ABECADŁO RODZINNE

Niegrzeczne dzieci

Najbardziej popularnymi etykietami są określenia o „grzecznym” i „niegrzecznym”
dziecku. W jednym z przedszkoli przeprowadzono eksperyment. Zapytano dzieci:
„Jaki jesteś?”. Większość maluchów ograniczała się do stwierdzenia: „Jestem grzeczny”
albo przeciwnie: „Jestem niegrzeczny”. Można się zastanawiać, czy dzieci nie znały
innych określeń, które mogłyby je opisać, czy też powtarzały to, co najczęściej słyszały.

Co właściwie oznacza ten termin, ta etykietka? Niegrzeczne, czyli takie, które nie zachowuje się tak, jak chcą tego dorośli? Czego oczekujemy, mówiąc do dziecka: „Bądź grzeczny”? Wielu rodziców zdaje sobie sprawę, że wychowanie autorytarne przynosi skutki odwrotne do zamierzonych i nie poprawia jakości relacji w rodzinie. Niestety często na przeciwległym biegunie dostrzegają jedynie bezstresowe wychowanie, także dalekie od równowagi i poczucia bezpieczeństwa zarówno dzieci, jak i rodziców. I trudno im znaleźć właściwą drogę wychowania dzieci.
Co dziecko słyszy w zdaniu „Bądź grzeczny”? Może przekonanie, że skoro mama ciągle o tym przypomina, to znaczy, że ono jest zazwyczaj niegrzeczne.
A co rozumie? Komunikat „jesteś grzeczny” oznacza dla dziecka tyle, że akurat w tym momencie udało mu się dopasować do oczekiwań rodziców, dziadków, pani przedszkolanki.
Nie rozumie, co jest dobre lub złe i dlaczego, ale poznaje reakcje opiekunów. A że te osoby są dla dziecka najważniejsze, jest ono w stanie poświęcić swoją integralność, naturalność, spontaniczność, autentyczność przeżywania wszystkich emocji, by zyskać poczucie bycia kochanym i akceptowanym. Etykieta „grzeczny”/„niegrzeczny” zyskuje na znaczeniu, bo towarzyszą jej emocje dorosłych, którzy przywiązują do niej wagę. Liczą, że dziecko, które ją słyszy, przyswoi sobie kanon obowiązujących społecznie norm i dostosuje się do nich.
Etykietka ma spełniać rolę wychowawczą i robi to, ale powierzchownie. Rodzice, choć chcą dzieci wychować jak najlepiej, nie zawsze są gotowi wyjaśniać im, dlaczego zachowanie, które określili jako grzeczne/niegrzeczne, im się podoba/nie podoba.
Na czym właściwie zależy dorosłym, kiedy oczekują od dzieci, by były grzeczne? Po pierwsze daje znać o sobie potrzeba łatwości – chcą, by to, co proponują dzieciom, przebiegało bez zakłóceń. Tęsknimy za spokojem, harmonią, porządkiem, ws p ó ł p r a c ą …
Nie może się to jednak odbywać kosztem dziecka – jego uczuć i potrzeb, bo koszty te ponosi ono przez całe swoje życie. Oczekiwanie dorosłych, by dzieci były grzeczne, powoduje, że brakuje im odwagi i samodzielności.
Nie chcą poznawać otaczającego je świata, a jedynie podążają za dorosłymi i wykonują ich polecenia. Z takich dzieci często wyrastają dorośli, którzy: nie potrafią rozwinąć skrzydeł; wycofują się z podejmowania wyzwań;

Rys. MWM

nie nawiązują bliskich relacji; mają zaniżone poczucie własnej wartości; są zagubieni w swoich wyborach; nie potrafią wyrażać swojego zdania; nie wiedzą, czego chcą.
Tymczasem, by uwolnić siebie i dziecko od tych etykiet, wystarczy dostrzec, że: u dziecka potrzeba zabawy jest silniejsza od potrzeby jedzenia; płaczem okazuje emocje; wciąż ćwiczy swoją sprawność, rozwija motorykę; uczy się relacji z obcymi, najbezpieczniej czuje się wśród domowników, czasem brakuje mu gotowości na nowy kontakt; potrzebuje zrozumienia i wsparcia; chce mieć prawo do własnych upodobań, do wyboru, do decydowania; tryska energią, jest zdrowe i spontaniczne, zaspokaja potrzebę ruchu, zabawy, ekspresji.
Możemy zwrócić uwagę dziecku tak, by nie używać tych epitetów, jasno i konkretnie mówiąc mu, co ma zrobić, o co nam chodzi, na co się zgadzamy, a na co nie. Warto się zastanowić, czy sami potrafimy sprostać wymaganiom, które stawiamy dzieciom. Może należy być bardziej uważnym na to, co robi dziecko, i zastanowić się, dlaczego to robi. Może warto poświęcić czas na formułowanie jasnych i zrozumiałych dla niego przekazów. Może warto się zastanowić, o co mi – rodzicowi – właściwie chodzi, kiedy określam moje dziecko w ten sposób. Może warto uwierzyć w jego dobroć i pozytywne intencje.

ALEKSANDRA ASZKIEŁOWICZ