Milczenie Józefa

Józefa spotykamy jedynie w tzw. Ewangelii Dzieciństwa w przekazie Mateuszowym i Łukaszowym, a inne opisy jego losów należą do tradycji apokryficznej – z najważniejszą Protoewangelią Jakuba. Co możemy powiedzieć o mężu Maryi? Z pewnością możemy podkreślić, że za ciszą, którą jest owiany, nie stoi bierność, ale umiejętność podejmowania odważnych decyzji – a takimi z pewnością były te o pozostaniu przy brzemiennej Maryi i o emigracji do Egiptu w celu ocalenia Syna. Ponadto to on znalazł miejsce dla rodzącej Maryi w przepełnionym przyjezdnymi Betlejem, to on dochował Prawa, przynosząc Niemowlę do świątyni, i złożył za Nie ofiarę wykupu – dzięki czemu z pewnością zasługuje na miano cadyka, czyli sprawiedliwego – to on zapewnił Jezusowi królewski, Dawidowy rodowód (Mt 1, 20), którym miał szczycić się Mesjasz (Iz 11, 1.10; Mt 1, 6-16). Józef nie był więc jedynie dodatkiem do Świętej Rodziny, a jego rola nie sprowadzała się do zapewniania wiktu i opierunku. Józef był głową swojej Rodziny i prawdziwym ojcem – takim mianem określa go ewangelista Łukasz (2, 33.48) i tak jawi się sam Józef w ewangelicznym przekazie. Czy zatem w Ewangeliach rzeczywiście brakuje słów Józefa? To symptomatyczne milczenie można zrozumieć nieco szerzej, opierając się na tradycji biblijnej.
Grzechy języka…
są z pewnością tym, czego nie dopuszcza się biblijny Józef. Przestrzega przed nimi Jezus, kierując mocne słowa ku swoim ziomkom, których zwie plemieniem żmijowym, i przestrzega, że „z każdego bezużytecznego słowa, które wypowiedzą ludzie, zdadzą oni sprawę w dzień sądu. Bo na podstawie słów twoich będziesz uniewinniony i na podstawie słów twoich będziesz potępiony” (Mt 12, 34–37). Ten, który milczy, obiera zatem ścieżkę najbezpieczniejszą, ponieważ wystrzega się grzesznej mowy.
Złote milczenie
Milczącą pokorę wychwalali już prorocy – Izajasz słowami: „W nawróceniu i spokoju jest wasze ocalenie, w ciszy i ufności leży wasza siła” (Iz 30, 15), Jeremiasz zaś w swoich Lamentacjach dodawał: „Dobrze jest czekać w milczeniu ratunku od Pana. […]
Niech siedzi samotny w milczeniu, gdy On na niego je włożył. Niech usta pogrąży w prochu!” (Lm 3, 26-28). Wartość milczenia podkreślana jest również w tradycji mądrościowej. Mędrzec Jezus, syn Syracha (Syr 50, 27):
– opiewał milczenie niczym cnotę, gadulstwo zaś potępiał: „Ten kto milczy, jest uznawany za mądrego, a kto dużo mówi, jest znienawidzony” (20, 5; por. 20, 7);
– zachwalał umiejętność wypowiadania się w stosownej chwili, pisząc: „Jeden milczy, bo nie zna odpowiedzi, inny milczy, gdyż czeka na stosowną chwilę” (20, 6);