Kwiaty św. Walentego

Warto jednak zwrócić uwagę, omawiając postać św. Walentego, na okoliczności jego męczeńskiej śmierci, które wiążą się zarówno z wątkami historycznymi, jak i legendarnymi. Powyżej wspomniano, iż św. Walenty został zabity na rozkaz ówczesnego cesarza rzymskiego Klaudiusza II Gota. Zauważyć i wyostrzyć trzeba, iż Klaudiusz mimo postawy tradycjonalistycznej przejawiał cechy tolerancji religijnej wobec chrześcijaństwa. Dał temu wyraz nawet Euzebiusz z Cezarei (ok. 264–ok. 340), pierwszy historyk Kościoła, który nie odnotował żadnych szczególnych prześladowań chrześcijan w tym czasie. Warto w związku z tym zadać sobie pytanie, co takiego szczególnego wydarzyło się w życiu Walentego, iż ten został mimo wszystko zamordowany? Z analizy źródeł hagiograficznych można wnioskować, iż chodziło o rzymską armię. Otóż prowadzący częste wojny cesarz Klaudiusz zabronił młodym legionistom zawierać związki małżeńskie, co miało wpływać na wyższe morale i odwagę żołnierzy, którzy w ten sposób mogli poświęcić nawet swoje życie, mając świadomość, iż w ten sposób nie unieszczęśliwią wybranek swojego serca i nie uczynią ich wdowami. Biskup Walenty z kolei namawiał młode pary do zwierania przed Bogiem związków małżeńskich.
Legendy opisują, iż narzeczeni odwiedzali w Terni Walentego, który wręczał im kwiaty ze swojego ogrodu, mające zapewnić szczęście w małżeństwie. Praktyki te miały być bezpośrednią przyczyną aresztowania biskupa.
W więzieniu św. Walenty miał uzdrowić córkę strażnika Asteriusa, który po tym z całą rodziną przyjął chrześcijaństwo. W jednym z podań zapisano, iż biskup zakochał się w tej młodej kobiecie i to sama miłość miała ją uleczyć. Trzeba w tym miejscu zaznaczyć, iż w tym czasie celibat duchownych nie obowiązywał w powszechnej formie, w jakiej dziś go znamy.
Historyk Kościoła Hermiasz Sozomen (ur. ok. 400–zm. ok. 450) w swojej Historii Kościoła opisał przebieg Soboru w Nicei z 325 roku, gdzie zamieścił dyskusję nad kwestią celibatu i życia małżeńskiego duchownych, choć w oficjalnych dokumentach z tego zebrania biskupów temat ten nie został ujęty.
Według hagiografii uwięziony Walenty w przeddzień swojej egzekucji miał przesłać swojej wybrance serca list rozpoczynający się od słów „Od Twojego Walentego”. Biskup został 14 lutego 269/270 roku wpierw ubiczowany, a następnie zabity maczugami.
Jego pierwotny grób znajdował się w pobliżu rzymskiej drogi via Flaminia, skąd następnie ciało przeniesiono do biskupiej diecezji w Terni.

Dostrzec i rozpatrywać go można przede wszystkim w patrociniach obiektów sakralnych, jak również w kodeksach określających sposób celebracji ceremonii liturgicznych w Kościele lokalnym.
W diecezji wrocławskiej w okresie średniowiecza można wyliczyć pięć kościołów i jedną kaplicę szpitalną noszących wezwanie św. Walentego. Z punktu widzenia geografii sakralnej dostrzegalna jest z kolei istotna osobliwość, iż wszystkie te obiekty znajdowały się na obszarze dawnego archidiakonatu opolskiego, co z kolei świadczyłoby o szczególnym kulcie tego świętego na terenie Opolszczyzny.
W większości były to obiekty z XIV wieku. Jedynie kaplica szpitalna w Toszku k. Gliwic wspomniana została stosunkowo późno, gdyż pierwsza o niej wzmianka pochodzi z 1452 roku. Warto zauważyć, iż w Muzeum Archidiecezjalnym we Wrocławiu przechowywany jest pochodzący z ok. 1500 roku ołtarz z legendą o św. Walentym, stanowiący wyposażenie tejże kaplicy szpitalnej. Najmłodszym obiektem sakralnym noszącym wezwanie św. Walentego jest drewniany kościół parafialny w Uszycach k. Olesna.
Historycy datują jego wzniesienie przypuszczalnie na 1504 rok. Złożony tytuł kościoła znany jest z wizytacji kanonicznej przeprowadzonej na tym obszarze przez archiprezbitera i proboszcza namysłowskiego Wawrzyńca Ioannstona w 1679 roku. Wizytator zapisał, iż w tym czasie kościół filialny w Uszycach wzniesiony został i poświęcony ku czci św. Mateusza Apostoła, św. Jana Chrzciciela, św. Walentego i św. Barbary przez wrocławskiego biskupa pomocniczego Jana Ambrożego (1476–1504), kanonika regularnego z wrocławskiego klasztoru na Piasku w 1517 roku. Gwoli ścisłości należy jednak dodać, że wizytator w swoim sprawozdaniu popełnił błąd, gdyż biskup Jan w 1517 roku już nie żył. Pomyłka ta mogła się wiązać z faktem, iż hierarcha był fundatorem wielu obiektów sakralnych, bardzo często również dokonywał konsekracji i dedykacji ołtarzy, kościołów i kaplic na obszarze diecezji wrocławskiej.
Oddzielną kwestią jest kult św. Walentego w świetle sprawowanej liturgii na Śląsku. Na podstawie zachowanych źródeł można powiedzieć, iż jest on stosunkowo wczesny. Najstarszym bowiem jego śladem jest kalendarz liturgiczny z ok. 1300 roku, włączony do mszału z kolegiaty w Głogowie, gdzie odnotowany został św. Walenty.
Trzyczęściowy kodeks z XIII/XIV wieku przechowywany jest obecnie w zbiorach Biblioteki Uniwersyteckiej we Wrocławiu. Według przepisów liturgicznych w tym dniu sprawowano liturgię ku jego czci w bardzo niskim rycie III-lekcyjnym. Obchód ten z pewnością ewoluował i nabierał większego znaczenia w liturgii wrocławskiej, gdyż w późniejszym czasie oznaczany był w rycie IX-lekcyjnym. Nastąpiło to w XIV lub XV wieku. Bardzo prawdopodobne jest, jak twierdzi na podstawie zachowanych źródeł, przede wszystkim XVII-wiecznego dzieła Mikołaja Heneliego (1582–1656) pt. Silesiographia Renovata, zasłużony historyk Kościoła oraz pierwszy dyrektor Muzeum i Archiwum Archidiecezjalnego we Wrocławiu Joseph Jungnitz, iż zmiany dokonał czciciel św. Walentego, legat papieski i biskup wrocławski Rudolf von Rüdesheim (1468–1482), który ufundował i podarował katedrze wrocławskiej srebrny relikwiarz z doczesnymi szczątkami św. Walentego.