Widziałem synod z bliska

Poczynając od III zwyczajnego zgromadzenia ogólnego, poświęconego ewangelizacji, które miało miejsce w 1971 r., po każdym synodzie zwyczajnym i specjalnym ukazała się adhortacja apostolska. Pierwsza z nich to sławna Evangelii nuntiandi. W sumie ukazały się 23 adhortacje posynodalne.
Paweł VI ogłosił 2, Jan Paweł II – 13, Benedykt XVI – 5, a Franciszek – 3. W trakcie każdego synodu codzienne wydanie L’Osservatore Romano drukowało pełne teksty wystąpień papieża i poszczególnych uczestników, a wydawnictwo „La Civiltà Cattolica” publikowało kompletne akta poszczególnych synodów zwyczajnych. Dla przykładu, akta pierwszego w dwutysiącletniej historii Kościoła synodu o małżeństwie i rodzinie, któremu w 1980 r. przewodniczył Jan Paweł Wielki, liczą 842 strony. Zmieniło się to przy okazji zwołanego przez Franciszka synodu o małżeństwie. Od 2014 r. w dzienniku watykańskim ukazują się tylko streszczenia wystąpień opracowane przez sekretariat synodu, natomiast z wydawania kompletnych akt synodalnych zrezygnowano. Tłumaczy się to troską o większą swobodę wypowiedzi ojców synodalnych. Oczywiście każdy z uczestników może publikować pełny tekst własnych wystąpień i prezentować je podczas swobodnie organizowanych konferencji prasowych.
Ojciec Profesor przeżywał osobiście synod o małżeństwie i rodzinie w 2015 r. jako doradca teologiczny Przewodniczącego Episkopatu Polski.
Miałem szczęście patrzeć na człowieka głębokiej wiary, prostoty i pokornej służby Bogu. Byłem świadkiem jego ogromnej pracowitości i zdyscyplinowania, a przede wszystkim dyspozycyjności wobec Boga. Podczas każdej sesji synodu i podczas każdego spotkania w małej grupie prowadził własnoręcznie notatki. Podając imię i nazwisko oraz kraj przemawiającego, streszczał każde wystąpienie. Codziennie po przedpołudniowej i popołudniowej sesji przekazywał rękopis pracownicy sekretariatu Konferencji Episkopatu Polski, która przepisywała go na komputerze i przesyłała do mnie, abym sprawdził poprawność jej zapisu i zadbał o jego komunikatywność.
Następnie codziennie spotykałem się z abp. Gądeckim, wspólnie odczytywaliśmy powstały tekst, porównując go z ręcznymi notatkami. Po naniesieniu poprawek i zatwierdzeniu przez Księdza Arcybiskupa, tekst otrzymywał rzecznik prasowy episkopatu, który umieszczał go na serwerze. Ten blog to kopalnia wiadomości gdzie indziej niedostępnych. W pierwszych dniach synodu rzecznik episkopatu publikował ten tekst w tłumaczeniu na języki kongresowe. Blog Przewodniczącego Episkopatu Polski okazał się niemalże jedynym źródłem precyzyjnych i wiarygodnych informacji o tym, co działo się na synodzie. Dziennikarze mówili z uznaniem o działalności polskiej delegacji.

Odpowiedź świadomie datowano na 16 X, podkreślając duchowy związek ze św. Janem Pawłem Wielkim. Abp Vincenzo Paglia chciał za wszelką cenę doprowadzić do udzielania Komunii św. rozwiedzionym, którzy zawarli nowe związki cywilne. Jego argumentacja była jednak oparta na wypaczeniu podstawowych pojęć teologicznych.
Trzeba było przypominać, że te osoby nie są ani wykluczone z Kościoła, ani pozbawione środków zbawienia. Że aktywne uczestnictwo w Eucharystii wymaga nawrócenia, a nie Komunii, troska zaś o zbawienie dusz każe prowadzić do prawdy, a nie zaspokajać oczekiwania, gdyż Komunia to nie tylko znak, ale rzeczywistość. Trzeba było przypominać, że prawdziwy żal i postanowienie poprawy koniecznie idą razem. Jakość dowodzenia w liście podpisanym przez abp. Paglię zasmuciła do końca, gdy przeczytało się jego postulat, aby szanując orzeczenie Soboru Laterańskiego IV, który nakazuje „przynajmniej raz w roku się spowiadać i przynajmniej w czasie wielkanocnym Komunię Świętą przyjmować”, dopuścić rozwiedzionych, żyjących w kolejnym związku cywilnym do Komunii. Bolało przede wszystkim traktowanie Komunii jako należnej każdemu usługi, natomiast pominięcie jakiejkolwiek relacji z Chrystusem.
Abp Stanisław Gądecki w ostatnich zdaniach swojej odpowiedzi zapytał więc wprost: „Dlaczego ignoruje się nauczanie św. Jana Pawła II o małżeństwie i rodzinie?” oraz „Dlaczego Ksiądz Arcybiskup – będąc przewodniczącym Papieskiej Rady ds. Rodziny – zamiast starać się wydobyć «powołanie i misję rodziny we współczesnym Kościele i świecie» oraz szukać sposobów, aby wspierać rodzinę w wypełnianiu tej misji, usiłuje za wszelką cenę bronić tych, którzy odrzucają wartości małżeństwa i rodziny obecne w Kościele od początku?”. Ta sytuacja pokazuje, że synod to nie tylko celebracje i świętowanie, ale też walka duchowa.
Podczas synodu mają miejsce wystąpienia w auli synodalnej.
Owszem. Przewodniczący Konferencji Episkopatu Polski wystąpił podczas VI sesji generalnej, w sobotę 10 X 2015 r., jako pierwszy spośród polskiej delegacji. Każdy miał ściśle określony czas – pięć minut – na wystąpienie.
Po przekroczonym czasie każdemu wyłączano mikrofon! To zdecydowanie wpływało na kształt wystąpienia. Poważni ojcowie soborowi czytali wcześniej swoje wystąpienia przed współpracownikami, aby zmierzyli im czas. Abp Gądecki skupił się na kwestii Komunii Świętej dla rozwiedzionych, w ponownych związkach cywilnych. Przypomniał, że „Kościół nie może ugiąć się wobec woli człowieka”, lecz ukorzyć przed Bogiem. Abp Henryk Hoser SAC mówił o płodności i płciowości, a dokładniej o wielkiej i pilnej potrzebie, by naprawdę w praktyce odkryć przesłanie Humanae vitae. Bp Jan Wątroba swoje wystąpienie poświęcił konieczności realnego przygotowania do zawarcia sakramentu małżeństwa w dzisiejszej rzeczywistości.
Niektórzy dziennikarze sugerowali, że biskupi polscy są za mało aktywni na synodzie.
Ignorancja zawiniona. Podczas sesji plenarnych był przewidziany czas na wolne głosy. Nie można jednak było zapisać się w kolejce do wystąpienia, ale trzeba było za każdym razem zgłaszać się poprzez naciśnięcie guzika. Limit mówców na dany dzień wyczerpywał się bardzo szybko. Np. Przewodniczący Episkopatu dopiero po kilku dniach usilnego starania zdołał zabrać głos.
Jakich owoców można się spodziewać po synodzie?
Odpowiem w sposób nieoczekiwany. Sam zostałem zaskoczony, gdy 8 IV 2016 r., uczestnicząc w Sekretariacie Episkopatu Polski w prezentacji posynodalnej adhortacji, usłyszałem, jak ówczesny nuncjusz apostolski w Polsce, abp Celestino Migliore, cytując starożytnego historyka, mówił: „Sobory zwoływane są przez ludzi, później prowadzone przez diabła, a ich konkluzja należy do Ducha Świętego”. Znam trochę potęgę Ducha Świętego. Ufam Mu. Patrzę z nadzieją na przyszłość Kościoła. Nie tylko z nadzieją, ale też z ciekawością, co też Duch Święty nam przygotowuje i w jaki sposób nas do tego doprowadzi. Zawsze budzą mój uśmiech słowa z Dziejów Apostolskich: „zeszli się przeciw… aby uczynić to, co ręka Twoja i myśl zamierzyły” (4, 27).