ZIEMIA ŚWIĘTA W PYTANIACH
Jak walczono z bałwochwalstwem? Cezarea Filipowa
Dzisiejsze Banias, zwane za czasów Jezusa Cezareą Filipową, leży u źródeł rzeki Jordan.
Czczono tu niegdyś bożka natury o imieniu Pan (stąd nazwa „Paneas”,
wymawiana dziś jako „Banias”). Herod Wielki wystawił tu świątynię ku czci Augusta,
a jego syn Filip rozbudował miasto i nadał mu nazwę Cezarea.
KS. MARIUSZ ROSIK
Wrocław
Źródła rzeki Banias, jednego z głównych dopływów Jordanu. W tle Jaskinia Pan z czasów starożytnych
WIKIMEDIA COMMONS LIC. CC BY 3.0
Filip miał przeprowadzić tu eksperyment pozwalający wskazać dokładnie źródła Jordanu: nakazał wrzucić plewy do jeziora o nazwie Berekhat Ram. Plewy pojawiły się niedługo potem w Banias.
Z czasów rzymskich pochodzą wszechobecne ruiny świątyń i amfiteatru.
Natomiast groty przeznaczone dla posągów bożków i nisze wykute w skałach sięgają jeszcze czasów greckich.
W roku 200 przed Chr. Seleucydzi panujący w Syrii pokonali tu wojska Ptolemeuszy z Egiptu i w ten sposób objęli władzę nad późniejszą Palestyną.
Po zdobyciu Jerozolimy przybył tu Tytus, by przez kilka miesięcy świętować zwycięstwo.
Góra Hermon – zapowiedź prymatu Piotra
Za osadą rozciąga się potężny masyw góry Hermon (2814 m). Ewangeliści umieszczają w tym miejscu rozmowę Piotra z Jezusem, podczas której Jezus oznajmia przyszłemu papieżowi: „Ty jesteś Piotr, czyli Skała, a na tej skale zbuduję mój Kościół i bramy piekieł go nie przemogą” (Mt 16, 18). Wyznanie to musiało wybrzmieć bardzo dobitnie w tej niesamowitej scenerii. Już za czasów Jezusa bowiem leżały tu rozwalone ołtarze i zdruzgotane kolumny świątyń pogańskich bożków, których Żydzi utożsamiali z demonami. Bałwochwalstwo uważane było w Izraelu za jedno z największych wykroczeń przeciw prawdziwemu Bogu. Było ono niczym cudzołóstwo, a to Prawo Izraela karało śmiercią. Na kartach Biblii często pojawia się sformułowanie „uprawiać nierząd z bóstwami”. Jego interpretacja w historii badań egzegetycznych szła w trzech kierunkach.
W sensie najogólniejszym można odnieść ów zwrot do czci obcych bóstw w ogóle. W sensie węższym chodzić może o taki kult obcych bóstw, który łączy się z prostytucją sakralną, potępianą w Izraelu. Niektórzy z autorów odnoszą zaś ten zwrot do oddawania czci Bogu Jahwe w taki sposób, jak czynią to poganie.
Bałwochwalstwo…
Biblia Hebrajska zawiera zakaz bałwochwalstwa, gdyż sprzeciwia się ono zasadniczemu przykazaniu Dekalogu: „Nie będziesz miał bogów cudzych przede Mną” (Wj 2, 4). Pierwotny monoteizm izraelski nie wykluczał wcale istnienia obcych bogów. Przyjmował on raczej charakter monolatryczny, czyli szedł w kierunku oddawania czci jednemu tylko bóstwu.
W Starym Testamencie znajduje się osiemdziesiąt dziewięć wzmianek o czci boga Baala na terenach Kanaanu oraz około czterdziestu wzmianek o kulcie bogini Aszery i dziesięć o kulcie bogini Asztoret.
Z czasem utrwaliło się przekonanie, że bogowie obcych narodów są ułudą i nicością.
Później rozwój myśli demonologicznej wpłynął na utożsamienie bożków z demonami, czyli złymi duchami, które stworzone zostały przez jedynego Boga jako istoty z natury dobre, jednak przez własny wybór wykroczyły przeciw swemu Stwórcy. Wystarczy wspomnieć, że w Biblii Hebrajskiej znajduje się zapis: „wszyscy bogowie pogan to ułuda” (Ps 96, 5), który został przetłumaczony na język grecki w Septuagincie jako „wszyscy bogowie pogan to demony”.
… to wiara w demony
Korzeniami swymi wiara w demony sięga wierzeń mezopotamskich, według których chodzi o duchy tych ludzi, którzy umarli nieprzygotowani do śmierci lub których ciał nie pogrzebano i dlatego wciąż niespokojnie błądzą po ziemi. Teologia judaizmu przejęła przekonanie o istnieniu demonów, jednak całkowicie rozdzieliła te istoty od duchów zmarłych. Prawo izraelskie surowo bowiem zakazywało nekromancji (Kpł 19, 31; 20, 6.27; Pwt 18, 11). Myśl biblijna poszła w innym kierunku: demonów nie wiązano z duchami zmarłych, lecz z bożkami pogańskimi.
Bałwochwalstwo jest więc dla Izraelitów niczym innym, jak poddawaniem się wpływom demonów, których zamiarem jest odwieść wyznawców od drogi zbawienia. Pisma Pawłowe podtrzymują dawne przekonanie o tożsamości bożków i demonów. Apostoł przestrzega Koryntian: „Nie chciałbym, byście mieli coś wspólnego z demonami.
Nie możecie pić z kielicha Pana i z kielicha demonów; nie możecie zasiadać przy stole Pana i przy stole demonów” (1 Kor 10, 20b-21).
Jezus udziela Piotrowi władzy kluczy
Wróćmy więc do zapowiedzi prymatu Piotra. Jezus mógł wskazać na wypiętrzającą się potężną górę Hermon, mówiąc do Piotra: „Ty jesteś Skała, a na tej skale zbuduję mój Kościół”, a następnie pokazać gruzowisko pogańskich świątyń, kończąc wypowiedź: „a bramy piekieł go nie przemogą”.
W następnej kolejności Jezus udziela Piotrowi władzy kluczy: „Cokolwiek zwiążesz na ziemi, będzie związane w niebie, a co rozwiążesz na ziemi, będzie rozwiązane w niebie” (Mt 16, 19). W Biblii symbolika kluczy odgrywa niebagatelną rolę. Otóż w myśleniu semickim ten, kto otrzyma klucze, jest nie tyle odźwiernym, ile raczej administratorem lub zarządcą jakiegoś domu bądź miasta. Temu, komu powierzone zostały klucze, powierzona została także władza. Metafora związywania i rozwiązywania jest symbolem władzy udzielonej Piotrowi. Zupełna niezwykłość tej władzy polega na tym, iż decyzje podjęte przez Piotra na ziemi będą także przyjmowane w niebie.
W następnym numerze
odpowiedź na pytanie, kto odkrył
najstarszą Biblię?
