bardziej odporni psychicznie, gdy przebywają z przyjaciółmi. Dobrze jest mieć wokół siebie ludzi, którzy nas wysłuchają, wesprą, podpowiedzą, co ich zdaniem można zrobić. Silne relacje i kontakty towarzyskie wzmacniają odporność psychiczną. Pewne rzeczy, te smutne i te piękne, łatwiej przeżywać z innymi. Warto więc otaczać się ludźmi, którzy są przy nas na dobre i na złe.
Niektóre osoby odnajdują siłę i pociechę w religii i duchowości. To szczególny rodzaj kontaktu, który może wzmacniać odporność psychiczną, dodawać otuchy i być źródłem siły.
Przyjaźń jest solą życia, a relacje z innymi ludźmi często decydują o jakości naszego życia. Jednak bez względu na możliwość uzyskania pomocy od innych, nie zwalnia nas to z odpowiedzialności, wciąż powinniśmy poszukiwać rozwiązań, wyznaczać sobie cele i podejmować działania.
7. Planowanie przyszłości
Ostatni z siedmiu filarów to rozważne planowanie przyszłości. Ten punkt obejmuje też nasze starania, aby chronić się przed przyszłymi problemami i zmiennymi kolejami losu.
Chodzi o przezorność, przewidywanie różnych sytuacji. Snucie wizji i rozważenie różnych wariantów. Osoby odporne psychicznie nie tylko planują, ale też wnikliwie analizują swoje plany pod kątem trudności, które mogą wystąpić, oraz określają sposoby ich rozwiązania, gdy już się zmaterializują.
Możliwość wyboru pozwala zachować elastyczność i zdolność do działania w kryzysowych sytuacjach. W planowaniu przyszłości pomaga otwarty umysł, kreatywne szukanie nowych możliwości, odejście od schematów i szablonowego myślenia. Zwieńczeniem planowania przyszłości powinna być wizja naszego życia w najbliższym czasie.
Te siedem filarów może pomóc nam łatwiej odzyskać równowagę po doznanych życiowych ciosach, niepowodzeniach i trudnych chwilach.
Dzięki nim łatwiej nam będzie stanąć na nogi i ruszyć dalej przez życie ku lepszej przyszłości. Osoby odporne psychicznie nie ignorują trudności, nie patrzą na problemy i porażki bezkrytycznie przez „różowe okulary” pozytywnego myślenia, ani ich nie wypierają. Przeciwnie, strach, smutek czy ból jest częścią życia, trzeba je zaakceptować i przetworzyć. Koncentrują się na sprawach pozytywnych, nie tracąc przy tym z oczu negatywnych.
Na tym fundamencie można podjąć dalsze konstruktywne działania. Nie zawsze możemy uniknąć kryzysów i niepowodzeń, jednak to, jak do nich podchodzimy, zależy od nas. A według Ciebie, który z filarów odporności psychicznej jest najważniejszy? Który chciałbyś wzmocnić?