Biblijne epidemie

Czasy zarazy nie dotyczą wyłącznie nas, ale wpisują się w doświadczenie wielu pokoleń poprzedzających nasze istnienie – również tych, które zamieszkiwały świat na terenach starożytnego Lewantu. Co biblijne teksty mówią o epidemiach?
Czy spadały one wyłącznie na wrogów Izraela lub ludzkość, która odwracała się od Boga? Czy treść Pisma Świętego pozwala porządkować naszą rzeczywistość w czasach tak osobliwych dla nas doświadczeń?
Plaga i pycha
Pośród nieszczęść, które dotknęły Egipt za sprawą zatwardziałości faraona, znalazły się i te, które śmiało uznać należy za epidemie: mowa o wrzodach, które powszechnie dotknęły bydło i egipskich obywateli (Wj 9, 9), oraz o powszechnej śmierci pierworodnych spośród ludzi i zwierząt, gdy Hebrajczycy obchodzili swoje Przejście – Paschę. Kogóż dotyka zatem plaga, jeśli nie wrogów narodu wybranego? Interesującą jednak sprawą w wypadku obu tych doświadczeń jest reakcja władcy kraju nad Nilem. Otóż choroba wrzodowa nie dosięgnęła ani jego, ani jego dworu.
Jaką ten fakt wywołał reakcję? Na wskroś ludzką! Wzmocnił w faraonie poczucie pychy i nietykalności. Dopiero osobista tragedia związana z utratą syna poruszyła go do głębi, choć było to poruszenie złe, generujące pragnienie zemsty. Większą rezolutnością wykazał się w VIII w. przed Chr. król asyryjski, Sennacheryb, którego wojsko porażone zostało tajemniczą i tragiczną w skutkach epidemią – wódz cofnął bowiem rękę, którą śmiał wyciągnąć po ziemie ludu Jahwe.
Ale wizja epidemii nie ciążyła jedynie na wrogach Izraela, ale również na nim samym. Choćby w Kpł 26, 25 zaraza staje się obrazem konsekwencji wynikających z niewierności, karą, przed którą nie ma ucieczki. Autor przywołuje bardzo mocne Boże słowa: „Ześlę na was miecz, który się pomści za złamanie przymierza. Jeżeli wtedy schronicie się do miast, ześlę zarazę pomiędzy was” (por. Pwt 28, 59-61; Jr 21, 6). Natchnionemu pisarzowi Prawa wtórują głosy proroków zwanych wielkimi, Ezechiela (6, 12; 12, 16), Jeremiasz (21, 6-9), a także mniejszymi – jak Amos (4, 10).
Środki zaradcze?
Stary Testament oferuje ich całą gamę, choć wszystkie sprowadzić można do dwóch słów – wierność i rytuał. Tak jak w starożytnej Mezopotamii, tak też w Izraelu naród pokładał ufność w tych, którzy cieszyli się bliskością Boga. O ile jednak za mieszkańcami krainy ulokowanej pomiędzy Tygrysem i Eufratem tzw. panowie rytuału wykonywali puste czynności dla przebłagania lub przechytrzenia demonicznych bóstw, o tyle Izrael dysponował prorokami i kapłanami – namaszczonymi pośrednikami między światem a żywym Bogiem. O ile pierwsi pomagali wskazać przyczynę nieszczęść, o tyle drudzy uciekali się do przepisanych Prawem rytuałów. Rytuał związany z wszelkimi chorobami, również tymi, które uznać można za epidemie, wiązał się nie tylko z uznaniem czystości ozdrowieńca przez świadków kwalifikowanych (kapłanów), ale także z ablucjami i złożeniem odpowiednich ofiar.
W tych praktykach dostrzegamy jednak pewne niezrozumienie: po pierwsze, wynikające z faktu dostrzegania źródła klęsk w Bogu;