BIBLIJNE PODSTAWY SAKRAMENTÓW
Jezus jako nowy Mojżesz, cz. 1
W naszych rozważaniach na temat Eucharystii uzasadniliśmy już, że zarówno
karmienie przez Boga Izraelitów manną podczas ich wędrówki
do Ziemi Obiecanej pod wodzą Mojżesza, jak i ustanowienie chlebów pokładnych
– czy lepiej: chlebów Oblicza Bożego – stanowiły zapowiedzi Eucharystii.
Wrocław
Jezus i Mojżesz, fragment ryciny z Biblii wydanej w 1909 r.
Archiwum katedry pw. Chrystusa Króla w Katowicach
REPRODUKCJA HENRYK PRZONDZIONO/FOTO GOŚĆ
Obydwa wydarzenia związane są z osobą Mojżesza. Aby uzasadnić, że Jezus daje wierzącym w Niego mannę Nowego Przymierza i nowe chleby Oblicza, czyli Eucharystię, ewangeliści czynią wiele, by ukazać Jezusa jako nowego Mojżesza.
Sięgnijmy do Ewangelii Dzieciństwa według Mateusza.
Ewangelia Dzieciństwa
Jednym z najistotniejszych rysów teologicznych Ewangelii Dzieciństwa jest nawiązanie do dziejów Mojżesza i na tym tle nakreślenie historii Jezusa.
Analogie znajdują się zarówno w tradycji biblijnej, jak i pozabiblijnej.
W Ewangelii Dzieciństwa autor nawiązuje do dziejów Mojżesza i na tym tle zarysowuje historię narodzin Jezusa oraz ucieczkę Świętej Rodziny do Egiptu. Według Księgi Wyjścia faraon, zaalarmowany o przyroście naturalnym wśród populacji hebrajskiej, wydaje rozkaz zabijania wszystkich potomków płci męskiej przymuszanych do ciężkich prac Izraelitów (Wj 1, 22). Mojżesz został ocalony tylko dlatego, że odnalazła go córka faraona, gdy jako niemowlę został umieszczony przez swą matkę w koszu unoszącym się na wodach Nilu (Wj 2, 5). Po swym urodzeniu Mojżesz był ukrywany przez matkę: „kobieta poczęła i urodziła syna, a widząc, że jest piękny, ukrywała go przez trzy miesiące” (Wj 2, 2).
Nie omieszka o tym wspomnieć autor Listu do Hebrajczyków: „Przez wiarę Mojżesz był ukrywany przez swoich rodziców w ciągu trzech miesięcy po swoim narodzeniu, ponieważ widzieli, że powabne jest dzieciątko” (Hbr 2, 13-14). Gdy już jako dorosły zabił Egipcjanina, stając w obronie Hebrajczyka, w obawie przed zemstą schronić się musiał w ziemi Madian (Wj 2, 11-22).
Historia dzieciństwa Jezusa przedstawiona przez Mateusza zawiera wiele analogii do dziejów Mojżesza. Spróbujmy je jedynie zasygnalizować.
Dzieciństwo Jezusa a dzieje Mojżesza
Kiedy faraon zamierza zabić Mojżesza, ten ratuje się ucieczką: „faraon usłyszał o tej sprawie i usiłował stracić Mojżesza. Uciekł więc Mojżesz przed faraonem i udał się do kraju Madian, i zatrzymał się tam przy studni” (Wj 2, 15). Ucieczką muszą się także ratować Maryja i Józef z małym Jezusem, gdy Herod zaczął poszukiwać Dziecięcia, aby Je stracić: „Gdy oni odjechali, oto anioł Pański ukazał się Józefowi we śnie i rzekł: Wstań, weź Dziecię i Jego Matkę i uchodź do Egiptu; pozostań tam, aż ci powiem; bo Herod będzie szukał Dziecięcia, aby Je zgładzić. On wstał, wziął w nocy Dziecię i Jego Matkę i udał się do Egiptu” (Mt 2, 13-14).
Józef dowiaduje się o grożącym niebezpieczeństwie dzięki Bożej interwencji podczas snu. Sen jest jednym ze sposobów komunikowania się Boga z człowiekiem w Mateuszowej Ewangelii Dziecięctwa. Autor kilkakrotnie podkreśla znaczenie snów.
Służą one jako ostrzeżenia skierowane do Józefa i mędrców. Nakazując Józefowi opuszczenie ojczyzny i ucieczkę do Egiptu, Bóg wkracza w historię zbawienia w sposób bezpośredni.
Przypuszczać należy, że Mateusz znał starożytną legendę żydowską, według której za czasów niewoli egipskiej astrologowie ostrzegli faraona, że narodził się Mojżesz, który miał poprowadzić Izraelitów ku wyzwoleniu.
Ojciec Mojżesza jednak został przez Boską interwencję ostrzeżony we śnie o tym, że faraon zamierza zabić wszystkich chłopców hebrajskich, i ratując się ucieczką, ocalił życie syna.
O legendzie tej wspomina żydowski historyk Józef Flawiusz: „Ulitował się nad nim [Amaramem, ojcem Mojżesza] Bóg, wzruszony jego błaganiem, i ukazując mu się we śnie upomniał go, by nie tracił nadziei na poprawę losu; On bowiem pamięta o ich pobożności i nigdy nie przestanie wynagradzać za nią; przecież to z Jego łaski nieliczni przodkowie Izraelitów rozmnożyli się w plemię tak potężne” (Ant. 2,7,2).
Analogia pomiędzy obiema historiami wydaje się ewidentna.
Faraon rozkazał utopić w Nilu każdego nowo narodzonego chłopca Hebrajczyków: „Faraon wydał wtedy całemu narodowi rozkaz: «Wszystkich nowo narodzonych chłopców Hebrajczyków należy wyrzucić do rzeki, a dziewczynki pozostawić przy życiu” (Wj 1, 22). Herod wysłał żołnierzy do Betlejem, by wygubić wszystkie dzieci do dwóch lat: „Wtedy Herod widząc, że go Mędrcy zawiedli, wpadł w straszny gniew. Posłał [oprawców] do Betlejem i całej okolicy i kazał pozabijać wszystkich chłopców w wieku do lat dwóch, stosownie do czasu, o którym się dowiedział od Mędrców” (Mt 2, 16).
Jak Pan nakazał Mojżeszowi powrót do Egiptu po śmierci faraona (Wj 4, 19), tak anioł Pana nakazał Józefowi powrót do ojczyzny po śmierci Heroda: „A gdy Herod umarł, oto Józefowi w Egipcie ukazał się anioł Pański we śnie, i rzekł: Wstań, weź Dziecię i Jego Matkę i idź do ziemi Izraela, bo już umarli ci, którzy czyhali na życie Dziecięcia” (Mt 2, 19-20).
Mojżesz więc wrócił wraz z żoną i dziećmi do Egiptu (Wj 4, 20), jak Józef z Maryją i Jezusem wrócili do ziemi Izraela: „On więc wstał, wziął Dziecię i Jego Matkę i wrócił do ziemi Izraela” (Mt 2, 21).
Perspektywa historiozbawcza
Tak jasno przedstawiona przez Mateusza analogia dziejów Mojżesza i Jezusa odgrywa istotną rolę w ukazaniu historiozbawczej linii teologii ewangelisty.
Jak Mojżesz był wybranym i przygotowanym przez Boga wybawicielem Hebrajczyków z niewoli Egipcjan, tak Jezus jest wybawicielem wszystkich, którzy w Niego wierzą. I jak przez Mojżesza Bóg dał Izraelitom mannę i chleby pokładne, tak przez Jezusa nowy lud Boży otrzymał Eucharystię – pokarm Nowego Przymierza.
