Chrzest – brama sakramentów
Sakrament chrztu świętego jest pierwszym sakramentem, który otwiera możliwość
przyjmowania innych sakramentów. To dlatego już w średniowieczu
nazywany był przez św. Tomasza z Akwinu „bramą sakramentów”.
KS. BARTOSZ TROJANOWSKI
Wrocław
Chrztu udziela się, polewając kandydata wodą
i wypowiadając słowa: Ja ciebie chrzczę w imię Ojca
i Syna, i Ducha Świętego
PIXABAY.COM
Sakrament chrztu świętego jest konieczny do zbawienia przez rzeczywiste lub zamierzone przyjęcie; to on uwalnia od grzechów, odradza w człowieku dziecięctwo Boże oraz włącza do Kościoła, upodabniając przyjmującego do samego Chrystusa (por. kan. 850 KPK).
Te wszystkie aspekty teologiczne pokazują istotę sakramentu chrztu świętego dla każdego wierzącego.
Chrzest konieczny do zbawienia
Wszystkie elementy wymienione w Kodeksie Prawa Kanonicznego pokazują, jak istotny jest sakrament chrztu świętego w sensie duchowym oraz prawnym. To przecież ten sakrament uwalnia człowieka ze wszystkich grzechów: tego pierworodnego oraz, w przypadku osób dorosłych, tych wszystkich popełnionych przed chrztem. Dlatego już samo pragnienie przyjęcia, jeśli zachodzi jakaś okoliczność, kiedy nie ma nikogo, kto mógłby ochrzcić, jest traktowane jako osiągnięcie tych samych skutków. Są przecież trzy rodzaje chrztu – z wody, pragnienia i krwi. Ten z krwi to męczeństwo, a zatem choć ostanie dwa nie są sakramentem, to jednak równają się w skutkach, to tak jakby ta osoba przyjęła chrzest z wody.
W zwykłych okolicznościach jednak należy troszczyć się o przyjęcie sakramentu, a nawet jeśli w pobliżu nie ma kapłana, który mógłby ochrzcić, to w nadzwyczajnych okolicznościach Kościół zachęca, aby szafarzem chrztu świętego był każdy, kto jest w stanie użyć przy tym sakramencie formuły trynitarnej: Ja Ciebie chrzczę w imię Ojca i Syna, i Ducha Świętego. Przy tym polewając jednocześnie kandydata wodą.
Chrzest uwalnia od grzechów
W przypadku dziecka przyjmującego chrzest święty ten sakrament usuwa grzech pierworodny, ponieważ małe dziecko, jeszcze nieświadome, nie jest w stanie popełnić innych grzechów. Natomiast w przypadku osób dorosłych usuwa nie tylko grzech pierworodny, ale także wszystkie grzechy uczynkowe dokonane świadomie i dobrowolnie.
Stąd też po przyjęciu sakramentu chrztu następuje bierzmowanie i Najświętsza Eucharystia, a nie ma konieczności sakramentu pokuty i pojednania. Ponieważ po chrzcie świętym człowiek jest wolny od każdego grzechu. Dlatego też przy przyjmowaniu chrztu świętego przez dorosłego musi mu towarzyszyć żal za grzechy. Wobec powyższego należy bardzo rozważnie podchodzić do przygotowania do sakramentu chrztu świętego tym wszystkim, którzy znajdują się w sytuacji nieregularnej, i doprowadzić ich do poprawy tej sytuacji równolegle z przygotowaniami do sakramentu chrztu świętego.
Włączenie do Kościoła
Sakrament chrztu świętego, usuwając grzech pierworodny i wszystkie grzechy popełnione przez człowieka, usuwa tym samym przeszkodę, która stała między człowiekiem a Bogiem. Dlatego dzięki temu sakramentowi upodabniamy się do Chrystusa, który jest umiłowanym Synem Ojca. Przecież przez chrzest święty zostaliśmy zanurzeni w Mękę i Śmierć Chrystusa, a przez to też wierzymy, że będziemy mieli udział w Jego Zmartwychwstaniu. Jednak już w momencie chrztu świętego zostajemy włączeni do Mistycznego Ciała Chrystusa, czyli Kościoła. Przez chrzest święty stajemy się podmiotem wielu praw i obowiązków w Kościele. Włączenie do Kościoła oznacza, że jesteśmy jego częścią, więc powinniśmy rozumieć, że Kościół to my!
Warunki do przyjęcia sakramentu chrztu świętego
Pierwszym warunkiem do przyjęcia chrztu świętego jest to, że nie można tego sakramentu powtarzać, a zatem kandydat do sakramentu musi być nieochrzczony (por. kan. 864 KPK).
Jest to spowodowane tym, że sakrament chrztu świętego wyciska na przyjmującym charakter sakramentalny, niezbywalny (por. 845 §1 KPK).
Oprócz tego podstawowego warunku istnieją jeszcze następne, które od kandydatów dorosłych wymagają, aby wyrazili wolę przyjęcia tego sakramentu, ponieważ intencja przyjęcia sakramentu jest bardzo ważna w teologii i prawie kanonicznym, jest to warunek do ważnego przyjęcia każdego sakramentu.
Kolejnym zagadnieniem jest obowiązek bycia pouczonym o prawdach wiary oraz o obowiązkach chrześcijańskich, a także wymagane jest przejście przez praktykę życia chrześcijańskiego w katechumenacie. Wymagana jest również świadomość konieczności żalu za grzechy (por. kan. 865 §1 KPK). W przypadku niebezpieczeństwa śmierci te wymagania są znacznie zmniejszone, ponieważ obowiązujące jest prawo „zbawienia dusz”, które jest najwyższym prawem. W przypadku dzieci to rodzice i chrzestni wyrażają wiarę w imieniu dziecka i proszą o chrzest święty dla niego, w ten sposób jest również wyrażona intencja przyjęcia tego sakramentu.
Kwerenda chrzcielna
Skoro nie można powtarzać sakramentu chrztu świętego, to należy upewnić się, że osoba, która chce przyjąć ten sakrament, jest rzeczywiście nieochrzczona. Służy ku temu tzw. kwerenda chrzcielna. W przypadku dziecka nie dokonuje się jej, jeśli dziecko jest chrzczone w parafii rodziców. W przypadku parafii innej niż ta rodziców proboszcz powinien upewnić się, że dziecko nie zostało wcześniej ochrzczone w tamtej parafii. W przypadku osoby dorosłej należy oprzeć się na oświadczeniu kandydata do chrztu lub jego bliskich oraz sprawdzić księgi metrykalne w miejscach, w których mógł być przyjęty ten sakrament.
Podobne czynności przeprowadza się, jeśli ktoś był chrzczony w innej wspólnocie chrześcijańskiej, tzn. sprawdza się, czy był ochrzczony prawdziwą wodą i czy użyto właściwej formuły trynitarnej. Jeśli pozostają wątpliwości co do ważności chrztu świętego, należy udzielić go jeszcze raz, jest to tzw. chrzest warunkowy (por. 869 §2 KPK).
Ostatnim przypadkiem jest ten, kiedy nie można wykazać, że ktoś został ochrzczony poprzez jakiś wiarygodny dokument, ani nie istnieją świadkowie, którzy mogliby potwierdzić fakt chrztu świętego. Taka sytuacja może mieć miejsce np. w przypadku dziecka adoptowanego lub osób starszych, które były chrzczone jeszcze w czasach II wojny światowej. W jakimkolwiek przypadku braku pewności przyjęcia sakramentu chrztu świętego należy go udzielić warunkowo. Mając cały czas na uwadze, że jest on konieczny do zbawienia oraz jest bramą do innych sakramentów.
Zaświadczenie
Jeden z przepisów prawa kanonicznego jest konsekwencją stwierdzenia, że chrzest jest „bramą sakramentów”, mówi on, że „nikt nie może być ważnie dopuszczony do innych sakramentów, dopóki nie przyjął chrztu” (kan. 842 §1 KPK).
Stąd też przed przyjęciem niektórych sakramentów należy wykazać, iż jest się ochrzczonym. Zazwyczaj dokonuje się tego za pomocą stosownego zaświadczenia, które nazywa się metryką chrztu lub aktem chrztu. Są dwie formy – zwykła lub skrócona. Forma zwykła aktu chrztu jest dokumentem potwierdzającym nie tylko sam fakt przyjęcia chrztu świętego, ale także przedstawiającym obecny status kanoniczny osoby, której dotyczy. Dlatego w niektórych przypadkach (np. do sakramentu małżeństwa) jest potrzebny aktualny dokument, a nie ten sprzed lat. W innych przypadkach (np. I Komunia Święta lub bierzmowanie) możliwe jest przedstawienie skróconego aktu chrztu, bez względu na datę jego wystawienia.
Zakończenie
W tej części przedstawione zostały istotne aspekty teologiczne dotyczące sakramentu chrztu świętego oraz konsekwencje prawne z nich wypływające. Istota sakramentu chrztu świętego w życiu każdego chrześcijanina ma swoje konsekwencje i dlatego należy przestrzegać wszystkich zasad ustalonych przez kompetentną władzę kościelną.
W kolejnej części cyklu artykułów będzie mowa o warunkach stawianych rodzicom dziecka oraz chrzestnym.
