BIBLIJNE PODSTAWY SAKRAMENTÓW

Jezus barankiem paschalnym

Ostatnia z plag egipskich wiązała się z Bożym nakazem zabicia baranka i pomazania
jego krwią drzwi domostw Izraelitów. Izraelici spożywali jego mięso w pośpiechu,
podczas gdy anioł Pański zabijał pierworodnych Egipcjan. Te wydarzenia przełamały
opór faraona, który nakazał Izraelitom, by z całym dobytkiem wyruszyli w drogę.

KS. MARIUSZ ROSIK

Wrocław

Fragment mozaiki w bazylice Zaśnięcia Najświętszej Maryi Panny w Jerozolimie

HENRYK PRZONDZIONO/FOTO GOŚĆ

O północy Pan pozabijał wszystko pierworodne Egiptu: od pierworodnego syna faraona, który siedzi na swym tronie, aż do pierworodnego tego, który był zamknięty w więzieniu, a także wszelkie pierworodne z bydła” (Wj 12, 29). Odpowiedni nakaz Boży skierowany do Izraelitów brzmiał: „Pan powiedział do Mojżesza i Aarona w ziemi egipskiej: Miesiąc ten będzie dla was początkiem miesięcy, będzie pierwszym miesiącem roku! Powiedzcie całemu zgromadzeniu Izraela tak: Dziesiątego dnia tego miesiąca niech się każdy postara o baranka dla rodziny, o baranka dla domu. Jeśliby zaś rodzina była za mała do spożycia baranka, to niech się postara o niego razem ze swym sąsiadem, który mieszka najbliżej jego domu, aby była odpowiednia liczba osób” (Wj 12, 1-3).
Początek drogi wyjścia
Ponieważ Pascha była ofiarą składaną Bogu, stąd zwierzę nie mogło mieć żadnej skazy. Ofiary zazwyczaj wybierano bez względu na płeć, tym jednak razem mowa jest wprost o samcu i to jednorocznym. Po zabiciu baranka należało jego krwią pomazać nadproża domów. W uboższych domostwach drzwi zastępowała kotara.
Pomazanie czy pokropienie krwią miało charakter symboliczny i służyło identyfikacji mieszkańców. Po pokropieniu odrzwi należało spożyć upieczone mięso baranka. Większość ofiar była gotowana w wodzie, tym razem jednak Bóg nakazał pieczenie. Chodzi zapewne o to, by nie rozczłonkować ciała zwierzęcia, czego wymagałoby gotowanie, zgodnie z nakazem: „Kości z niego łamać nie będziecie” (Wj 12, 46). Podczas spożywania baranka Izraelici winni mieć biodra przepasane, sandały na nogach, a w ręku trzymać laskę. Pas na biodrach charakteryzował osoby pracujące lub udające się w podróż. Sandały noszono wtedy, gdy udawano się w drogę. Sformułowanie „pas i sandały” symbolizuje gotowość działania. Laska w ręku ewidentnie świadczy o udawaniu się w podróż.
Jezus – Baranek Boży
Z biegiem wieków baranek spożywany przez Izraelitów w noc Paschy nabrał wymiaru symbolicznego. Jan Chrzciciel przedstawił Jezusa jako Baranka Bożego, gdy Ten przybył nad Jordan: „Nazajutrz zobaczył Jezusa, nadchodzącego ku niemu, i rzekł: Oto Baranek Boży, który gładzi grzech świata. To jest Ten, o którym powiedziałem: Po mnie przyjdzie Mąż, który mnie przewyższył godnością, gdyż był wcześniej ode mnie” (J 1, 29). Chrzciciel ukazał Jezusa jako Tego, który przychodzi. Widać tu echo słów Izajasza: „Oto Pan Bóg przychodzi z mocą i ramię Jego dzierży władzę” (Iz 40, 10). Celem Jego przyjścia było zgładzenie grzechów świata. Według żydowskiej tradycji przy końcu czasów zniknie grzech i zapanuje wierność Bogu. Według większości biblistów nie ulega wątpliwości, że Jan, nazywając Jezusa Barankiem Bożym, sięgnął po starotestamentową symbolikę baranka paschalnego. Jak krew baranka paschalnego ocaliła pierworodnych Hebrajczyków od miecza anioła śmierci, tak krew Jezusa umierającego na krzyżu ocali wierzących w Niego od zmazy grzechowej. Jezus jest Tym, który zgładził grzech świata.
Świadectwo identyfikujące Jezusa jako Baranka Bożego pojawiło się w kolejnych wierszach Ewangelii Janowej: „Nazajutrz Jan znowu stał w tym miejscu wraz z dwoma swoimi uczniami i gdy zobaczył przechodzącego Jezusa, rzekł: Oto Baranek Boży” (J 1, 35-36).

Utożsamienie Chrystusa z barankiem pojawiło się także u św. Pawła. Chodzi o fragment korespondencji z Koryntianami: „Czyż nie wiecie, że odrobina kwasu całe ciasto zakwasza? Wyrzućcie więc stary kwas, abyście się stali nowym ciastem, jako że przaśni jesteście. Chrystus bowiem został złożony w ofierze jako nasza Pascha” (1 Kor 5, 6b-7). Apostoł narodów poczynił ten wtręt w swoich wyjaśnieniach, dlaczego namawiał mieszkańców gminy do wydalenia ze społeczności osoby dopuszczającej się grzechu kazirodztwa.
Nawiązując do żydowskiego zwyczaju usuwania z domu kwasu tuż przed Świętem Paschy, Paweł nakazał uczynić to samo z grzesznikiem, który nie zamierza się nawrócić, przywołując przysłowiowe powiedzenie: „odrobina kwasu całe ciasto zakwasza”. Tylko w ten sposób będzie można ocalić całą społeczność. Żydowskie zwyczaje związane z Paschą Paweł zinterpretował w duchu chrześcijańskim. Nazwał wspólnotę chrześcijańską „nowym ciastem”, a Chrystusa zidentyfikował z barankiem paschalnym. Tym samym uświadomił Koryntianom, że złożona na krzyżu, a uobecniana w Eucharystii ofiara stanowiła „paschę”, czyli „przejście” do zupełnie nowego stanu.
Zapowiedź Eucharystii
Podczas Ostatniej Wieczerzy Jezus nakazał swym wyznawcom spożywanie Jego ciała, jak niegdyś Bóg nakazał Izraelitom spożywanie baranka przed wyjściem z Egiptu. Oznacza to, że baranek spożywany przez Izraelitów przed opuszczeniem kraju niewoli był zapowiedzią tego, co stać się miało kilkanaście wieków później. Był zapowiedzią Eucharystii. Dlaczego?
Anioł śmierci przechodzący przez Egipt ocalił domy Izraelitów, w których spożywano mięso baranka i które oznaczone były jego krwią. Jezus obiecał, że ten, kto spożywa Jego ciało i pije Jego krew, ocaleje – będzie żył na wieki. Kości baranka paschalnego nie mogły być łamane. Nie połamano ich także zmarłemu na krzyżu Jezusowi, co poświadcza Jan Ewangelista: „Przyszli więc żołnierze i połamali golenie tak pierwszemu, jak i drugiemu, którzy z Nim byli ukrzyżowani. Lecz gdy podeszli do Jezusa i zobaczyli, że już umarł, nie łamali Mu goleni, tylko jeden z żołnierzy włócznią przebił Mu bok i natychmiast wypłynęła krew i woda. Zaświadczył to ten, który widział, a świadectwo jego jest prawdziwe. On wie, że mówi prawdę, abyście i wy wierzyli. Stało się to bowiem, aby się wypełniło Pismo: Kość jego nie będzie złamana. I znowu na innym miejscu mówi Pismo: Będą patrzeć na Tego, którego przebili” (J 19, 32-37).
Baranek spożywany podczas Paschy Izraelitów był pokarmem w drodze do Ziemi Obiecanej. Eucharystia jest pokarmem w drodze do nowej Ziemi Obiecanej.
W tym samym duchu należy interpretować wypowiedzi o Jezusie Jana Chrzciciela i Pawła Apostoła.
Obydwaj utożsamiają Jezusa z barankiem paschalnym, a przecież Ostatnia Wieczerza, podczas której Jezus ustanowił sakrament Eucharystii, była ucztą paschalną. Żaden z przekazów o Ostatniej Wieczerzy nie wspomina o spożywaniu podczas niej baraniny.
Ewangeliści i Paweł mówią natomiast, że Jezus dał apostołom za pokarm samego siebie. Bo to On jest Bożym Barankiem, którego figurą był baranek spożywany przez Izraelitów podczas wyjścia z Egiptu.