Jan Paweł II papież spraw ludzkich

Wojciech Iwanowski: Jeden ze znanych polskich socjologów stwierdził niedawno, że nie widać czegoś takiego jak Pokolenie Jana Pawła II w twardych danych statystycznych. Zgadza się z tym Ojciec?
O. Maciej Zięba OP: Myślę, że istnieje pokolenie Jana Pawła II, choć jest to pokolenie rozmyte. Należą do niego zarówno ludzie, którzy w chwili wyboru Papieża Polaka byli już w sile wieku, jak i tacy, których dojrzewaniu towarzyszył Ojciec Święty i jego nauczanie. Innymi słowy, sądzę, że do tego pokolenia zalicza się każdy, kto ma w biografię wpisaną postać Jana Pawła II. Nie rozpatrywałbym więc tej kwestii jedynie w oparciu o statystykę czy metrykę. Nie trzeba być socjologiem, żeby dostrzec, że to pokolenie po prostu istnieje.
Lata 60. i 70. ubiegłego stulecia to okres wyraźnego spadku powołań i frekwencji w kościołach oraz przekonanie, że w ciągu kolejnego pokolenia kościoły całkowicie opustoszeją. Wtedy pojawił się Papież z Polski ze swoją dynamiczną wizją człowieka w Kościele. Odcisnął w ten sposób piętno na całym świecie. Do tego wszystkiego dochodzi długość samego pontyfikatu, który trwał niebagatelne 26 lat. W jakimś sensie istnienia pokolenia JP2 dowodzą Światowe Dni Młodzieży.
Ciekawy jest fakt, że kiedy Ojciec Święty podjął tę inicjatywę, wielu ludzi, także biskupów, ze świata Zachodu, nastawionego na konsumpcję, było temu przeciwnych, drwiło z tego pomysłu. Jakież było ich zdziwienie, gdy zobaczyli tysiące młodych Francuzów i Amerykanów w kolejkach do spowiedzi! To jest świadectwo wiary pokolenia Jana Pawła II. Miało to być pokolenie, które pogrzebie Kościół i wiarę. Stało się inaczej, także dzięki Janowi Pawłowi Wielkiemu.

Jak wspominał Zbigniew Brzeziński: „Kościół katolicki był w stanie rozkładu, rozpływał się”. Ten Kościół potrzebował, żeby posklejać go na nowo. Temu służyło przygotowanie nowego katechizmu powszechnego.
Sam katechizm też jest wyjątkowy. Zachowując tradycyjną klarowną formę, powstało dzieło odwołujące się zarówno do Pisma Świętego, jak i Ojców Kościoła, do dokumentów Magisterium i życia świętych na przestrzeni wieków. Wszystko to zostało pogrupowane tematycznie w oparciu o wyznanie wiary. Dostaliśmy wspaniałe narzędzie, które realnie buduje katolickość, czyli jedność i powszechność Kościoła. Ważnym narzędziem służącym jedności, poza katechizmem, były pielgrzymki papieskie. Nie bez powodu określano go mianem Papieża Pielgrzyma.
Wcześniej papieże pielgrzymowali jedynie sporadycznie. Poprzez swoje 104 pielgrzymki Papież nie tyko okazywał troskę Kościoła o wiernych w każdym zakątku świata, on wskazywał, że każdy człowiek w każdym zakątku globu może osiągnąć świętość i odnaleźć Chrystusa. Temu służyły m.in. beatyfikacje i kanonizacje podczas papieskich podróży. Przy czym nie należy rozumieć pontyfikatu Jana Pawła II reaktywnie. Wszystko to, o czym wspomniałem: katechizm, pielgrzymki, kanonizacje i beatyfikacje oraz Światowe Dni Młodzieży to były twórcze odpowiedzi na znaki czasu.
Czy ta odpowiedź miała jakiś programowy charakter?
Ten program został sformułowany w sposób afirmatywny w pierwszej papieskiej encyklice Redemptor Hominis. Do tamtej pory Kościół działał często w sposób reaktywny i z opóźnieniem. Jan Paweł II zaproponował pozytywne spojrzenia na człowieka, którego można w pełni zrozumieć jedynie dzięki Chrystusowi – Bogu, do którego zmierza nasze całe istnienie.
Ten program w kontekście eklezjalnym zmierzał ku odbudowie katolickiej jedności. Należy jednak odczytać go szerzej. W rzeczywistości globalnej Papież przypominał, że orędzie Chrystusa jest skierowane do wszystkich ludzi razem i każdego z osobna.
Czy współczesnemu Kościołowi brak kogoś na miarę Jana Pawła II?
Bezsprzecznie tak. Jan Paweł II był człowiekiem syntezy.

Często mówi się, że św. Jan Paweł II wiele osiągnął przez swoje gesty, sposób bycia czy zachowania.
Bezapelacyjnie. To co ciągle mnie zdumiewa, to integralność Karola Wojtyły – Jana Pawła II. W jego osobie odnajdujemy moment pozytywistyczny i romantyczny, mistyczny, intelektualny i pastoralny. To wszystko jest obecne w Janie Pawle II. W homilii inauguracyjnej swojego pontyfikatu Święty Papież powiedział, że człowieka nie można zrozumieć bez Chrystusa.
Powtórzył i poszerzył to w swojej pierwszej encyklice. To był program jego pontyfikatu, ale przede wszystkim jego bycia wśród nas. Tego nie da się zrozumieć bez Chrystusa…
Jan Paweł II poprzez swoje nauczanie wskazywał drogę różną od ideologii liberalizmu i komunizmu. Redemptor hominis to Odkupiciel człowieka. Akcent nie jest położony na ludzkości – zbiorowości, lecz na konkretnym człowieku – osobie. Owszem, rozumianej w kontekście społecznym, ale jak pisał: „Nie chodzi o człowieka «abstrakcyjnego », ale rzeczywistego, o człowieka «konkretnego», «historycznego». Chodzi o człowieka «każdego»”. Już samo takie postawienie sprawy pokazuje drogę pomiędzy tyranią zbiorowości – którą niósł marksizm – a egoizmem czystego liberalizmu. Z tej tajemnicy człowieka, wyjaśnianej w Chrystusie, płynie kolejny wniosek: „człowiek jest drogą Kościoła”. Zatem musimy być przy każdym człowieku i jego konkretnych nadziejach, troskach i bolączkach.
Powinniśmy budować empatię w świecie – współczuć z dzisiejszymi ludźmi. Swoją postawą, nauczaniem, gestami Papież uczył tego Kościół i służył ludziom. Takie całościowe ujęcie człowieka, z jego bolączkami i radościami, oraz podjęcie odpowiedzialności wymaga wewnętrznej harmonii. To rodziło się podczas modlitwy, kontemplacji.
Każda encyklika papieska czy dokument porusza jakiś ważny temat. Które z nich, oprócz wspomnianego katechizmu i pierwszej papieskiej encykliki, uważa Ojciec za najistotniejsze?
Myślę, że do wcześniej wspomnianych należałoby dodać Centesimus annus. Było to podjęcie konstruktywnego dialogu z dzisiejszym światem.
O wadze tego dokumentu świadczy fakt, że wybitny komentator naszego świata, a zarazem żydowski prawnik, prof. Joseph Weiler, twierdził, że była ona tym, czym Rerum novarum sto lat wcześniej. O ile Leon XII podjął dyskusję z modernizmem, o tyle Jan Paweł II stanął do polemiki z postmodernizmem.
Encyklika pokazuje, że Kościół sprzyja wolnemu rynkowi i demokracji, podając zarazem kryteria i warunki właściwego ich funkcjonowania. Zwraca uwagę na konieczność ich personalistycznego wymiaru. To wszystko jest wykładane na sposób pozytywny, a nie potępiający.
Czy to jest jeszcze aktualne?
Słowo daję, że to jest jeszcze bardziej aktualne niż trzydzieści lat temu. Ten opis, który w dobie optymizmu, jaki wówczas ludzkości towarzyszył, był to przecież okres tzw. końca historii, zwracał uwagę na niebezpieczeństwa.
Mówił, że demokracja bez wartości się degeneruje. Podobnie z odczłowieczonym wolnym rynkiem, będącym rzekomym panaceum na wszystkie problemy. Okazało się, że nie wszystko można regulować zasadami wolnorynkowymi, że demokracja to coś dużo więcej niż rzucanie głosów.