BIBLIJNE PODSTAWY SAKRAMENTÓW
Żydowska uczta dziękczynna zapowiedzią Eucharystii
Todah po hebrajsku oznacza „składanie dziękczynienia” lub po prostu
„dziękczynienie” i jest odpowiednikiem greckiego rzeczownika eucharistia.
Chodzi o złączony z ofiarą świątynną posiłek ofiarny spożywany w gronie
najbliższych krewnych i przyjaciół jako wyraz wdzięczności Bogu.
Wrocław
FREEPIK.COM
Zgromadzeni przy wspólnym stole najpierw wspominali wydarzenie, które mogło stanowić o niebezpieczeństwie, a nawet zagrożeniu życia osoby ocalonej, a następnie w radosnej atmosferze święta przystępowano do uczty, która była jednocześnie rozumiana jako ofiara dziękczynna. Z ucztą wiązały się oczywiście modlitwy dziękczynne za ocalenie życia i wszelkie Boże interwencje.
Ofiara dziękczynna
Spójrzmy na zapis kodeksu kapłańskiego ustanawiającego ofiarę dziękczynną: „Oto prawo odnoszące się do ofiary biesiadnej, która będzie składana Panu: Jeżeli kto składa ją jako ofiarę dziękczynną, to dołączy do tej ofiary dziękczynnej także i placki przaśne rozczynione oliwą i przaśne podpłomyki; z najczystszej mąki, zaprawionej oliwą, będą przyrządzone placki. Obok placków z ciasta kwaszonego będzie złożony jego dar poza ofiarą dziękczynną biesiadną. Z każdego rodzaju darów ofiarnych będzie odłączony jeden jako dar szczególny dla Pana. Otrzyma go kapłan, który pokropi krwią ofiary biesiadnej. Mięso dziękczynnych ofiar biesiadnych musi być zjedzone tego samego dnia – nie wolno zostawiać z niego nic aż do rana” (Kpł 7, 11-15). Okoliczności, które skłaniają do złożenia ofiary dziękczynnej w lakonicznych, aczkolwiek precyzyjnych słowach, formułuje psalmista: „Ty rozerwałeś moje kajdany. Tobie złożę ofiarę pochwalną i wezwę imienia Pana” (Ps 116, 16-17). Najpierw sygnalizuje się sytuację zagrożenia i niebezpieczeństwa („kajdany”), wskazując jednocześnie na Bożą interwencję („Ty rozerwałeś”), a następnie pojawia się motyw ofiary złączonej z ucztą.
Stary Testament a ofiary dziękczynne
Stary Testament podaje liczne przykłady ofiary dziękczynnej. Okolicznością skłaniającą do takiej uczty, spożywanej przez całą społeczność Izraela, było dla przykładu pokonanie przez wojska Dawida ludów zamieszkujących Kanaan. Śmiertelne niebezpieczeństwo zostało zażegnane. Postanowiono sprowadzić do Jerozolimy Arkę Przymierza, co stało się powodem ogólnej radości i świętowania złączonego właśnie z ucztą dziękczynną. Dawid rozdał ucztującym chleb i wino: „potem rozdał wszystkim Izraelitom, tak mężczyznom, jak i kobietom, każdemu po bochenku chleba, po kawałku mięsa i po kubku wina” (1 Krn 16, 3). Jonasz obiecał złożyć Bogu ofiarę todah za jego ocalenie z wnętrza wielkiej ryby: „złożę Tobie ofiarę z głośnym dziękczynieniem. Spełnię to, co ślubowałem. Zbawienie jest u Pana” (Jon 2, 10). Podobnie złożenie ofiary dziękczynnej zapowiadał sam Bóg królowi Ezechiaszowi, który został uzdrowiony z choroby: „Słyszałem twoją modlitwę, widziałem twoje łzy. Uzdrowię cię. Za trzy dni pójdziesz do świątyni Pańskiej” (Iz 38, 5).
Psalm mesjański
Wielu badaczy za najbardziej klasyczny przykład wspominania Bożej interwencji w sytuacji zagrożenia życia uważa Psalm 22, zaczynający się od słów „Boże mój, Boże, czemuś mnie opuścił” (Ps 22, 2). Dla chrześcijan jest to psalm mesjański. Jest jedną z indywidualnych pieśni żałobnych, w której modlący się zanosił do Boga skargę z powodu swej tragicznie trudnej sytuacji. Mogła nią być śmiertelna choroba, fałszywe oskarżenie, zdrada ze strony przyjaciół, doskwierająca samotność czy prześladowanie. Najbardziej dotkliwe wydawało się jednak poczucie opuszczenia przez Boga. Zwróćmy uwagę, że po pierwszym wezwaniu skierowanym do Boga psalmista „wspomina” swoją dramatyczną sytuację: był jak robak, wyszydzany i wyśmiewany przez ludzi, otoczony przez wrogów, którzy tylko czekali na jego śmierć; odczuwał ogromny strach, wyschło mu gardło, a jego ręce i nogi zostały przebite. W psalmie tym znajdujemy wiele proroctw o śmierci Mesjasza. Mówi się przecież o szyderstwach i kpinach, a te towarzyszyły męce Jezusa; mówi się o przebiciu rąk i nóg skazańca; o dzieleniu szat i rzucaniu losu o wierzchnią szatę; mówi się wreszcie o wyschniętym gardle. Wszystkie te elementy znajdują swoje analogie w opisach męki i śmierci Chrystusa. A skoro psalm ten znakomicie odzwierciedla modlitwy odmawiane podczas uczty todah i jest jednocześnie zapowiedzią śmierci Mesjasza, to nie może nam ujść uwadze, że przecież ta śmierć jest uobecniana w Eucharystii jako uczcie dziękczynnej.
Todah – zapowiedź Eucharystii
Zarówno uczta todah, jak i Eucharystia mają charakter dziękczynny. Dokładnie to znaczy termin todah. Z powodzeniem mógł być tłumaczony na język grecki jako eucharistia. Ustanawiając Eucharystię, Jezus „dzięki czynił” (Łk 22, 19). Podczas jednej i drugiej uczty wspomina się wydarzenia, które stanowiły zagrożenie życia, jednak dzięki Bożej interwencji nastąpiło ocalenie. W przypadku todah mogą to być różne sytuacje naznaczone niebezpieczeństwem, w przypadku Eucharystii chodzi o wyzwolenie ostateczne z niewoli grzechu i śmierci, i włączenie celebrujących ją do grona odkupionych przez Boga, a ostatecznie – zbawionych. Zarówno uczta todah, jak i Eucharystia są ofiarą składaną na cześć Boga. Ofiara ta ma charakter pokarmowy i komponuje się z chleba i wina, choć w przypadku todah – nie tylko. Obie uczty mają ukierunkowanie eschatologiczne. Według tradycji rabinicznej todah będzie trwała wiecznie. Eucharystia zaś już teraz daje wierzącym przedsmak nieba, a jej zwieńczeniem będzie eschatologiczna uczta weselna Bożego Baranka (Ap 19). Bez wątpienia więc starożytna żydowska uczta dziękczynna to zapowiedź uczty eucharystycznej.
