BIBLIJNE PODSTAWY SAKRAMENTÓW

Woda ze skały zapowiedzią Eucharystii

Biblijną zapowiedzią Eucharystii wydaje się być wydarzenie, które de facto
nie ma wiele wspólnego z ostatnią wieczerzą spożywaną przez Jezusa z Jego uczniami.
Niemniej jednak św. Paweł – jak zobaczymy – interpretuje je jednoznacznie jako takie.
Chodzi o wyprowadzenie wody ze skały, które miało miejsce podczas wędrówki
Izraelitów przez pustynię ku Ziemi Obiecanej.

KS. MARIUSZ ROSIK

Wrocław

Mojżesz sprawia, że woda tryska ze skały (fragment). Jacopo Tintoretto,
olej na płótnie, 1577. Scuola Grande di San Rocco, Wenecja

WIKIMEDIA COMMONS

Sięgnijmy do podstawowego tekstu opowiadającego o tym, co się wówczas wydarzyło: „Całe zgromadzenie Izraelitów wyruszyło na rozkaz Pana z pustyni Sin, aby przebyć dalsze etapy. Potem rozbili obóz w Refidim, gdzie lud nie miał wody do picia. I kłócił się lud z Mojżeszem, mówiąc: «Daj nam wody do picia!». Mojżesz odpowiedział im: «Czemu kłócicie się ze mną? I czemu wystawiacie Pana na próbę?». […] Mojżesz wołał wtedy do Pana i mówił: «Co mam uczynić z tym ludem? Niewiele brakuje, a ukamienują mnie!». Pan odpowiedział Mojżeszowi: «Wyjdź przed lud i weź kilku ze starszych Izraela ze sobą. Weź w rękę laskę, którą uderzyłeś Nil, i idź. Oto Ja stanę przed tobą na skale, na Horebie.  Uderzysz w skałę, a wypłynie z niej woda, i lud zaspokoi swe pragnienie». Mojżesz uczynił tak na oczach starszyzny izraelskiej” (Wj 17, 1-6).
Woda ze skały
Refidim było ostatnim miejscem postoju Izraelitów przed ich dotarciem do góry Synaj. Choć lokalizacja tego miejsca nie jest jasna, jedno jest pewne: jest to miejsce, w którym brakowało wody pitnej. Fakt ten budził niezadowolenie Izraelitów i ich sprzeciw wobec Mojżesza. Bóg nie pozostał głuchy na wołanie ludu i wołanie Mojżesza.
Nakazał mu pójść na czoło ludu ze starszymi i uderzyć laską w skałę, aby wypłynęła woda. Jest to ta sama laska, którą wcześniej uderzył wody Nilu (Wj 8, 12-13.16-17). Skutek tego działania jest przeciwstawny: w Egipcie woda pitna stała się niezdatna do picia, tu natomiast wytrysnęła ze skały woda pitna.
Skała – symbol Boga i Jego mądrości
Wzmianka o wyprowadzeniu wody ze skały pojawia się u Deutero-Izajasza: „Nie czuli pragnienia, gdy On ich wiódł przez pustynię; zdrojom ze skały kazał dla nich trysnąć: rozłupał skałę, wypłynęła woda” (Iz 48, 21). Spośród wielu imion, pod jakimi Izraelici znali Boga, jedno z nich brzmi Skała. Bóg nazywany jest Skałą, gdyż daje poczucie bezpieczeństwa. Psalmista modlił się słowami: „Pan jest moją skałą i twierdzą” (Ps 71, 3) oraz prosił: „Na skałę zbyt dla mnie wysoką wprowadź mnie” (Ps 61, 2). Karty Starego Testamentu podsuwają opowiadania, których bohaterowie kryli się w skalnych grotach. Skała jest więc symbolem trwałości, stałości, schronienia, a ostatecznie – samego Boga. A przecież Chrystus jest Bogiem. I takie jest też znaczenie obrazu skały w Izajaszowej wzmiance: wskazuje ona na Chrystusa.
Według tradycji rabinicznej skałą, z której wypłynęła woda na pustyni, była studnia Miriam, siostry Mojżesza i Aarona. To właśnie ta skała stała się studnią, która w tajemniczy sposób podążała za Izraelitami podczas wędrówki przez pustynię (Sukkot 3, 11). Twórcą alegorii skały wędrującej z Izraelitami przez pustynię nie byli jednak żyjący kilka wieków po Chrystusie rabini. Był nim współczesny Jezusowi żydowski filozof i historyk, Filon z Aleksandrii, który identyfikował tę skałę z Bożą mądrością.
Nawiązywał przy tym do Księgi Mądrości, której autor wskazywał na obecność Bożej mądrości w wielu wydarzeniach historii starożytnego Izraela: „Ona wyrwała lud święty, plemię nienaganne, spośród narodu ciemięzców. Wstąpiła w duszę Sługi Pańskiego, w znakach i cudach groźnym władcom się przeciwstawiła.

Oddała świętym zapłatę ich trudów, powiodła ich drogą cudowną i stała się im za dnia osłoną, a światłem gwiazd wśród nocy” (Mdr 10, 15-17). Na linii tej samej tradycji utrzymuje się twierdzenie Filona Aleksandryjskiego: „Rzeczywiście trwała skała to mądrość Boga, z której karmi On dusze, które Go miłują” (Legum allegoriae 2,86).
Duchowy napój
Czas na nowotestamentalną wzmiankę o wyprowadzeniu wody ze skały. Jest nią fragment korespondencji Pawła z Koryntianami. Chodzi o ostrzeżenie adresatów przez apostoła narodów przed bałwochwalstwem. Paweł przywołuje kilka wydarzeń z czasu wędrówki Izraelitów przez pustynię: „Nie chciałbym, bracia, żebyście nie wiedzieli, że nasi ojcowie […] spożywali ten sam pokarm duchowy i pili ten sam duchowy napój. Pili zaś z towarzyszącej im duchowej skały, a ta skała – to był Chrystus. Lecz w większości z nich nie upodobał sobie Bóg; polegli bowiem na pustyni. Stało się zaś to wszystko, by mogło posłużyć za przykład dla nas, abyśmy nie pożądali złego, tak jak oni pożądali” (1 Kor 10, 1-6).
Oto zasadnicze orędzie Pawłowego wywodu: ukazać, że to Chrystus towarzyszył Izraelitom w ich drodze. Przecież nie rzeczywista, fizycznie rozumiana skała wędrowała wraz z potomkami Abrahama, lecz sam Chrystus.
Zapowiedź rzeczy przyszłych
Pawłowi nie chodzi jedynie o pouczenie natury etycznej czy zachętę opartą na biblijnym opisie wydarzeń z historii narodu wybranego, lecz o prefiguratywną funkcję tych wydarzeń, które profetycznie zapowiadały sytuację chrześcijan. Paweł potwierdza, że tak należy patrzeć na owe wydarzenia, gdy kończy podawanie serii przykładów: „A wszystko to wydarzyło się jako zapowiedź rzeczy przyszłych” (1 Kor 10, 11a). Dla apostoła narodów woda wyprowadzona ze skały stała się symbolem „duchowego napoju”.
Chodzi nie tylko o to, by wskazać na pochodzenie od Boga owego napoju.
Chodzi o podkreślenie faktu, że Chrystus daje wypełnienie tego, co symbolicznie ów dar wody zapowiada. A czego zapowiedzią jest symbol duchowego napoju? Oczywiście Eucharystii! Mówił o niej sam Jezus w mowie wygłoszonej w synagodze w Kafarnaum: „Krew moja jest prawdziwym napojem. Kto spożywa moje Ciało i Krew moją pije, trwa we Mnie, a Ja w nim” (J 6, 55-56).
Mówiąc o duchowej skale, duchowym pokarmie i napoju, Paweł nawiązuje do wczesnochrześcijańskiej terminologii związanej z Eucharystią, obecnej także w jednym z najwcześniejszych pozabiblijnych dzieł chrześcijańskich.
Nie znamy autora dzieła o tytule Didache, czyli nauka dwunastu apostołów. Anonimowe pismo powstało w pierwszej połowie II w. po Chr. Jego autor zwraca się wprost do Boga, mówiąc: „Dałeś ludziom pokarm i napój, aby ciesząc się nim, Tobie dziękowali.
Nam zaś dałeś w swej łaskawości duchowy pokarm i napój, i życie wieczne przez Jezusa, sługę Twego” (Didache 10,3). Mowa oczywiście o Eucharystii.
Bo woda, która cudownie wypłynęła ze skały podczas wędrówki Izraelitów przez pustynię, jest zapowiedzią Chrystusowej Krwi wypływającej z Jego boku po ukrzyżowaniu. Innymi słowy, jest zapowiedzią Eucharystii.