BIBLIJNE PODSTAWY SAKRAMENTÓW

Jezus jako nowy Mojżesz

W mowie eucharystycznej wygłoszonej w Kafarnaum Jezus wyjaśnia słuchaczom:
„Ojcowie wasi jedli mannę na pustyni i pomarli. To jest chleb, który z nieba
zstępuje: kto go spożywa, nie umrze. Ja jestem chlebem żywym, który
zstąpił z nieba. Jeśli kto spożywa ten chleb, będzie żył na wieki.
Chlebem, który Ja dam, jest moje ciało za życie świata”.
(J 6, 49-51)

KS. MARIUSZ ROSIK

Wrocław

Zbieranie manny, Antonio Tempesta, ok. 1600,
Museum of Fine Arts, Boston

WIKIMEDIA COMMONS

Aby uzasadnić, że Eucharystia jest nową manną darowaną przez Boga ludowi Nowego Przymierza, ewangeliści starają się najpierw dowieść, że Jezus jest nowym Mojżeszem, który przyniesie dar nowej manny. Dowodzą tym samym, że w ten sposób spełniło się proroctwo wypowiedziane przez przywódcę Izraelitów podczas exodusu: „Pan, Bóg twój, wzbudzi ci proroka spośród braci twoich, podobnego do mnie. […] Wzbudzę im proroka spośród ich braci, takiego jak ty, i włożę w jego usta moje słowa, będzie im mówił wszystko, co rozkażę” (Wj 18, 15). Na wypełnienie się tego proroctwa w Jezusie wskazuje wiele argumentów.
Kazanie na górze
Ewangelista Mateusz zupełnie świadomie i konsekwentnie realizuje swoje założenie teologiczne ukazania postaci Jezusa jako nowego Mojżesza.
Udaje mu się to dzięki zabiegom literackim i wprowadzonym do Ewangelii motywom teologicznym. Jedna z najwyraźniejszych to początek Kazania na górze (Mt 5,1-2), z którego czytelnik dzieła Mateusza wydobywa jasne przesłanie: jak Mojżesz dał Izraelowi – ludowi dawnego przymierza Prawo dawnego przymierza (Dekalog) na górze Synaj, tak Jezus – nowy Mojżesz daje ludowi nowego przymierza – Kościołowi prawo nowego przymierza (przykazanie miłości Boga i bliźniego posunięto do miłości okazywanej nieprzyjaciołom) na Górze Błogosławieństw.
Dobra Nowina o zbawieniu nową Torą
Misternym zabiegiem literackim Mateusza w celu ukazania Jezusa jako nowego Mojżesza jest zgrupowanie nauczania Mistrza z Nazaretu w pięć bloków tematycznych. Zdając sobie sprawę ze znaczenia Pięcioksięgu dla religii judaistycznej i chcąc ukazać Jezusa jako nowego Mojżesza, tak skonstruował swoją Ewangelię, że zamieścił w niej pięć wielkich mów Nauczyciela z Nazaretu. Sama idea pięciu mów niesie już ze sobą przesłanie: Dobra Nowina o zbawieniu staje się nową Torą (Pięcioksięgiem), natomiast Jezus staje się nowym Mojżeszem – Prawodawcą.
O ile bowiem pierwsze Prawo przyniesione zostało przez Mojżesza, który otrzymał je od Jahwe w teofanii synajskiej, o tyle nowe prawo zostaje objawione przez Jezusa. Pięć mów Jezusa (Kazanie na górze, mowa misyjna, mowa w przypowieściach, mowa eklezjologiczna i eschatologiczna) są odpowiednikami przypisywanych Mojżeszowi ksiąg Tory i stanowią nowy Pięcioksiąg.
Hierarchia nowego kapłaństwa
Jezus w oczach Mateusza Ewangelisty jest także kapłanem na wzór Mojżesza, który przecież nie należał do obrządku lewickiego. Podobnie jak Mojżesz wyróżnił Aarona, tak Jezus wybrał Piotra na przywódcę apostołów.

Jak w kręgu Mojżesza trwali Aaron, Nada i Abihu, tak Jezus szczególnie wyróżniał trzech spośród apostołów: Piotra, Jakuba i Jana. Mojżesz polecił dwunastu młodym mężczyznom złożyć ofiary u stóp Synaju, Jezus zaś wybrał dwunastu apostołów. Jeden i drugi konsekrowali kapłanów. Nie ma znaczenia, że apostołowie również nie należeli (przynajmniej nic o tym nie wiadomo) do pokolenia Lewiego, gdyż pierwotnie funkcje kapłańskie w Izraelu spełniać mogli wszyscy mężczyźni. Szerszy krąg stanowiło siedemdziesięciu starszych Izraela otaczających Mojżesza i siedemdziesięciu uczniów, których Jezus posłał z misją głoszenia Dobrej Nowiny. Zestawienia te sugerują, że Jezus na wzór Mojżesza tworzy hierarchię nowego kapłaństwa. Można Go więc z powodzeniem nazwać nowym Mojżeszem.
Więcej analogii i nawiązań
Z zestawienia zapisu czterech Ewangelii z narracją Księgi Wyjścia i Powtórzonego Prawa wynikają kolejne analogie, które okazują się świadomymi zabiegami ewangelistów, by opowiadając o Jezusie, nawiązać do Mojżesza. Jeden i drugi spędzili czterdzieści dni, poszcząc w oddaleniu od ludzi. Jeden i drugi objawili ludziom imię Boga. Jeden i drugi dokonali przemiany wody: Mojżesz wodę Nilu przemienił w krew, Jezus wodę w Kanie Galilejskiej przemienił w wino, które stało się zapowiedzią Krwi Pańskiej.
Jeden i drugi karmili głodny lud na pustkowiu pokarmem z nieba. Mojżesz i Jezus zawarli z Bogiem przymierza we krwi. Przy grobach obydwu czuwali aniołowie. A to jeszcze nie wszystkie analogie. Pozostałe zostaną rozwinięte w dalszych częściach naszej refleksji.
Skoro tak wiele argumentów potwierdza tezę, że Jezus jest nowym Mojżeszem, a ewangeliści świadomym wysiłkiem redakcyjnym pragną ukazać Go jako takiego, w kontekście naszych rozważań dwa wydarzenia z życia Mojżesza są szczególnie znaczące: karmienie ludu manną na pustyni i ustanowienie chlebów pokładnych.
Przez Mojżesza Bóg karmił w cudowny sposób lud podczas czterdziestoletniej wędrówki ku Ziemi Obiecanej (Wj 16, 1-35). Jezus jako nowy Mojżesz rozmnożył chleb i ryby, by nakarmić tłumy (Mt 14, 13-21; 15, 32-39; Mk 6, 34-44; 8, 1-10; Łk 9, 12-17; J 6, 1-15). Mojżesz ustanowił ofiarę z chlebów pokładnych, które co tydzień spożywali kapłani (Wj 25, 23-30). Ofiara była jednocześnie ucztą.
Obydwa te wydarzenia – karmienie manną i ustanowienie chlebów pokładnych – miały miejsce podczas wędrówki do Ziemi Obiecanej. Dlatego też Eucharystia, którą wydarzenia te zapowiadają, jest pokarmem w drodze do nieba – nowej Ziemi Obiecanej.