Zmień piec
„Zanim zostaną wdrożone nowe przepisy czy nowoczesne technologie, powietrze
powinno zostać oczyszczone z ludzkiej lekkomyślności, która pozwala na spalanie
w piecach: śmieci, odpadów czy plastikowych przedmiotów” – napisali biskupi diecezji
wrocławskiej, świdnickiej i legnickiej we wspólnym liście, który przed niespełna trzema
latami został opublikowany i odczytany we wszystkich świątyniach Dolnego Śląska.
WOJCIECH IWANOWSKI
„Nowe Życie”
Od czasu publikacji apelu biskupów Dolnego Śląska minęły prawie trzy lata, a smog wciąż jest ogromnym problemem.
Smog – śmiercionośna mgła
Osobom dojeżdżającym do centrum Wrocławia zapewne doskonale znany jest ten widok – całe centrum miasta spowite jest ciężką szarą łuną, niekiedy tak gęstą, że nikną w niej wieże kościołów, a nawet najwyższy budynek stolicy Dolnego Śląska – Sky Tower. 9 lutego 2018 r. portale społecznościowe obiegła wygenerowana przez portal AirVisual informacja, że Wrocław jest najbardziej zanieczyszczonym miastem świata – przed indyjską Kalkutą i chińskim Chengdu.
Normy na usytuowanej centralnie al. Wiśniowej przekroczone zostały 600–700-krotnie. Problem smogu w okresie jesienno-zimowym dotyka wielu dolnośląskich miast, nawet słynącej z cieplickiego uzdrowiska Jeleniej Góry. Czym właściwie jest ta toksyczna chmura unosząca się nad miastem?
Smog (z ang. smoke – dym i fog – mgła), zwany również dymomgłą, jest nienaturalnym zjawiskiem atmosferycznym powstałym w wyniku transmisji do atmosfery pyłów i gazów powstałych w efekcie spalania węgla oraz spalin samochodowych, a także w rezultacie działania zakładów przemysłowych.
Na zaistnienie smogu wpływają również warunki atmosferyczne, powstaje on często na skutek mgły, w warunkach inwersji temperatury, przy bezwietrznej pogodzie.
ZANIECZYSZCZENIE
POWIETRZA WEDŁUG
WHO WINNE JEST
ŚMIERCI 6,5 MLN LUDZI
ROCZNIE. W POLSCE
LICZBA TA SIĘGA
50 TYS. OSÓB.
Jak zauważa Papież Franciszek, z problemem smogu borykają się przede wszystkim mieszkańcy dużych miast, „w których życie stało się niezdrowe”, między innymi „z powodu zanieczyszczenia wynikającego z emisji spalin”. Papież widzi problem całościowo, nie rozważając zanieczyszczenia powietrza w oderwaniu od efektu cieplarnianego i pogorszenia sytuacji życiowej najuboższych, u podstaw którego leży pustynnienie terenów, a w związku z tym ograniczanie zalesienia związane z poszukiwaniem ziemi pod uprawę. Poddaje jednak myśl, że zanieczyszczenie samego powietrza wymaga przede wszystkim zmiany polityki – nie zdejmując z nas jednak indywidualnej odpowiedzialności – „aby w nadchodzących latach emisja dwutlenku węgla i innych gazów zanieczyszczających została drastycznie zmniejszona, zastępując na przykład paliwa kopalne i rozwijając odnawialne źródła energii”. Z perspektywy polskiej polityki energetycznej, która stawia sobie za cel intensywną eksploatację złóż węgla kamiennego oraz jego szerokie rozpowszechnienie wśród ludności, działania proekologiczne, mające na celu poprawę jakości powietrza, wydają się utrudnione.
Warto wspomnieć, że według statystyk Europejskiej Agencji Środowiska spalanie paliw w gospodarstwach domowych i w sektorze handlowym w 56% odpowiada za emisję PM 2,5, w 40% za PM 10 i aż w 71% za emisję zabójczego benzo(a)pirenu. W Polsce odsetek ten bywa znacznie wyższy w okresie zimowym.
Małe katastrofy ekologiczne
Martwi jednak brak osobistego poczucia odpowiedzialności mieszkańców miast Dolnego Śląska za jakość powietrza, a przecież „każdy z nas na miarę skromnych możliwości przyczynia się do małych katastrof ekologicznych”.
Jako chrześcijanie powinniśmy zdać sobie sprawę, że ciąży na nas odpowiedzialność za cały świat stworzony oraz że każdy wybór dokonywany w codziennym życiu ma również swój wymiar moralny. Troska o ochronę i zabezpieczenie środowiska naturalnego odnosi się do wszystkich. Kwestia ekologiczna nabrała tak poważnych rozmiarów, że należy odwoływać się do odpowiedzialności wszystkich ludzi, instytucji, państw i całej społeczności międzynarodowej.
Ogrzewanie gospodarstwa domowego paliwami niskiej jakości tylko pozornie i przy zupełnym braku refleksji skojarzyć można z oszczędzaniem. Spalane w piecach i kominkach śmieci w celu podniesienie temperatury w mieszkaniu nie sprzyjają redukcji ryzyka chorób atakujących drogi oddechowe, lecz ryzyko to zwiększają.
Każdorazowy wybór dojazdu do miejsca pracy samochodem, gdy mamy możliwość skorzystania z transportu publicznego, jest także tylko pozornym zwiększeniem komfortu.
Wspomniane zachowania, w wypadku dysponowania wystarczającymi środkami materialnymi, odznaczają się egoizmem, nawet jeśli motywowane są dobrem naszych najbliższych. Oddajmy głos Benedyktowi XVI: „marnotrawienie stworzenia zaczyna się tam, gdzie nie uznajemy nad sobą żadnej instancji, ale widzimy jedynie samych siebie”.
Co zrobić, by było lepiej?
Jan Paweł II mówił: „Ludzie sądzą czasem, że ich indywidualne decyzje nie mają żadnego wpływu na losy kraju, planety i kosmosu, co może w nich rodzić pewne zobojętnienie”. Należy jednak pamiętać, że nawet najmniejszy dobry czyn pojedynczego człowieka ma szansę wpłynąć na przemianę społeczeństwa i zainspirować wszystkich.
Szczególne zadania przypadają państwu, które powinno prowadzić wyraźną politykę ochrony środowiska naturalnego, w tej bowiem dziedzinie nie wystarczają same mechanizmy rynkowej gospodarki. Właściwym przykładem takiej właśnie polityki są tzw. Uchwały antysmogowe. Sejmik Województwa Dolnośląskiego w dniu 30 listopada 2017 r. przyjął uchwały w sprawie wprowadzenia na obszarze województwa dolnośląskiego ograniczeń w zakresie eksploatacji instalacji, w których następuje spalanie paliw.
Konsekwencją podjętych w uchwale zobowiązań jest program Czyste Powietrze, którego celem jest zmniejszenie lub uniknięcie emisji pyłów i innych zanieczyszczeń wprowadzanych do atmosfery przez domy jednorodzinne.
Program skupia się na wymianie starych pieców i kotłów na paliwo stałe oraz termomodernizacji budynków jednorodzinnych, by efektywnie zarządzać energią. Działania te nie tylko pomagają chronić środowisko, ale dodatkowo zwiększają domowy budżet dzięki oszczędnościom finansowym.
Program skierowany jest do osób fizycznych będących właścicielami domów jednorodzinnych lub osób posiadających zgodę na rozpoczęcie budowy budynku jednorodzinnego.
Dodatkowo ustawodawca przewidział ulgę podatkową dla właścicieli domów jednorodzinnych. Odliczenie od podstawy opodatkowania (PIT) kosztów: wymiany ogrzewania, ocieplenia ścian, dachu, stropu oraz podłogi, wymiany okien i drzwi oraz instalacji rekuperacji, kolektorów słonecznych lub paneli fotowoltaicznych.
Kolejnym przykładem dobrych praktyk jest program miejski we Wrocławiu. Składa się on z kilku komponentów. KAWKA Plus to miejski program dopłat do wymiany pieców we Wrocławiu na ekologiczne źródło ciepła. Osoba, która wymieni piec niespełniający norm ekologicznych, może dostać do 15 tys. zł jako zwrot kosztów montażu nowego źródła ciepła. Termo KAWKA to miejski program dopłat dla osób, które wymieniły piec w ramach programu KAWKA i chciałyby dodatkowo wymienić drewniane okna. Dofinansowanie wynosi nawet 5 tys. zł. Lokalny program osłonowy to nawet 4 tys. zł dopłaty do rachunków za ogrzewanie dla osób, które wymieniły piec węglowy na ogrzewanie ekologiczne: elektryczne, gazowe, miejskie lub olejowe.
Dodatkowo możliwe jest zwolnienie z opłat czynszowych dla najemców lokali komunalnych, którzy zastąpili piec na paliwo stałe ekologicznym źródłem ciepła.
