Katecheza rodzi się z wiary i służy wierze

Pierwszego września rozpoczął się nowy rok szkolny. Wielu uczniów weźmie udział w katechezie, jednak jest też grono uczniów, którzy nie będą chcieli na nią uczęszczać. Co może być powodem wypisania się z lekcji religii i jak zachęcić takich uczniów do powrotu na katechezę?
Oczywiście nie jest łatwo odpowiedzieć na to pytanie jednym zdaniem, ani wskazać na jedną czy dwie przyczyny. Przyczyną są zarówno ludzie, jak i aktualna sytuacja. Krótko mówiąc, sytuacja, jakiej obecnie doświadczamy (osłabienie wiary, mniejsza frekwencja na niedzielnej Eucharystii i innych nabożeństwach, powolny spadek uczestników katechezy – zarówno szkolnej, jak i parafialnej) z jednej strony jest efektem dotychczasowych działań Kościoła (zbieramy owoce wcześniejszych działań), a z drugiej wypadkową złożonych procesów społeczno-kulturowych, jakie dokonują się nie tylko w Polsce, ale także w Europie i na świecie.
Mówiąc o działaniach Kościoła, mam na myśli jakość wcześniejszej katechezy parafialnej (rodzice dzisiejszych uczniów byli przecież kiedyś uczestnikami katechezy – a więc tak zostali uformowani), a także oddziaływanie katechetów na uczniów w szkole w ciągu minionych 30 lat i obecnie.
Katecheta to „główne ogniwo” w dziedzinie ukazywania uczniom wartości religii, więzi z Chrystusem, piękna i potrzeby chrześcijaństwa w codziennym życiu. Katecheci mają możliwość bezpośredniego oddziaływania na uczniów dwa razy w tygodniu po 45 minut. Ważne jest to, że choć wielu uczniów nie uczestniczy regularnie w niedzielnej i świątecznej Eucharystii, bierze udział w szkolnej katechezie. To ogromna szansa ewangelizacyjna i nieustanne wyzwanie.
Ze strony katechety ważne jest zarówno świadectwo jego życia (postępowanie zgodne z tym, czego naucza), jak i sposób prowadzenia zajęć (nie może być nudny, monologiczny, niezrozumiały).
To ogromna odpowiedzialność, wyzwanie i konieczność profesjonalnego przygotowania się do prowadzenia zajęć, by nie zmarnować ani jednej godziny. Katecheci muszą nieustannie się dokształcać. Oczywiście różnie to wygląda w przypadku różnych katechetów.
Są katecheci, którzy mają stuprocentową frekwencję, są tacy, u których jest z tym gorzej. Zawsze trzeba pytać „dlaczego”, dokonywać autorefleksji, korzystać z pomocy, życzliwych podpowiedzi różnych ludzi.

Muszą wiedzieć, że religia to nie teoria, której trzeba się nauczyć, ale życie według przykazań Bożych i zasad ewangelicznych, że to naśladowanie Chrystusa.
Jaką rolę powinna odgrywać katecheza szkolna?
Zdaniem św. Jana Pawła II katecheza rodzi się z wiary i służy wierze. Dlatego właśnie winna ona towarzyszyć całemu życiu każdego chrześcijanina, stosownie do różnych etapów jego życiowej drogi, do różnych zadań i obowiązków, do wielorakich sytuacji,
jakie się na tę drogę składają. Katecheza jest przede wszystkim wychowaniem w wierze dzieci, młodzieży i dorosłych, ale jest też przekazywaniem prawd katolickiej wiary.
Pierwszoplanową rolą katechezy jest zatem wychowanie w wierze (formacja chrześcijańska, kształtowanie postaw religijnych, którymi uczniowie powinni się kierować w swoim codziennym życiu), a także przekaz rzetelnej wiedzy religijnej. Zważywszy, że język teologiczny nie funkcjonuje dziś na co dzień i jest raczej niezrozumiały, katecheta musi go koniecznie dostosować i wyjaśniać prawdy religijne w zależności od wieku uczniów i ich możliwości. Czemu to wszystko ma służyć? Wskazuje na to św. Jan Paweł II w dokumencie poświęconym katechezie: „ostatecznym celem katechezy jest doprowadzić kogoś nie tylko do spotkania z Jezusem Chrystusem, ale do zjednoczenia, a nawet głębokiej z Nim zażyłości”. Dlatego wszystko, co robi katecheta, powinno prowadzić uczniów do pogłębienia (czasem nawet nawiązania) więzi – serdecznej i przyjacielskiej – z Chrystusem: do zażyłości.
Jakie cechy powinien mieć katecheta?
Przede wszystkim katecheta musi być człowiekiem wierzącym (i praktykującym!). Nie wystarczy wykształcenie. Ma to być świadek wiary i świadek Chrystusa. Jego życie musi być potwierdzeniem tego, czego naucza, do czego przekonuje i do czego zachęca.
Powinno być po nim widać, że chrześcijaństwo to dla niego radość, styl życia, fascynacja Chrystusem. Musi mieć powołanie, czyli poczucie misji – tego, że to co robi, jest ważne, potrzebne, że Bóg go potrzebuje. Czasem, niestety, mimo braku katechetów, jaki zaczynamy odczuwać, trzeba komuś odmówić zatrudnienia go jako katechety, nawet jeśli posiada odpowiednie wykształcenie teologiczne z przygotowaniem pedagogicznym, a chce tylko wykonywać zawód nauczyciela religii.
Oczywiście musi mieć określone kwalifikacje, a te zostały sprecyzowane w porozumieniu między Ministrem Edukacji Narodowej a Konferencją Episkopatu Polski. Podkreślam to, bo od czasu do czasu, zwłaszcza z ust przeciwników Kościoła i katechezy w szkole, padają zarzuty, że katecheci nie posiadają kwalifikacji (ukończyli „jakieś tam szkoły kościelne”). Muszą spełniać takie same wymogi, jak inni nauczyciele, mają takie same jak inni prawa i obowiązki, a wspólnota Kościoła oczekuje od nich nawet czegoś więcej. Z tego tytułu całej rzeszy katechetów, szczególnie na początku nowego roku szkolnego, należy się ogromne podziękowanie i szacunek.

I przy okazji kolejny raz przypomnieć: szkoła nie jest laicka, nie jest świecka czy ateistyczna (bo to oznacza już określoną orientację ideologiczną), ale jest publiczna, państwowa, należy do społeczeństwa, jest po prostu nasza. A większość społeczeństwa jest katolicka, uczą się w niej też uczniowie innych wyznań i religii. Nie można udawać, że się tego nie widzi.
I jeszcze jedno: coraz częściej zajęcia z religii są umieszczane albo na bardzo wczesnych, albo na bardzo późnych godzinach lekcyjnych. To poważny powód, dla którego uczniowie nie biorą w nich udziału – zwłaszcza dojeżdżający z innych miejscowości.
Wiem, że powodem nieuczestniczenia w szkolnej katechezie jest też możliwość wyboru „niczego”, czyli ani religii, ani etyki. Stąd może trzeba, aby władze państwowe ponownie poważnie rozważyły proponowaną już od dawna możliwość obowiązkowego udziału uczniów w zajęciach o charakterze etyczno-moralnym. Dla uczniów wierzących obowiązkowy byłby wówczas udział w zajęciach z religii (oczywiście na życzenie rodziców lub pełnoletnich uczniów – jak obecnie), a dla pozostałych – obowiązkowa etyka.
Nie da się ukryć, że wielu ludzi wybiera to, co łatwiejsze: skoro więc można na nic nie chodzić i mieć więcej czasu, to dlaczego nie skorzystać z takiej możliwości? Dla społeczeństwa byłby to poważny sygnał ze strony państwa: ważny jest nie tylko dobrobyt i wykształcenie, ale przede wszystkim to, jakim się jest człowiekiem, jak się postępuje, jakimi zasadami się w życiu kieruje. Etyka i moralność to sprawy zasadnicze. Zależy nam na tym, by ludzie kończący szkołę byli nie tylko wykształceni, ale przede wszystkim dobrzy.
Podsumowując, mimo tych różnych perturbacji musimy robić swoje w myśl zasady, że prawda obroni się sama. Katecheci muszą swoją rzetelną posługą nadal bronić wartości katechezy i jej obecności w szkole, w której nie może być wychowania w duchu ateistycznym (bo nie takie jest polskie społeczeństwo). Wychowanie musi być integralne, a zatem w łączności z tym wszystkim, co dla nas Polaków przez całe wieki było, jest i pozostanie wartościowe, co nas łączyło i podnosiło z upadków. Potrzeba do tego dobrych katechetów, ale wydaje się, że muszą się także obudzić rodzice i bardziej przejąć się przyrzeczeniami złożonymi wobec wspólnoty Kościoła, gdy przynieśli swoje dziecko do chrztu.
Muszą stać się nie tylko jeszcze bliższymi sprzymierzeńcami katechetów i duszpasterzy, ale także ich współpracownikami.