Polski katolicyzm w liczbach

Rocznik Kościoła katolickiego w Polsce opublikowany w styczniu
przez Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego zawiera najnowsze dane
dotyczące parafii, księży, udzielonych sakramentów, przyparafialnych organizacji,
duszpasterstwa rodzin, zabytków parafialnych oraz lekcji religii.

KS. WOJCIECH SADŁOŃ SAC

Dyrektor ISKK

Wskaźnik dominicantes w 2018 r. według diecezji

INFOGRAFIKA ISKK

W 2018 r. działalność duszpasterską prowadziło w Polsce 10356 parafii katolickich. Liczba parafii w Polsce wciąż rośnie, ale zdecydowanie wolniej niż w minionych dekadach. Dla porównania w latach 70. w Polsce liczba parafii nie przekraczała 7 tys. Zdecydowana większość parafii sprawuje liturgię w obrządku łacińskim, natomiast 103 w obrządkach wschodnich. Są to diecezje greckokatolickie: przemysko-warszawska, wrocławsko-gdańska oraz 3 parafie ormiańskie. Większość parafii prowadzonych jest przez diecezje, jedynie 7% przez zgromadzenia zakonne. Najwięcej parafii diecezjalnych występuje w diecezjach tarnowskiej, poznańskiej i krakowskiej.
Największy odsetek parafii zakonnych występuje w diecezjach krakowskiej, szczecińsko-kamieńskiej i wrocławskiej. W archidiecezji wrocławskiej liczba parafii wynosi 297, z czego 35 prowadzonych jest przez zakony. Archidiecezja wrocławska po diecezji szczecińsko-kamieńskiej posiada najwyższy odsetek parafii zakonnych (12%), niemal dwukrotnie wyższy niż średnio dla Polski.
Liczba księży inkardynowanych, czyli należących do diecezji, w 2018 r. wynosiła niemal 25 tys. Najwięcej księży inkardynowanych jest w diecezjach tarnowskiej (1,6 tys.), krakowskiej (1,2 tys.) oraz katowickiej (1,1 tys.). Najmniejsze pod względem liczby księży są diecezje drohiczyńska (265 księży), elbląska (276) oraz Ordynariat Polowy WP (52 księży). Zasadnicza część księży (20,5 tys.) zaangażowanych jest duszpastersko w parafiach. Do archidiecezji wrocławskiej przynależy 666 księży. W ostatnich latach liczba księży w Polsce już nie wzrasta. Jednak przez ostatnie dziesięciolecia liczba księży w przeliczeniu na liczbę wiernych malała. Polska na tle innych krajów Europy, a nawet świata posiadała niemal największy przyrost powołań.
Liczba alumnów diecezjalnych wynosiła 2,2 tys. Najwięcej alumnów diecezjalnych przygotowuje się do święceń kapłańskich w diecezjach warszawskiej (130), tarnowskiej (123) oraz katowickiej (98). W przeliczeniu na 100 księży przynależących do diecezji najwięcej alumnów studiuje w diecezjach warszawskiej (15), gliwickiej (11) oraz właśnie wrocławskiej (11), najmniej zaś w diecezjach bydgoskiej (4) oraz sosnowieckiej (4).
Liczba sióstr zakonnych wynosiła w 2018 r. 17,6 tys., skupionych w 2200 wspólnotach zakonnych. Najliczniejsze zgromadzenia żeńskie to Służebniczki NMP Starowiejskie, elżbietanki oraz Miłosierdzia (szarytki).

Liczba zakonników oraz członków stowarzyszeń życia apostolskiego w 2018 r. wynosiła łącznie 11,4 tys. Wśród zakonników 9 tys. (79%) stanowili prezbiterzy (posiadający święcenie kapłańskie).
Za granicą przebywa 27% zakonników z polskich prowincji. Najliczniejszymi męskimi zgromadzeniami są franciszkanie, salezjanie oraz pallotyni.
Sakramenty
W 2018 r. sakramentu chrztu udzielono ponad 386 tys. osób, o niespełna 2% mniej niż w 2017 r. Odpowiada to nieco mniejszej liczbie urodzeń w 2018 niż w 2017 r.
Zdecydowaną większość chrztów udzielono dzieciom do pierwszego roku życia. Jedynie 4,5% ochrzczonych przyjmowało chrzest w wieku od pierwszego do siódmego roku życia. Natomiast chrzest w wieku powyżej 7 lat przyjęło niespełna 1% ochrzczonych. Do I Komunii św. przystąpiło ponad 400 tys. osób. Sakrament bierzmowania w obrządku łacińskim przyjęło niespełna 300 tys. osób, o 3,5% więcej niż w 2017 r. Sakrament małżeństwa został udzielony 133 tys. par. W archidiecezji wrocławskiej udzielono 12 tys. sakramentów chrztu.
Zaangażowanie wiernych
Co niedzielę do Kościoła w Polsce chodziło w 2018 r. ok. 38,2% zobowiązanych do chodzenia do Kościoła katolików. Dowodzi tego tzw. wskaźnik dominicantes. Jest to statystyczna miara oznaczająca, jaki odsetek katolików przychodzi na niedzielną Mszę św. Nasz instytut, stosując taką samą metodologię, prosi od ponad 30 lat wszystkie parafie w Polsce, aby w wyznaczoną przez nas niedzielę (tzw. niedzielę statystyczną) policzyli wszystkie osoby, które przyszły do kościoła. Analogicznie wskaźnik communicantes oznacza odsetek katolików, którzy przyjęli Komunię św. W 2018 r. 17,3% katolików przyjęło Komunię św.

Dominicantes i communicantes w latach 1980–2018

INFOGRAFIKA ISKK

Różne regiony Polski mocno różnią się pod względem tego, jaka część katolików chodzi co niedzielę do Kościoła. Przypomnijmy też, że Polacy w ponad 90% są katolikami.
Najwięcej osób chodzi co niedzielę do Kościoła w diecezjach tarnowskiej (71,3%), rzeszowskiej (64,3%) oraz przemyskiej (60,4%). Najmniej w diecezjach szczecińsko-kamieńskiej, koszalińsko-kołobrzeskiej oraz sosnowieckiej i łódzkiej.
W archidiecezji wrocławskiej wskaźnik dominicantes wyniósł w 2018 r. nieco mniej niż średnio dla kraju, czyli 31,4%, natomiast wskaźnik communicantes wyniósł 15%.
W ostatnich kilku latach wskaźniki dominicantes i communicantes utrzymują się na względnie stałym poziomie. Jednak w perspektywie ostatnich kilkunastu lat, szczególnie od 2005 r., liczba osób chodzących do Kościoła spada. Jednocześnie do roku 2000 wzrastała liczba osób przyjmujących Komunię św. A od tamtego czasu utrzymuje się na względnie stałym poziomie.
Stan polskiego katolicyzmu określa też, jaka część katolików jest zaangażowana w różnego rodzaju grupy duszpasterskie, wspólnoty, organizacje i ruchy. Określa to tzw. wskaźnik participantes (od łacińskiego participare, czyli przynależeć). W 2018 r. wyniósł on 8,1%, najwyższe wartości przyjął w diecezjach przemyskiej, tarnowskiej oraz rzeszowskiej. Począwszy od lat 90., stopniowo coraz więcej osób angażowało się właśnie w te różnego rodzaju ruchy i organizacje. Obecnie liczba osób zaangażowanych wynosi ok. 2,5 miliona.

Wskaźnik participantes w latach 1993–2018

INFOGRAFIKA ISKK

W 2018 r. Kościół katolicki prowadził blisko 2,9 tys. katolickich poradni rodzinnych różnego typu oraz 28 domów samotnej matki, 10 katolickich ośrodków adopcyjno-opiekuńczych, 25 telefonów zaufania. Najwięcej poradni rodzinnych działa w diecezjach katowickiej, radomskiej oraz koszalińsko-kołobrzeskiej. W archidiecezji wrocławskiej działa ok. 90 katolickich poradni rodzinnych.
W prezentowanym roczniku zawarte są również dane na temat stanu sakralnych zabytków nieruchomych należących do parafii. W 2018 r. takie zabytki stanowiło ponad 34 tys. obiektów, z czego blisko połowa została wpisana do rejestru zabytków. Archidiecezja wrocławska należy do jednej z najbardziej zasobnych w zabytki nieruchome.
W roku szkolnym 2018/2019 na lekcje religii w placówkach edukacyjnych uczęszczało 88% uczniów. Najwyższy odsetek uczniów uczęszczających na lekcje religii odnotowano w diecezjach pelplińskiej, rzeszowskiej i przemyskiej – na poziomie 99%. Zgodnie z danymi z 34 diecezji, w 1949 placówkach edukacyjnych prowadzone są lekcję etyki, na które uczęszcza 1% uczniów. W archidiecezji wrocławskiej na lekcje religii uczęszcza 87% uczniów.
Zaprezentowany rocznik wskazuje z jednej strony, że Kościół katolicki w Polsce posiada przede wszystkim bardzo dobrze rozwiniętą sieć parafialną oraz wysoką liczbę księży. Jednocześnie warto pamiętać, że okres największego rozwoju polskiego katolicyzmu już minął. Wchodzimy obecnie w etap starzenia się instytucji katolickich w Polsce.
Częściowo pokrywa się to z ogólnospołeczną i demograficzną tendencją polskiego społeczeństwa. Posługując się teologiczną metaforą Kościoła jako kobiety, można powiedzieć, że Kościół w Polsce jest kobietą w wieku średnim.
Nie należy się raczej spodziewać, że uwarunkowania kulturowe oraz demograficzne polskiego społeczeństwa będą nadal dynamizowały rozwój polskiego katolicyzmu.
Nowych sił rozwoju należy raczej szukać wewnątrz Kościoła. Przede wszystkim dbając o jakość relacji duchowych oraz międzyludzkich, które są podstawą katolicyzmu oraz Kościoła.