W STRONĘ PEŁNI ŻYCIA
Porozmawiajmy o selfie
Dziennie wykonuje się ponad sto milionów selfie.
Co mówi o nas to już tak powszechne i modne zachowanie?
Czy jest to nic nieznacząca modna praktyka wpisana w naszą kulturę,
czy jednak stwarzająca pewne zagrożenia, zwłaszcza z powodu
masowej dostępności, jaką zapewniają jej dzisiejsze media społecznościowe?
KS. JANUSZ MICHALEWSKI
Świdnica
Młodzież robiąca sobie zdjęcia
w Grand Canyon, USA
MICHAEL BUSSMANN/PIXABAY.COM
Selfie to autoportrety zwykle robione aparatem cyfrowym lub telefonem z aparatem trzymanym w dłoni lub wspieranym przez kij do selfie. Selfie są udostępniane przede wszystkim w znanych serwisach społecznościowych, takich jak Facebook, Instagram i Twitter.
Historia selfie
Pierwszy raz użyto słowa selfie 13 września 2002 r. na australijskim portalu ABC Online, gdzie jeden z użytkowników umieścił swoje zdjęcie i nazwał je selfie. Częstotliwość tego słowa wzrosła o 17 000% w latach 2012–2013. W 2012 r. termin „selfie” znalazł się wśród „10 najmodniejszych słów” wg rankingu tygodnika „Time”. Rok później Oxford English Dictionary ogłosił „selfie” słowem roku.
Motywacje robienia selfie
W literaturze przedmiotu poświęconej analizie zjawiska selfie wskazuje się na osiem motywacji do robienia selfie. Są osoby, u których dominuje motywacja autoprezentacyjna. Podejmują one świadomy wysiłek, by poprzez selfie przedstawić i stworzyć pożądany obraz swojej osobowości. Często zdjęcia tego rodzaju są inscenizowane i dodatkowo preparowane przy użyciu różnych programów graficznych. Inne osoby motywowane są poszukiwaniem uwagi i podziwu. Publikują selfie przede wszystkim z zamiarem zdobycia uwagi i uzyskania podziwu u jak największej liczby osób. Swój sukces oceniają na podstawie zdobytej pod zdjęciami liczby polubień („lajków”), pozytywnych komentarzy i udostępnień innym.
Niektóre osoby publikują swoje autoportrety w celu poszukiwania i utrzymania własnej reputacji oraz zachowania wiarygodności w mediach społecznościowych. Najczęściej robią sobie selfie ze znanymi osobami lub w atrakcyjnych miejscach. Inne osoby używają selfie do budowania i utrzymywania relacji z innymi. Wykonywane autoportrety są wtedy bardzo osobiste, a tym samym ułatwiają wygodne ujawnianie informacji w celu budowania więzi. Selfie mogą stanowić także początek rozmowy z innymi uczestnikami mediów społecznościowych, aby w ten sposób zaspokoić swoje potrzeby komunikacyjne i poczucie przynależności. O silnej potrzebie komunikowania się z innymi może decydować w niektórych przypadkach FoMo (fear of missing out), które zostało opisane jako silna obawa, że inni mogą mieć satysfakcjonujące doświadczenia, w których ktoś będzie nieobecny.
Przejawia się ona w silnej potrzebie pozostawania w ciągłym kontakcie z uczestnikami danego wydarzenia.
Część osób publikuje swoje selfie w celu udokumentowania konkretnego aspektu swojego życia, czasu, miejsca lub wydarzenia. Media społecznościowe umożliwiają wygodną metodę rejestrowania własnego życia i refleksji nad wspomnieniami. Autoportrety tego rodzaju, traktowane jako migawki z własnego życia, oferują możliwość wyrażenia emocji i wglądu w czyjeś życie. Selfie często zatem tworzą wizualny dziennik i stają się sposobem na dzielenie się emocjami z przyjaciółmi i rodziną. Pewna część osób zamieszcza w Internecie swoje selfie w celach rozrywkowych, traktując to jako okazję do dobrej zabawy.
Są też osoby, dla których robienie selfie to zwykły nawyk, wykonywany prawie nieświadomie jako część codziennej rutyny. Inni publikują swoje autoportrety w celu oderwania się i ucieczki od rzeczywistości, uwolnienia się od codziennej rutyny, oderwania się od zmartwień lub uwolnienia napięcia.
Wydaje się, że warto zwrócić uwagę, choć przeanalizowane badania nie uwzględniają takiej motywacji, iż jest grupa osób, która publikuje selfie w celu wzbudzania zawiści u innych. Osoba taka chce w ten sposób dokuczyć innym lub zemścić się na kimś, jednocześnie czerpie radość z cudzego cierpienia i poczucia gorszości.
Płeć i grupy wiekowe a selfie
Jeśli chodzi o różnice w zakresie płci, to badania wskazują, że kobiety częściej od mężczyzn robią selfie, przy czym publikowanie selfie jest najbardziej popularne wśród pokolenia kobiet milenialsów (pokolenie lat 1980–1994).
Kobiety tego pokolenia określają swoje selfie jako motywowane potrzebą wyrażenia szczęścia, pokazania swojego wyglądu fizycznego i zwiększenia poczucia własnej wartości. Co do mężczyzn, to jedynie mężczyźni o osobowości narcystycznej i histrionicznej częściej publikują swoje selfie.
Z badań wynika, że osoby dorosłe najczęściej robią sobie selfie w celach archiwizowania, komunikowania się i rozrywki. Nastolatki natomiast najczęściej traktują selfie jako swoje nawykowe i rutynowe zachowanie, a także wykorzystują je w celach komunikowania się z innymi, autoprezentacji i podnoszenia swojej wartości, zwłaszcza przez popisywanie się przed innymi. Warto zwrócić uwagę, że chłopcy odnotowali większą przewagę we wszystkich wymiarach związanych z seksualną i prowokacyjną naturą selfie.
Selfie tego rodzaju przyczyniają się do rozbudzania ich fantazji seksualnych i często prowadzą do oczekiwań, by ich sympatie stworzyły swoje selfie w podobny sposób.
Niepokojące zjawiska
Dane wskazują, że rośnie liczba zgonów spowodowanych robieniem selfie. Najczęstszymi przyczynami śmierci podczas robienia selfie są utonięcia, wypadki drogowe, a także upadki z klifu czy ze zbocza gór. Wiele osób ginie pod kołami pociągu. Zdarzyły się także śmierci podczas robienia selfie z bronią, która wypaliła przez przypadkowe naciśnięcie jej spustu.
Największa liczba wypadków zdarzyła się w Indiach, Rosji, USA i w Pakistanie.
Większość osób, które zginęły z powodu robienia selfie, to mężczyźni w wieku 20–29 lat. Niektóre kraje, chcąc ograniczyć liczbę śmierci z tego powodu, wprowadziły strefy, w których nie wolno robić sobie autoportretów.
Badania wskazują także, że dużo problemów natury psychicznej z robieniem selfie związanych jest z porównywaniem się i uzależnianiem się od opinii innych osób.
Wiele zwłaszcza młodych osób udostępnia swoje selfie, licząc na otrzymanie pod nimi wielu polubień. Niektóre z nich są szczęśliwe po uzyskaniu zaledwie kilku polubień, inne oczekują jednak większej ich liczby.
Z biegiem czasu brak docenienia ze strony publiczności mediów społecznościowych może być odbierany przez takie osoby jako zawstydzenie i wskazówka, że nie są popularne. Często skutkiem takiej sytuacji jest utrata u nich wiary w siebie, pojawienie się silnie obniżonego samopoczucia, stanów depresyjnych czy niezadowolenia z siebie lub swojego ciała, co może doprowadzić do powstania anoreksji lub chęci wykonania operacji plastycznych.
Niestety popełniane są także z tego powodu samobójstwa. Skutkiem uzależnienia się od oceny innych jest powstanie kultury mikrocelebrytów.
Bycie celebrytą znanym z mass mediów jest postrzegane przez wiele młodych osób jako atrakcyjny styl życia, o którym wielu z nich marzy. Celebryta jest postrzegany jako osoba, która odniosła sukces materialny, robi coś wyjątkowego, często kontrowersyjnego, ale za to przyciągającego uwagę innych, cieszy się ich uznaniem i podziwem, budzi sympatię i zainteresowanie, robi to, co lubi i co ją interesuje, ma nienormowany czas pracy oraz sama sobie rządzi i potrafi
dyktować warunki innym. Skoro często jednak nie udaje się być celebrytą obecnym w szerokim nurcie mass mediów, dąży się do tego, by stać się wspomnianym mikrocelebrytą w swoim lokalnym środowisku.
O statusie bycia nim stanowi większa liczba polubień pod opublikowanymi selfie niż u zwyczajnego użytkownika mediów społecznościowych. Aby osiągnąć ten cel, użytkownicy podczas robienia selfie próbują zaprezentować się tak, by w ocenie innych w sposób jak najbardziej udany odtworzyć oznaki stylu życia celebrytów lub bogatych ludzi. Upodobniają się więc podczas robienia selfie do wyglądu znanych celebrytów, np. przez pozowanie w ubraniach noszonych przez celebrytów lub naśladując ich pozy i zachowania. Zdobyta w ten sposób większa liczba polubień pod selfie staje się powodem do dumy, a także obiektem podziwu przez inne osoby. Niestety takie zachowania mogą skutkować problemami w znalezieniu prawdziwej tożsamości, prowadząc do ukształtowania się osobowości wiecznie grającej jakąś rolę, a przez to nieautentycznej i nieszczerej. Przyjęcie takiej postawy może nie sprzyjać tworzeniu z innymi bliskich i głębszych więzi emocjonalnych.
Selfie jak każdy inny wynalazek człowieka ma więc także dwie strony, tę dobrą i złą. Warto zatem uczyć siebie i innych, zwłaszcza młode osoby, mądrego korzystania z dobrodziejstw współczesnej cywilizacji, by służyły one rzeczywiście naszemu rozwojowi oraz budowaniu autentycznych więzi z innymi.
