Migawki z historii wrocławskiego ekumenizmu

Tydzień Modlitw o Jedność Chrześcijan został zaproponowany przez ks. Paula
Wattsona w 1908 roku i odbywa się między 18 a 25 stycznia. Początkowo uczestniczyły
w nim Kościoły protestanckie, stosunek zaś Kościoła Rzymskokatolickiego do Tygodnia,
a zarazem do całego ruchu ekumenicznego był wstrzemięźliwy.

KS. KRZYSZTOF WOLNICA

Kościół Ewangelicko-Metodystyczny

Ekumeniczne nabożeństwo Słowa Bożego w luterańskim kościele pw. Opatrzności Bożej we Wrocławiu

KAROL BIAŁKOWSKI/FOTO GOŚĆ

Zmiana nastawienia nastąpiła za pontyfikatu papieża Jana XXIII.
Podczas prac przygotowujących do Soboru Watykańskiego II w roku 1960 został powołany Sekretariat ds. Jedności Chrześcijan, który miał rozpocząć nawiązywanie kontaktów z Kościołami nierzymskokatolickimi. Sobór Watykański II (1962–1965) wypracował trzy dokumenty, które określiły stosunek Kościoła Rzymskokatolickiego do ruchu ekumenicznego. Są to: Konstytucja dogmatyczna o Kościele, Dekret o ekumenizmie, Dekret o Kościołach Wschodnich Katolickich. Dzięki temu została otwarta droga do nawiązania współpracy ze Światową Radą Kościołów, jak również do rozpoczęcia dialogów z Kościołami protestanckimi i wschodnimi.
Wrocław miastem ekumenii
Wrocław jest szczególnym miejscem na ekumenicznej mapie Polski.
Jest nie tylko „miastem spotkań”, lecz także „miastem ekumenii”. We Wrocławiu Kościoły współpracują ze sobą nie tylko „od święta”, lecz przez cały rok, realizując różne wspólne inicjatywy ekumeniczne. Najstarszą formą współpracy ekumenicznej jest wspólna modlitwa, dlatego też od „zawsze” podczas Tygodnia Modlitw o Jedność Chrześcijan gospodarz organizuje nabożeństwo lub mszę według liturgii swojego Kościoła, aby przybyli z innych denominacji goście mogli zobaczyć, jak oddawanie czci Bogu Trójjedynemu wygląda u „innych” chrześcijan. I tak jak różne są nabożeństwa lub msze, tak i różnorodne są kazania wygłaszane przez duchownych. Innością Wrocławia w porównaniu z pozostałą częścią naszego kraju jest też to, że od „zawsze” Tydzień Modlitw we Wrocławiu rozpoczyna i kończy się w niedzielę, przybierając formę ekumenicznej oktawy.
Pierwsze nabożeństwo ekumeniczne we Wrocławiu odbyło się w styczniu 1947 roku. W ewangelicko-metodystycznym kościele Pokoju Bożego zgromadzili się luteranie i metodyści na nabożeństwie w ramach ,,Powszechnego Tygodnia Modlitwy”. Gościem, który wygłosił wykład oraz kazanie, był ks. prof. Wiktor Niemczyk, a gospodarzem ks. Mieczysław Ostrowski.
Bliższa współpraca pomiędzy oboma Kościołami (oraz Kościołem Ewangelicko-Reformowanym) miała swoją genezę podczas II wojny światowej.
Kolejne udokumentowane nabożeństwo ekumeniczne odbyło się w marcu 1954 roku także w kościele Pokoju Bożego. Zorganizował je ówczesny pastor (proboszcz) parafii metodystycznej ks. Henryk Konieczny pod hasłem: „Błogosławieni pokój czyniący”.
Podczas nabożeństwa śpiewały chóry z Kościoła Chrześcijan Baptystów oraz metodystyczny. Kazania wygłosili duchowni z Kościoła Chrześcijan Baptystów, Kościoła Polskokatolickiego, Kościoła Prawosławnego, Zjednoczonego Kościoła Ewangelicznego oraz ewangelicko-metodystyczny duchowny ze Ścinawki Średniej, ks. Franciszek Ruprich.
Wrocławscy ekumeniści
Dobra współpraca nie byłaby możliwa, gdyby nie konkretni duchowni, którym na sercu leży współpraca ekumeniczna.
22 maja 1974 roku w siedzibie Polskiej Rady Ekumenicznej odbyło się pierwsze oficjalne spotkanie przedstawicieli Polskiej Rady Ekumenicznej i Kościoła Rzymskokatolickiego.
W spotkaniu (także w kolejnych) uczestniczyli m.in. bp Henryk Gulbinowicz (ordynariusz białostocki) i mgr Jan Anchimiuk, pracownik Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej.
Obydwaj spotkali się później we Wrocławiu: kard. Henryk Gulbinowicz (metropolita wrocławski) i abp Jeremiasz (ordynariusz diecezji wrocławsko-szczecińskiej Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego).

Wśród duchownych, którzy współtworzyli i wciąż współtworzą wrocławski model ekumenizmu, są m.in. z Kościoła Prawosławnego bp Aleksy i ks. mitrat Eugeniusz Cebulski, wieloletni proboszcz cerkwi „Na Piasku” pw. św. św. Cyryla i Metodego. Z Kościoła Polskokatolickiego należy wspomnieć ks. inf. Antoniego Pietrzyka oraz bp. Wiesława Skołuckiego. Z Kościoła Chrześcijan Baptystów są to ks. prez. Aleksander Kircun i ks. Aleksander Kircun jun., a ze Zjednoczonego Kościoła Ewangelicznego pastor Tadeusz Gaweł. W ekumeniczną działalność zaangażowani byli także duchowni Kościołów Ewangelickich: z augsburskiego ks. Senior (bp) Waldemar Lucer i bp Ryszard Bogusz; z metodystycznego ks. Henryk Konieczny i ks. sup. (bp) Adam Kleszczyński.
Ekumenizm duchowy, naukowy i praktyczny
W latach 70. XX wieku „Powszechny Tydzień Modlitw” odbywał się równolegle w Kościołach Wrocławskiego Oddziału PRE oraz „pod auspicjami Referatu do spraw Ekumenizmu Kurii Arcybiskupiej Rzymskokatolickiej we wrocławskim kościele oo. Dominikanów”.
Jednak już w styczniu 1975 roku w kościele Pokoju Bożego (KEM) w nabożeństwie „uczestniczyli duchowni i wierni Kościołów protestanckich i rzymskokatolickiego”. Podczas Tygodnia Ekumenicznego, który odbywał się od 15 do 22 stycznia 1978 r. po raz pierwszy we Wrocławiu „nastąpiła wymiana kaznodziejska” pomiędzy Kościołami zrzeszonymi w PRE a Kościołem Rzymskokatolickim, które reprezentował o. Zdzisław Górnicki OP. Wśród „wielu nabożeństw i imprez o charakterze ekumenicznym” w okresie Zielonych Świąt 1978 roku zorganizowano Wrocławskie Dni Ekumeniczne.
Od kilku dziesięcioleci w Tygodniu Modlitw o Jedność Chrześcijan oraz innych licznych wydarzeniach ekumenicznych obok Kościoła Rzymskokatolickiego biorą udział wrocławskie parafie Kościołów zrzeszonych w Polskiej Radzie Ekumenicznej: ewangelicko-augsburskie (Opatrzności Bożej i św. Krzysztofa), ewangelicko-metodystyczna (Pokoju Bożego), polskokatolicka (św. Marii Magdaleny), prawosławne (Narodzenia Przenajświętszej Bogarodzicy, św. św. Cyryla i Metodego) oraz I Zbór Chrześcijan Baptystów. Od 2008 roku czynny udział w Tygodniu, a także w innych aktywnościach ekumenicznych bierze współpracująca z Dolnośląskim Oddziałem Polskiej Rady Ekumenicznej – Ewangelikalna Wyższa Szkoła Teologiczna we Wrocławiu.
Ruch ekumeniczny rozpoczyna się od konkretnych ludzi. We Wrocławiu mieli możliwość, i mają do dzisiaj, spotkać się duchowni oraz świeccy charakteryzujący się otwartymi umysłami, którzy otwierają drzwi swoich kościołów i świątyń, i innych budynków przed „trochę” w inny sposób oddającymi cześć Trójjedynemu Bogu Siostrami i Braćmi w Jezusie Chrystusie.
Lecz przede wszystkim wrocławscy ekumeniści – hierarchowie, duchowni i świeccy – mają otwarte serca. Dlatego na wielu płaszczyznach w stolicy Dolnego Śląska możliwy jest również dzisiaj ekumenizm duchowy, naukowy i praktyczny.
Powyższy artykuł ze względu na ograniczenia ramowe rzuca jedynie odrobinę światła na historię wrocławskiego ekumenizmu do lat 80. XX wieku.

Więcej informacji na temat wrocławskiego ekumenizmu
znajduje się w artykule: K. Wolnica,
Wrocławski ekumenizm – 50 lat po II Soborze Watykańskim,
Międzynarodowy Przegląd Teologiczny „Communio”
2015/2 (190), Wrocław 2015, s. 143–186.