Moja Niedziela

Czym tak naprawdę jest wstyd? Czy jest jedynie rodzajem stresu? Mechanizmem miękkiej kontroli, którym społeczeństwo posługuje się, aby podtrzymać konwencje, które z jakichś względów uznane są za korzystne? A jeśli tak, to dlaczego „bezwstydnik” to słowo pejoratywne – dlaczego człowiek pozbawiony wstydu to ktoś, kogo podświadomie odbieramy jako zagrożenie? Powinien się nam raczej kojarzyć z kimś wyzwolonym z konwenansów, odpornym na to, co tam sobie o nim myśli ogół. Chyba należy sięgnąć głębiej.
Na właściwy trop naprowadzić może nas fakt, że wstyd pojawia się w momencie grzechu pierwszych rodziców.
Jest zatem bezpośrednio pochodną grzechu – wstydzimy się, ponieważ zrobiliśmy coś, co nie przynosi nam chluby.
Ale pośrednio wstyd jest również wynikiem wolności.
Wstyd to porównanie z Innym – porównanie możliwe za sprawą różnicy w życiowych wyborach. Dlatego człowiek, który się nie wstydzi, to ten, kto albo nie ma wyboru, ponieważ jego kondycja nie do końca zależy od niego – tak więc nie spodziewamy się wstydu po osobach chorych, których zachowania w innej sytuacji kategoryzowalibyśmy jako wstydliwe – albo też ktoś, kto dokonał wyboru i chce pozostać mu wierny. Ten drugi przypadek to sytuacja, w której znalazł się Jezus. Wstyd, ośmieszenie, „potrząsanie głowami”, patrzenie z politowaniem – chrześcijanie całego świata znają dobrze ten asortyment środków, które stosowane są, by nam uświadomić, że błądzimy. Cieszmy się, ilekroć nas to spotyka, bo nie jesteśmy sami – Jezus przeszedł to samo przed nami: „dlatego uczyniłem twarz moją jak głaz i wiem, że wstydu nie doznam” – pamiętajmy, że wierzymy w Tego, kto nie tylko dwa tysiące lat temu, ale i dziś jest wyśmiewany i wyszydzany. Czy dzieląc z Nim ten los, rzeczywiście to my powinniśmy się wstydzić?

Od nieznanych z imienia malarzy starożytności i średniowiecza, przez słynne dzieło Caravaggia czy obraz Hendricka ter Brugghena, po późniejszych twórców niemal wszystkie obrazy dotyczące momentu „zwątpienia” Świętego Tomasza przedstawiają go w chwili, gdy wkłada palec lub niekiedy dłoń w bok zmartwychwstałego Chrystusa. Jan tymczasem nic o tym nie wspomina. Co więcej, Jezus przecież mówi „uwierzyłeś dlatego, że Mnie ujrzałeś” – a nie dotknąłeś! Cóż za paradoks, że ten, który uwierzył, kiedy tylko zobaczył Jezusa, portretowany jest niemal zawsze jako niedowiarek, któremu nie wystarczy zobaczyć, ale musi jeszcze dotknąć. Cóż za paradoks, że tak często słyszymy podczas niedzielnych kazań, żeby nie być jak Tomasz, aby uwierzyć, nie widząc. A tymczasem zwróćmy uwagę, że Jezus nie gani apostoła – raczej podkreśla zasługę tych, którzy uwierzą dzięki mocy Słowa, które im przekazał. Jego słowa są pociechą dla mnie i dla ciebie, dla wszystkich, którzy nie mieli szczęścia oglądać Go na własne oczy. Ale za postawą Świętego Tomasza kryje się również inna ważna lekcja: powinniśmy wierzyć, owszem, ale nie bezrefleksyjnie. Powinniśmy naszą wiarę uważnie egzaminować – nie tylko po to, by się nie zachwiała, gdy inni będą chcieli ją sprawdzić, ale też po to, by wierzyć świadomie i odpowiedzialnie. Tomasz to figura Kościoła racjonalnego, który nie przekazuje wiary w Chrystusa, by zachować społeczne status quo, ale robi to dlatego, że jest to wiara prawdziwa, sprawdzona tak bardzo, jak tylko człowiek jest w stanie to uczynić.