Jeździec na kobyle historii

Karol Modzelewski, wybitny uczony i działacz społeczny, wrocławianin z wyboru i honorowy obywatel naszego miasta, ukazuje nam biografię skomplikowaną i piękną. Szczególnie przypadająca w tym roku 40. rocznica powstania „Solidarności” skłania do przypomnienia tej postaci. Wszakże to on był pomysłodawcą nazwy związku. W wydanej w 2013 r. autobiografii Zajeździmy kobyłę historii. Wyznania poobijanego jeźdźca napisał: „Z zawodu jestem historykiem wyspecjalizowanym w badaniach nad średniowieczem, czyli mediewistą. Obok odległych czasów, które badam, […] jestem jednak uczestnikiem tej historii, która dzieje się na naszych oczach”.

Jego życiorys nie należał do najprostszych. Urodził się w Moskwie 23 XI 1937 r. jako Kirył Budniewicz. Gdy jego matka związała się z polskim komunistą Zygmuntem Modzelewskim, mały Cyryl otrzymał jego nazwisko. W 1945 r. wraz z rodziną przeniósł się do Polski. Wszystko za sprawą ojczyma, który zaangażował się w tworzenie komunistycznego obozu władzy (był wicemin. spraw zagranicznych). Po maturze (1954) K. Modzelewski rozpoczął studia historyczne na Uniwersytecie Warszawskim, a po nich podjął pracę naukową. Jako potomek partyjnego prominenta początkowo był zwolennikiem PZPR i akceptował działania władz. Szybko jednak zaczął krytykować stosunki panujące w kraju. W 1964 r. wspólnie z Jackiem Kuroniem wystosował memoriał będący krytyczną analizą ustroju PRL. Został za to usunięty ze studiów doktoranckich, zwolniony z pracy na uczelni, aresztowany. Nie zaprzestał jednak działalności i rok później z J. Kuroniem wystosowali list otwarty do członków partii, za co skazano go na 3,5 roku pozbawienia wolności (odsiedział 2,5). Po tym, jak w 1968 r. Dziady A. Mickiewicza w reżyserii K. Dejmka zostały zdjęte z repertuaru Teatru Narodowego, był jednym z inicjatorów studenckich akcji protestacyjnych, jakie z czasem rozlały się na cały kraj. I tym razem ukarano go 3,5-letnim pobytem w więzieniu. Po odbyciu kary przeniósł się do Wrocławia i w 1972 r. podjął pracę w IHKM PAN we Wrocławiu, gdzie pracował do 1983 r., gdzie zrobił doktorat (1974) i uzyskał stopień dra hab. (1978). Okres intensywnej działalności nadszedł wraz z 1980 r., gdy powstała „Solidarność”. To on był pomysłodawcą nazwy związku. Od początku zasiadał w strukturach dolnośląskich władz „Solidarności”. 13 XII 1981 r. został internowany. Rok później aresztowano go pod zarzutem „próby obalenia ustroju PRL”, a dodatkową represją było zwolnienie z pracy. Więzienie opuścił w lipcu 1984 r. na mocy amnestii.

Do pracy naukowej mógł powrócić dopiero w 1987 r. Wielokrotnie był laureatem nagród naukowych. Aktywnie uczestniczył w życiu politycznym kraju. W 1990 r. prezydent RP na uchodźstwie, Ryszard Kaczorowski, odznaczył go Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. W 1998 r. otrzymał Order Orła Białego. Prof. K. Modzelewski zmarł w Warszawie 28 IV 2019 r. Został pochowany w Alei Zasłużonych na Powązkach.