Dalmatyka św. Wincentego, cz. 3

Dopiero w 1580 r. w najstarszej zachowanej wizytacji katedry wrocławskiej zapisano, że jednym ze współpatronów kościoła biskupiego jest św. Wincenty diakon i męczennik.
Hagiografia
Wincenty, którego imię oznacza zwycięzcę, żył na przełomie III i IV w.
Urodził się w rzymskiej rodzinie w mieście Huesca w Hiszpanii. Od młodości przeznaczony był do stanu duchownego.
Pełnił urząd archidiakona i kaznodziei biskupa Saragossy Walerego. Jego funkcja związana była z administracją dóbr i własności biskupstwa oraz opieką nad biednymi i wykluczonymi ze społeczeństwa. W okresie tzw. trzeciego powszechnego prześladowania chrześcijan za czasów rządów cesarza Dioklecjana (rządy 284–305) Wincenty został aresztowany i poddany torturom. Żądano od niego wydania majątku kościelnego i wyrzeczenia się wiary. Zgodnie z zachowanymi, często legendarnymi opisami św. Wincenty był okrutnie męczony. Miał cudownie zostać ocalony od śmierci na krzyżu.
Według Martyrologium Rzymskiego Wincenty był głodzony i przypiekany na rozżarzonych blachach i kratach.
Poniósł śmierć męczeńską w Walencji 22 stycznia 304 r. przez utonięcie, wrzucony do rzeki z kamieniem przymocowanym do szyi. Żywot świętego męczennika zawiera informację, że kruk miał chronić ciało po wyrzuceniu przez rzekę przed dzikimi zwierzętami, aż nie zostało odnalezione i z należytym szacunkiem pochowane.
Kult św. Wincentego, zbliżony do kultu św. Wawrzyńca, szybko zyskał uznanie w ówczesnym świecie chrześcijaństwa zachodniego. Rozwinął się m.in. w Hiszpanii, Galii i Anglii. O popularności tego kultu świadczy św. Augustyn (354–430): Wincenty czczony jest wszędzie, gdzie tylko rozpościera się imperium rzymskie i gdzie dociera chrześcijańskie imię.
Współpatron katedry
Św. Wincenty wymieniony został jako współpatron katedry wrocławskiej w sprawozdaniu wizytacyjnym z 1580 r. Wgłębiając się jednak w historię kościoła biskupiego i liturgię w nim sprawowaną oraz dzieje kapituły katedralnej, można wskazać, iż święty ten od zarania dziejów śląskiego Kościoła towarzyszy (ze zmiennym natężeniem kultu) jako patron i orędownik stolicy biskupstwa. Pojawienie się kultu św. Wincentego i włączenie go do patrociniów katedry wiąże się z osobą biskupa wrocławskiego Hieronima oraz tragicznymi w skutkach dla losów nowo założonej diecezji tzw. reakcji pogańskiej z lat 1034–1038 i zbieżnego z nią najazdu na Polskę, a zatem i Śląsk, księcia czeskiego Brzetysława I. Odbudowy struktur administracyjnych i odnowy religijności w zniszczonej diecezji podjął się bp Hieronim (1051–1062). Szczątkowe dane wskazują, iż z pochodzenia był rzymianinem. Władzę kościelną w diecezji przejął po umocnieniu się na tronie polskim Kazimierza Odnowiciela, po staraniach o odzyskanie wpływów politycznych i religijnych.
Tradycja Kościoła wrocławskiego utrwalona w dawnych katalogach biskupich od wieków wskazuje, że bp Hieronim przywiózł z Rzymu relikwie czaszki św. Wincentego i złożył je w odbudowanej katedrze. Obecność relikwii tak ważnego świętego skłoniła hierarchę, by ustanowić go drugorzędnym – w stosunku do św. Jana Chrzciciela – patronem katedry. Miało to swoje znaczenie symboliczne wobec wydarzeń na Śląsku. Św. Wincenty wobec pogańskich prześladowań Kościoła nie tylko nie zaparł się wiary, ale też niestrudzenie stał na straży jego dóbr, których nie wydał nawet w czasie tortur. Zapewne w ten religijny sposób odczytano prześladowania i zniszczenia materialne oraz duchowe, jakie spotkały diecezję wrocławską i jej hierarchów.
Św. Wincenty w Archiwach Watykańskich
Istotne źródła potwierdzające dotychczasowe ustalenia przechowane są w Archiwach Watykańskich. Są to sprawozdania i relacje o stanie diecezji wrocławskiej przekazywane Kurii Rzymskiej w ramach wizyty ad limina apostolorum. Edycji tych nie do przecenienia dla historyków materiałów dokonał najwybitniejszy obecnie historyk Kościoła na Śląsku, biskup gliwicki prof. Jan Kopiec. Dzięki jego żmudnemu i niezwykle pracochłonnemu poświęceniu dostępny stał się zbiór dokumentów ukazujących historię i zmiany, jakie następowały w diecezji wrocławskiej.