Dokąd uciekali chrześcijanie? Pella

Przypuszcza się, że niektórym udało się zamieszkać w różnych rejonach Italii, gdzie tworzyli społeczności diaspory.
Spełnienie zapowiedzi
Dla chrześcijan zburzenie świątyni jerozolimskiej oznaczało spełnienie zapowiedzi Chrystusa, iż z przybytku nie pozostanie kamień na kamieniu, a także potwierdzenie powszechnie przyjętej w Kościele prawdy, że ofiara Chrystusa zastąpiła ofiary przepisane w Torze. A ponieważ w przekonaniu chrześcijan ofiara Chrystusa zastąpiła ofiary składane w świątyni jerozolimskiej, w naturalny sposób członkowie rodzącego się Kościoła nie angażowali się w obronę świątyni. Nie warto narażać życia w obronie instytucji, która straciła swoje znaczenie. Co więc się stało z wyznawcami Chrystusa przebywającymi w Jerozolimie w chwili wybuchu powstania?
Chrześcijanie wobec powstania w Jerozolimie
Zazwyczaj przyjmuje się, że ich większość opuściła Jerozolimę i przez Samarię udała się do Pelli w dzisiejszej Jordanii. Taką informację przekazał historyk Kościoła, Euzebiusz z Cezarei: „Przynależący do Kościoła w Jerozolimie otrzymali przez objawienie wyrocznię jeszcze przed wojną, skierowaną do tych, którzy zamieszkiwali miasto, aby wyjechali z niego i zamieszkali w jednym z miast Perei, zwanym Pella” (Hist. 3,5). W okresie rzymskim było to jedno z bardziej liczących się miast Dekapolu. O tym, że był to ważny ośrodek handlowy, świadczyć mogą znalezione na Rodos ucha z dzbanów, na których wzmiankuje się nazwę Pelli.
Niemniej jednak kwestia rzekomej ucieczki chrześcijan do Pelli wciąż pozostaje dyskusyjna. Właściwie nie wspomina o niej nikt poza Euzebiuszem, który żył kilkaset lat później. Co prawda podobną informację przekazuje niejaki Epifaniusz (Haer. 29,8), ale ten zaczerpnął ją bez wątpienia właśnie od historyka z Cezarei Nadmorskiej. Jeśli rzeczywiście owa ucieczka chrześcijan do Pelli miała miejsce, była wyraźnym znakiem nabierającego na sile rozchodzenia się dróg Kościoła i Synagogi. Badania archeologiczne prowadzone w ostatnich latach na terenach starożytnej Pelli pozwalają na bardziej wyważoną ocenę obecności wspólnoty chrześcijańskiej na tych terenach, począwszy od lat sześćdziesiątych I stulecia.
Badacze odkryli w Pelli groty, które nazwano „grotami uciekinierów” i które najprawdopodobniej były zamieszkane w drugiej połowie I stulecia po Chr. Nie można jednak zidentyfikować żadnych artefaktów jako typowo chrześcijańskie, więc należy się wstrzymać z ostatecznym rozstrzygnięciem, czy rzeczywiście byli to wyznawcy Chrystusa, którzy opuścili Jerozolimę. Gdyby rzeczywiście było tak, jak chce Euzebiusz, ucieczka judeochrześcijan z Jerozolimy do Pelli mogłaby okazać się jednym z ważkich czynników prowadzących do rozejścia się dróg Kościoła i Synagogi nie tylko w tym sensie, że jerozolimski Kościół nie poparł walk w obronie świątyni, ale także utracił swą siedzibę w mieście, od którego Dobra Nowina zaczęła się rozprzestrzeniać.