DOLNOŚLĄSCY KAPŁANI
Pasterz Wielki
Życie i działalność naukowa, duszpasterska i organizacyjna
biskupa profesora zw. dra hab. Wincentego Urbana (1911–1983).
KS. JÓZEF SWASTEK
Wrocław
Konsekracja bpa Józefa Marka 27 grudnia 1973 r.,
głównym konsekratorem był kard. Karol Wojtyła,
współkonsekratorami bp Wincenty Urban (z lewej)
i bp Franciszek Jop z Opola
ARCHIWUM „NOWEGO ŻYCIA”
Dnia 13 XII 2018 r. upłynęła 35. rocznica zgonu świątobliwego biskupa sufragana wrocławskiego Wincentego Urbana, w latach 1974–1976 wikariusza kapitulnego archidiecezji wrocławskiej. Przeszedł on do historii Polski jako jeden z najwybitniejszych i najbardziej pracowitych arcypasterzy i historyków Kościoła.
Początki kapłaństwa
Urodził się 13 II 1911 r. w Grodzisku Dolnym koło Leżajska. Po ukończeniu gimnazjum w Leżajsku został w 1931 r. przyjęty do Arcybiskupiego Seminarium Duchownego we Lwowie oraz na Wydział Teologiczny Uniwersytetu Jana Kazimierza. W dniu 28 VI 1936 r. przyjął święcenia kapłańskie. Po ich otrzymaniu pracował jako wikariusz w parafiach: Sokolniki koło Lwowa (do 1938 r.), Biłka Szlachecka (1938–1939) oraz Kamionka Strumiłowa (1939–1940), później pełnił funkcję administratora w Biłce Szlacheckiej. Był bardzo gorliwym i pobożnym wikariuszem.
Pracę duszpasterską, dzięki niezwykłej pracowitości, potrafił łączyć z pracą naukową. W 1939 r. przygotował pracę doktorską pod tytułem Konwersja Melecjusza Smotrzyskiego polemisty i dyzunickiego arcybiskupa połockiego w latach 1620–1627. Pracę tę obronił na Uniwersytecie Warszawskim w 1947 r.
Działalność duszpasterska, naukowa i dydaktyczna
W maju 1945 r. wyjechał on ze swymi parafianami do Grodźca koło Opola. W 1946 r. został dyrektorem Archiwum Archidiecezjalnego we Wrocławiu, Biblioteki Kapitulnej oraz Muzeum Archidiecezjalnego we Wrocławiu. W 1946 r. został także kapelanem Domu Prowincjalnego Sióstr Elżbietanek we Wrocławiu. Funkcje te łączył z działalnością duszpasterską w parafiach wrocławskich (kościół garnizonowy św. Elżbiety, kościół Księży Jezuitów pod wezwaniem św. Ignacego Loyoli oraz kościół św. Bonifacego). Od 1949 r. wykładał historię Kościoła oraz patrologię w Wyższym Seminarium Duchownym w Opolu, a następnie w Nysie.
W 1953 r. habilitował się na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Jagiellońskiego na podstawie pracy pod tytułem Leopold hr. Sedlnicki książę biskup wrocławski 1836–1840 na tle dziejów Kościoła na Śląsku w pierwszej połowie XIX wieku, ale likwidacja Wydziału Teologicznego na Uniwersytecie Jagiellońskim i zaginięcie części dokumentów sprawiły, że habilitację uzyskał w 1971 r. na Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie. W 1975 r. został profesorem nadzwyczajnym, a w 1982 r. zwyczajnym.
Prowadził wykłady na Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie oraz na Papieskim Wydziale Teologicznym we Wrocławiu. W latach 1955–1957 został zwolniony z funkcji dydaktycznych w Arcybiskupim (Wyższym) Seminarium Duchownym we Wrocławiu, gdyż nie złożył podpisu potępiającego informacje o sytuacji Kościoła katolickiego na Ziemiach Zachodnich. Został wówczas ustanowiony, przez rządcę archidiecezji wrocławskiej, księdza infułata Kazimierza Józefa Lagosza, „wizytatorem wykładów” w Arcybiskupim Wyższym Seminarium Duchownym we Wrocławiu.
Przez okres 12 lat opiekował się zbiorami biblioteki Arcybiskupiego Wyższego Seminarium Duchownego we Wrocławiu; skatalogował je i w 1958 r. przekazał rektorowi Arcybiskupiego
Wyższego Seminarium Duchownego, księdzu prałatowi drowi Pawłowi Latuskowi.
Sakra biskupia
Papież Jan XXIII w dniu 25 X 1959 r. mianował ks. Wincentego Urbana biskupem pomocniczym archidiecezji gnieźnieńskiej. Święcenia biskupie przyjął w archikatedrze wrocławskiej św. Jana Chrzciciela, św. Jana Ewangelisty, św. Wincentego męczennika, św. Jadwigi Śląskiej i 11 Tysięcy Dziewic w dniu 7 II 1960 r. przez posługę prymasa Polski, kard. Stefana Wyszyńskiego; współkonsekratorami byli abp Eugeniusz Baziak oraz bp Bolesław Kominek. Dnia 28 VI 1972 r. został biskupem pomocniczym we Wrocławiu.
Był on wielkim czcicielem Matki Bożej. Codziennie odmawiał brewiarz w archikatedrze wrocławskiej przed łaskami słynącym Obrazem Matki Bożej (ukoronowanym przez Jana Pawła II w 1997 r.). Na prośbę wiernych zasiadał w konfesjonale; w czasie modlitw w archikatedrze występował bez insygniów biskupich.
Wziął udział w IV sesji II Soboru Watykańskiego (1962–1965). W czasie pobytu w Rzymie prowadził kwerendę w Archiwum Watykańskim. Po zgonie kardynała Bolesława Kominka w 1974 r., objął rządy w archidiecezji wrocławskiej jako wikariusz kapitulny. Na tym stanowisku podjął decyzję budowy Domu Księży Emerytów im. Jana XXIII.
Budowniczym tego domu – z jego inicjatywy – był niezwykle uzdolniony kapłan archidiecezji wrocławskiej, świątobliwy ksiądz infułat prof. zw. dr hab. Władysław Bochnak.
(Ks. infułat Władysław Bochnak przeszedł do historii jako organizator struktur nowo erygowanej przez Jana Pawła II w 1992 r., na mocy bulli Totus tuus Poloniae populus, diecezji legnickiej). Dom ten został otwarty w 1980 r.
W 1976 r. bp Wincenty Urban uczestniczył w Międzynarodowym Kongresie Eucharystycznym w USA. Odwiedził wówczas wiele parafii polonijnych w Stanach Zjednoczonych i w Kanadzie.
Spuścizna
Bp Urban był członkiem Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego. Do historii przeszedł jako zasłużony historyk archidiecezji lwowskiej i historii Kościoła na Śląsku; zajmował się także archiwoznawstwem, bibliotekoznawstwem, biografistyką oraz kaznodziejstwem. Jest autorem ponad 500 publikacji naukowych, w tym 28 książek. Na szczególne wyróżnienie zasługują jego książki: Zarys diecezji wrocławskiej (Wrocław 1962), Ostatni etap dziejów Kościoła w Polsce przed nowym tysiącleciem 1815–1965 (Rzym 1966), Duszpasterska siejba kapłanów repatriantów na ziemiach odzyskanych w latach 1945–1970 (Wrocław 1972), Sługa Boży Józef Bilczewski arcybiskup metropolita lwowski 1860–1923 (Wrocław 1977), Droga krzyżowa archidiecezji lwowskiej i jej duszpasterstwa (Wrocław 1983).
Pozostawił w maszynopisach 41 tomów kazań, homilii i okolicznościowych przemówień; znajdują się one w Archiwum Archidiecezjalnym we Wrocławiu pod opieką jego znakomitego następcy i wybitnego uczonego historyka Kościoła, księdza infułata prof. zw. dra hab. Józefa Patera.
Doczesne szczątki bpa Wincentego Urbana, dzięki kard. Henrykowi Gulbinowiczowi, spoczywają obok wielkiego patrioty polskiego, księdza infułata Karola Milika, w archikatedrze wrocławskiej.
