Anielscy asystenci

O anielskiej cywilizacji,
niezwykłym sanktuarium
na Monte Gargano oraz
Zgromadzeniu Michalitów
z ks. Piotrem
Prusakiewiczem CSMA
rozmawia

WOJCIECH IWANOWSKI

„Nowe Życie”

Wojciech Iwanowski: Kim jest anioł?
Ks. Piotr Pruskawiecz CSMA: Anioł jest przede wszystkim osobą. Podobnie jak pan i ja. Świadectwem tego jest nasz rozum i towarzysząca mu wolna wola.
Zatem nie jest czymś, lecz kimś. Jest podmiotem, a nie przedmiotem. Istnieje inna cywilizacja, którą stanowią istoty duchowe. Wiemy, że ona istnieje, bo wierzymy Bogu, wierzymy komuś, kto jest autorytetem, jest wiarygodny, kto dał nam słowo. Jednak wiara w rzeczywistość anielską opiera się nie tylko na Słowie Bożym, lecz także na doświadczeniu.
Wiemy, że ta anielska cywilizacja jest w pewien sposób podzielona. Każdy anioł jest odrębnym gatunkiem – stanowi coś wyjątkowego. Jeden anioł różni się od drugiego anioła nie tak jak człowiek od człowieka, lecz tak jak pies od kota. Np. archaniołowie. Każdy z nich stanowi pewne indywiduum i nikt nie może ich zastąpić. Kiedy mówimy o zgromadzeniu aniołów z okazji narodzin Zbawiciela, to mamy większe poruszenie niż na zjeździe światowych przywódców.
Aniołowie dzielą się na chóry i legiony. Zresztą aniołów określa się często jako „Armię Pana Boga”. W naszej armii są kompanie, plutony czy dywizjony. Tak jest również wśród aniołów.
Aniołowie, choć posiadają osobowość, nie pozostają w relacjach pokrewieństwa. Natomiast są zaszeregowani w Bożym zamyśle. Warto dodać, że w sensie ścisłym mówimy o duchach. Stają się one aniołami w momencie posłania.

Aniołowie, jak Ksiądz wspomniał, pełnią różne funkcje. Jakie?
Zasadniczo mówimy o pięciu funkcjach aniołów. Pierwsza to funkcja posłańca. Odnajdujemy ją na kartach Pisma Świętego i to już w Księdze Rodzaju.
Kolejna funkcja: adoratorów – oddających cześć Bogu. Na koniec prefacji słyszymy o wspólnym śpiewie z chórami aniołów i świętych. Stąd często ikonografia sytuuje je w pobliżu tabernakulum. Tutaj warto wspomnieć jedną rzecz. Anioł posiada jakby dwie twarze. Jedna z nich skierowana jest do Boga, którego adoruje i kontempluje, druga zaś do człowieka jako stworzenia mającego w sobie Boży pierwiastek – duszę nieśmiertelną, które otacza opieką i troską. Trzecia funkcja to zadanie pilnowania, niejako opatrzności. Tych aniołów nazywamy aniołami stróżami. Czwarte zadanie to bycie wojownikiem, jak np. św. Michał Archanioł. Ostatnia misja aniołów to służebność względem Stwórcy i stworzenia (por. Hbr 1, 14). Św. Tomasz napisał w swojej Sumie teologicznej: Aniołowie są stworzeniami duchowymi, które nieustannie wielbią Boga i służą Jego zbawczym zamysłom wobec innych stworzeń: „Ad omnia bona nostra cooperantur angeli” – „Aniołowie współdziałają we wszystkim, co dla nas dobre”.
Św. Ambroży podzielił anielską społeczność na dziewięć chórów: Trony, Serafini, Cherubini, Potęgi, Moce, Panowania, Zwierzchności, Aniołowie i Archaniołowie.

ZGROMADZENIE
ŚW. MICHAŁA
ARCHANIOŁA

(CSMA, łac. Congregatio Sancti Michaelis Archangeli, popularna nazwa michalici) – wspólnota kapłanów i braci zakonnych założona na początku XX w. przez bł. ks. Bronisława Markiewicza. Patronem Zgromadzenia jest św. Michał Archanioł.
Michalici należą do Rodziny Salezjańskiej.
Działalność zgromadzenia koncentruje się na pracy wychowawczej wśród dzieci i młodzieży, szczególnie zaniedbanej moralnie i materialnie.
Zgromadzenie prowadzi kilka domów dziecka oraz oratoria, w których dzieci otrzymują pomoc w nauce, w rozwiązywaniu własnych problemów wychowawczych, a często także posiłek. Pracy wychowawczej służą liczne kolonie i obozy wakacyjne, różne grupy i ruchy działające przy placówkach zakonnych, praca katechetyczna i duszpastersko-rekolekcyjna.
W pracy duszpasterskiej michalici starają się nieść ewangelię środowiskom szczególnie zaniedbanym religijnie. W działalności wychowawczej kładą nacisk na naukę pracowitości i oszczędności, wytrwałości, a także ukazywanie wartości i piękna życia, w którym człowiek stawia Boga na pierwszym miejscu. W celu ewangelizacji Zgromadzenie założyło Wydawnictwo Michalineum i wydaje czasopismo „Któż jak Bóg!” i „The Angel’s”.

Archanioł Michał walczy ze smokiem, fragment fresku Agnolo Bronzino,
1540–1545. Kaplica Eleonory de Toledo w Palazzo Vecchio, Florencja

WIKIMEDIA COMMONS

Święty Tomasz z Akwinu OP umieścił aniołów ponad ludźmi w gradacji bytów. Ksiądz mówi, że mimo to mają służyć człowiekowi.
Stworzenie można porównać do wieżowca. Na środkowym piętrze jest człowiek. Pod nim zwierzęta, niżej rośliny i na samym dole rzeczy. Ponad ludźmi sytuują się aniołowie. Człowiek stanowi pewien pomost pomiędzy bytami duchowymi (aniołowie) a cielesnymi (zwierzęta), ponieważ posiada ciało i duszę. Co więcej, Bóg wybrał ludzi i powiedział: oni są stworzeni na mój obraz, macie im służyć. Chociaż pod względem natury obiektywnie człowiek stoi niżej od aniołów. Mimo to duchy niebieskie mówią do Boga „Panie”, człowiek ma zaś przywilej nazywania Stwórcy „Ojcem”.
Czy to był powód buntu aniołów?
Tak. Część z nich niestety pozazdrościła człowiekowi. Na czele buntu stanął Lucyfer – Niosący Światło, anioł należący do chóru serafinów. Kiedy Lucyfer usłyszał o służbie człowiekowi, stwierdził „non serviam”. Za to został strącony do piekieł. Upadły anioł zazdrości człowiekowi. Z tej zazdrości rodzi się szkodzenie ludziom. Diabeł staje na drodze do nieba, po której kroczy człowiek. Diabelskie myślenie można streścić w ten sposób: ja jestem przegrany, ty też będziesz.
Lucyfer nie jest jedynym upadłym aniołem. Ojcowie Kościoła twierdzą, że jedna trzecia bytów niebieskich przyłączyła się do buntu. To jest tylko hipoteza teologiczna. Podczas tego buntu naprzeciw siebie stanęli Lucyfer i Michał Archanioł. Na non serviam – nie będę służył, padła odpowiedź quis ut Deus – któż jak Bóg. Aniołów pociągał zarówno jeden, jak i drugi przykład.

Wśród aniołów wyjątkowe miejsce zajmują archaniołowie. Mógłby Ksiądz powiedzieć o nich coś więcej?
Biblia podaje tylko trzy anielskie imiona. Są to właśnie imiona przypisane archaniołom. Nie znamy imion innych aniołów. Autorytet do nadawania imion, a więc i funkcji, zachował Bóg. Owszem, człowiek nazywał byty stworzone z materii cielesnej, co było wyrazem władzy, jaką otrzymał od Boga – Stwórcy. Z imion archaniołów możemy wywieść ich funkcje. Gabriel jest tym, który przekazuje informacje, to swoisty listonosz i kurier. Uchodzi za patronów dziennikarzy, tych, którzy przekazują informacje. Dalej mamy Rafała, tego który leczy i otacza troską. Historię tę znamy z Księgi Tobiasza. On z kolei patronuje podróżującym. O Świętym Michale Biblia wspomina pięciokrotnie. Nazywany jest Wodzem Niebieskich Zastępów – Księciem Wojska Anielskiego. Zajmuje pierwsze miejsce w Niebie, zaraz po Matce Bożej, tak twierdzą Ojcowie Kościoła. Ma zatem ogromną moc modlitwy wstawienniczej. Jego uprzywilejowana pozycja wynika z ogromnego posłuszeństwa wobec Stwórcy.
Należy Ksiądz do Zgromadzenia Księży Michalitów. Skąd taki tytuł Zgromadzenia?
Został on wybrany przez bł. Bronisława Markiewicza CSMA, naszego założyciela, właśnie ze względu na anielską pobożność. Założyciel wskazywał na wybór patrona ze względu na jego działalność „ochronną”, opiekę, jaką otacza stworzenie. Tutaj pojawia się kwestia tzw. asystencji. Bł. Bronisław Markiewicz był jednym z uczniów św. Jana Bosko, który opracował prewencyjny system wychowawczy zwany asystencją.

Ukazanie się św. Michała Archanioła w Gargano,
obraz Cesare Nebula (1536–1614).
W zbiorach Muzeum Watykańskiego

REPRODUKCJA DAVID CASTOR/WIKIMEDIA COMMONS

Polega on na stałej obecności – asystowaniu – wychowawcy wśród wychowanków. Takiej anielskiej asystencji życzył sobie dla zgromadzeń michalickich i ich wychowanków. Warto dodać, że ten prewencyjny system opiera się na dwóch filarach – oprócz wspomnianej już obecności także na relacji zaufania. To wszystko jest również ważne w kontekście aniołów i zawierzenia Zgromadzenia opiece św. Michała Archanioła.
Warto dodać, że Zgromadzenie szerzy także nabożeństwo związane ze szkaplerzem do św. Michała Archanioła.
Ten odnowiony szkaplerz nosi już ponad pół miliona ludzi.
Z Michałem Archaniołem związana jest szczególnie popularna modlitwa. Czy mógłby Ksiądz przybliżyć okoliczności jej powstania i odmawiania?
Modlitwa została napisana przez Ojca Świętego Leona XIII. Dawniej odmawiano ją zawsze przy okazji Eucharystii.
Znał i miłował ją bł. Bronisław Markiewicz CSMA. Kiedy św. Jan Paweł II spotkał się z michalitami, polecił im odmawiać modlitwę do Michała Archanioła często oraz promować ją wśród wiernych. Zgodnie z tym michalici na całym świecie szerzą jej słowa, sami zaś odmawiają ją niezwykle często. Niektórzy współbracia czynią to 24 razy na dobę. Papież Franciszek wskazał, żeby modlić się poprzez Wstawiennictwo Michała Archanioła po różańcu. Widać, że w wielu miejscach się to przyjęło.
Warto dodać, że modlitwa ta ma formę prostego egzorcyzmu. Z tym aspektem modlitwy mamy wiele świadectw, szczególnie opowiadających o oparciu się pokusie.
Szczególnym miejscem kultu św. Michała Archanioła jest sanktuarium Monte Gargano we Włoszech.
Michalici posługują na Monte Gargano już ponad 20 lat, przybyli tam w 1996 r. Opiekę duszpasterską nad tym miejsce przejęli po mnichach benedyktyńskich.

W Gargano miały miejsce cztery objawienia Michała Archanioła. Pierwsze z nich datowane jest na V, ostatnie na XVII w. Każde z objawień niosło jakieś przesłanie. Ostatnie związane jest z tzw. Kamieniem z groty. Są to fragmenty skał pochodzące z Gargano, oznaczone literami MA. Stanowią zachętę do modlitwy i często używane są podczas egzorcyzmów. Jest to swoista „anielska relikwia”. W grocie z Gargano znajduje się anielska pamiątka – odcisk stopy rozmiarami pasujący do dziecka, pozostawiony na skale. Przypisuje się go św. Michałowi Archaniołowi. To wskazanie na wolność, jaką cieszą się dzieci Boże.
Monte Gargano to wyjątkowe, niejako namaszczone miejsce na tej ziemi. Sam doświadczam tego miejsce w sposób szczególny i zawsze chętnie tam powracam. Św. Michał Archanioł obiecał, że grota stanie się miejscem łaski, wysłuchania modlitw oraz odpuszczenia grzechów. Głęboko wierzę jego słowom. To taki kawałek nieba na ziemi. Miejsce to chętnie odwiedzają pielgrzymi z Polski. W naszej ojczyźnie od siedmiu lat peregrynuje figura Archanioła Michała.

Św. Archanioł Michał, rzeźba
z sanktuarium w Monte Gargano.

WIKIMEDIA COMMONS

KATECHIZM KOŚCIOŁA KATOLICKIEGO O ANIOŁACH:

 
KKK 328 Istnienie istot duchowych, niecielesnych, które Pismo Święte nazywa zazwyczaj aniołami, jest prawdą wiary. Świadectwo Pisma Świętego jest tak oczywiste, jak jednomyślność Tradycji.
KKK 329 Święty Augustyn mówi na ich temat: „«Anioł» oznacza funkcję, nie naturę. Pytasz, jak nazywa się ta natura? – Duch. Pytasz o funkcję? – Anioł. Przez to, czym jest, jest duchem, a przez to, co wypełnia, jest aniołem” (św. Augustyn, Enarratio in Psalmos, 103, 1,15: PL 37, 1348-49). W całym swoim bycie aniołowie są sługami i wysłannikami Boga. Ponieważ zawsze kontemplują „oblicze Ojca… który jest w niebie” (Mt 18, 10), są wykonawcami Jego rozkazów, „by słuchać głosu Jego słowa” (Ps 103, 20).
KKK 330 Jako stworzenia czysto duchowe aniołowie posiadają rozum i wolę: są stworzeniami osobowymi (por. Pius XII, enc. Humani generis: DS 3891) i nieśmiertelnymi (por. Łk 20, 36). Przewyższają doskonałością wszystkie stworzenia widzialne. Świadczy o tym blask ich chwały (por. Dn 10, 9-12).
KKK 331 Chrystus stanowi centrum świata anielskiego. Aniołowie należą do Niego: „Gdy Syn Człowieczy przyjdzie w swej chwale i wszyscy aniołowie z Nim…” (Mt 25, 31). Należą do Niego, ponieważ zostali stworzeni przez Niego i dla Niego: „Bo w Nim zostało wszystko stworzone: i to, co w niebiosach, i to, co na ziemi, byty widzialne i niewidzialne, czy Trony, czy Panowania, czy Zwierzchności, czy Władze. Wszystko przez Niego i dla Niego zostało stworzone” (Kol 1, 16). W jeszcze większym stopniu należą do Niego, ponieważ uczynił ich posłańcami swojego zamysłu zbawienia: „Czyż nie są oni wszyscy duchami przeznaczonymi do usług, posyłanymi na pomoc tym, którzy mają posiąść zbawienie?” (Hbr 1, 14).
KKK 332 Aniołowie są obecni od chwili stworzenia (por. Hi 38, 7), gdzie są nazwani „synami Bożymi”, i w ciągu całej historii zbawienia, zwiastując z daleka i z bliska to zbawienie oraz służąc wypełnieniu zamysłu Bożego. Oto niektóre przykłady: zamykają raj ziemski (por. Rdz 3, 24), chronią Lota (por. Rdz 19), ratują Hagar i jej dziecko (por. Rdz 21, 17), powstrzymują rękę Abrahama

(por. Rdz 22, 11), pośredniczą w przekazywaniu Prawa (por. Dz 7, 53), prowadzą lud Boży (por. Wj 23, 20-23), zwiastują narodziny (por. Sdz 13) i powołania (por. Sdz 6, 11-24; Iz 6, 6), towarzyszą prorokom (por. 1 Krl 19, 5). Wreszcie anioł Gabriel zwiastuje narodzenie Poprzednika oraz narodzenie samego Jezusa (por. Łk 1, 11. 26).
KKK 333 Życie Słowa Wcielonego, od Wcielenia do Wniebowstąpienia, jest otoczone adoracją i służbą aniołów. Gdy Bóg „wprowadza Pierworodnego na świat, mówi: Niech Mu oddają pokłon wszyscy aniołowie Boży” (Hbr 1, 6). Ich śpiew uwielbienia przy narodzeniu Chrystusa nie przestał rozbrzmiewać 559 w uwielbieniu Kościoła: „Chwała Bogu…” (Łk 2, 14). Aniołowie strzegą Jezusa w dzieciństwie (por. Mt 1, 20; 2, 13. 19), służą Mu na pustyni (por. Mk 1, 13; Mt 4, 11), umacniają Go w agonii (por. Łk 22, 43) i mogliby ocalić Go z ręki nieprzyjaciół (por. Mt 26, 53), jak kiedyś Izraela (por. 2 Mch 10, 29-30; 11, 8). Aniołowie także „ewangelizują”, głosząc Dobrą Nowinę Wcielenia (por. Łk 2, 10. 8-14) i Zmartwychwstania (por. Mk 16, 5-7) Chrystusa. Będą obecni w czasie powrotu Chrystusa, który zapowiadają (por. Dz 1, 10-11), służąc Mu podczas sądu (por. Mt 13, 41; 24, 31; Łk 12, 8-9).
KKK 334 W taki sam sposób całe życie Kościoła korzysta z tajemniczej i potężnej pomocy aniołów (por. Dz 5, 18-20; 8, 26-29; 10, 3-8; 12, 6-11; 27, 23-25).
KKK 335 W liturgii Kościół łączy się z aniołami, by uwielbiać trzykroć Świętego Boga 188 Mszał Rzymski, Sanctus; przywołuje ich obecność w liturgii pogrzebowej (w pieśni In paradisum deducant te Angeli… – „Niech aniołowie zawiodą cię do raju…”, lub w „Hymnie cherubinów” w liturgii bizantyjskiej) oraz czci szczególnie pamięć niektórych aniołów (św. Michała, św. Gabriela, św. Rafała, Aniołów Stróżów).
KKK 336 Życie ludzkie od początku (por. Mt 18, 10) aż do śmierci (por. Łk 16, 22) jest otoczone opieką (por. Ps 34, 8; 91, 10-13) i wstawiennictwem (por. Hi 33, 23-24; Za 1, 12; Tb 12, 12) aniołów. „Każdy wierny ma u swego boku anioła jako opiekuna i stróża, by prowadził go do życia” (św. Bazyli Wielki, Adversus Eunomium, 3, 1: PG 29, 656 B). Już na ziemi życie chrześcijańskie uczestniczy – przez wiarę – w błogosławionej wspólnocie aniołów i ludzi, zjednoczonych w Bogu.