Wyobraźnia
Jako rodzice skupiamy się na ważnych aspektach rozwoju dziecka – związanych
z jego emocjami, kompetencjami poznawczymi i społecznymi. Kiedy jednak słyszymy
o rozwoju dziecięcej wyobraźni, wydaje nam się, że to obszar, który nie odgrywa
znaczącej roli w uczeniu się i życiu naszych pociech. Tymczasem obserwacje i badania
wykazują, że to jeden z ważniejszych elementów zrównoważonego rozwoju.
Wyobraźnia sprawia, że dziecko staje się otwarte na siebie i innych, na tworzenie nowych rzeczy, kreatywne działanie, różnorodność oraz krytyczne myślenie, czyli umiejętność dostrzegania różnych możliwych rozwiązań oraz interpretacji zjawisk. Jak wspierać rozwój dziecięcej wyobraźni?
1. Pozwalać na swobodną zabawę. Czyli taką, która nie jest narzucana przez dorosłych. Może odbywać się z ich asekuracją, ale zawsze na zasadach ustalonych przez dzieci. Wbrew przekonaniu, że swobodna zabawa raczej nie przyczynia się do rozwoju dzieci – uczy je wszystkiego, czego potrzebują, aby prawidłowo i kreatywnie się rozwijać. Jest ważnym elementem rozwoju mowy, kształcenia umiejętności czytania, pisania, liczenia, organizacji przestrzennej, koordynacji ruchowej, zdolności krytycznego myślenia, świadomości siebie i innych, budowania relacji z ludźmi, odwagi, samodzielności i odpowiedzialności, wspiera rozwój emocjonalny, psychiczny i społeczny dziecka.
2. Zaakceptować popełnianie błędów. Prawdziwe uczenie się następuje wówczas, kiedy dziecko ma możliwość popełniania błędów bez strachu przed oceną i krytyką ze strony dorosłych. W mózgu człowieka po tym, jak popełni on błąd, aktywuje się tzw. układ nagrody, motywujący do wykonania w późniejszym czasie tej samej czynności, ale już prawidłowo. Jeśli jako dorośli wzmocnimy to działanie, dzieci otworzą się na uczenie się i odkrywanie nowych rzeczy. Kiedy jednak wciąż będziemy je krytykować, zamiast wykorzystywać ich twórczy potencjał, zalejemy je strachem przed działaniem i podejmowaniem nowych wyzwań.
3. Otworzyć się na zadawanie pytań przez dziecko. Nawet jeśli pytania, które słyszymy, wydają nam się infantylne albo dziwne, warto z szacunkiem się do nich odnieść. Należy akceptować je i dostrzegać poziom ich niezwykłości. Aby nie zniechęcić dzieci do ciągłych poszukiwań i fantazjowania, warto docenić ich aktywności i działania. Warto znaleźć czas na spokojną rozmowę i obdarzyć dziecko niewartościującą uwagą. Uważne towarzyszenie dziecku i otwarcie się na jego kreatywność wspierają jego rozwój, pozwalają budować wzajemne zaufanie i wzmacniają naszą z nim relację.
4. Pozwolić na eksperymentowanie. Ignorowanie pomysłów dziecka i wyrażanie dezaprobaty dla tego, co robi, działa na nie deprymująco i zaburza rozwój tych struktur w jego mózgu, które odpowiadają za motywację wewnętrzną i produktywne uczenie się.
Rys. MWM
Kiedy dziecko chce coś poznać i możemy je w tym wesprzeć/asekurować, warto się na to otworzyć. Czasem najmniej lubiane przez nas formy dziecięcej aktywności są dla dziecka najcenniejsze z perspektywy jego potrzeb rozwojowych. Kiedy dziecko doświadcza różnych zjawisk przez samodzielne działanie, angażuje w to wszystkie zmysły. W jego mózgu wydzielają się substancje, które istotnie wpływają na odczuwanie głębokiego entuzjazmu oraz proces efektywnego uczenia się i zapamiętywania.
5. Zapewnić dzieciom poczucie bezpieczeństwa i bezwarunkowej akceptacji. Przyjęcie dziecka takim, jakie ono jest, bez presji i ciągłych oczekiwań, to podstawa rozwoju jego twórczego potencjału i kreatywności. Kiedy dziecko czuje się pewnie i bezpiecznie, wzrasta jego poczucie własnej wartości i sprawczości.
Kiedy natomiast w jego życiu dominuje lęk przed krytyką i nieustanną presją, niemożliwe są proces uczenia się oraz zdrowy rozwój we wszystkich sferach doświadczeń.
Spróbujmy czasem popatrzeć na przejawy wyobraźni naszych dzieci, jakby wyobraźnia była ważniejsza od wiedzy. Wiedza wszak jest ograniczona, wyobraźni nie ogranicza nic.
ALEKSANDRA ASZKIEŁOWICZ
