Zrastanie

Kto tu rządzi?
Rada Regencyjna w Warszawie przekazała władzę Józefowi Piłsudskiemu, o czym była już mowa w poprzednim numerze pisma, ale nie ona jedna stanowiła w dawnej Kongresówce rząd. Od 7 listopada w Lublinie działał bowiem Tymczasowy Rząd Republiki Polskiej z Ignacym Daszyńskim na czele. Teren jego oddziaływania obejmował część obszarów Królestwa okupowanych dotąd przez Austro-Węgry. Mógł on powstać i przez kilka dni realnie rozszerzać swą władzę po pierwsze z powodu zupełnej erozji struktur dotychczasowego okupanta, mając za zaplecze militarne Polską Organizację Wojskową. Należy przy tym pamiętać, że ministrem wojny w tym gabinecie był niedawny legionista, a przyszły marszałek, Edward Rydz-Śmigły. Niewątpliwie jego oblicze było mocno lewicowe, momentami rewolucyjne, co poniekąd wynikało ze składu osobowego, ten zaś z nastrojów społecznych. Pamiętać trzeba, że równolegle tworzyły się na wzór czysto sowiecki w miastach Rady Robotnicze, a w Tarnobrzegu powstał nawet krótkotrwały twór quasi-państwowy o charakterze lewicowo-anarchistycznym nazywany Republiką Tarnobrzeską.
Sam Daszyński stosunkowo szybko, bo już 12 listopada 1918 r. złożył dymisję na ręce Piłsudskiego. A już dzień później przewodniczył on wielkiej manifestacji robotniczej w Warszawie. W jej wyniku czerwony sztandar zawisł na… Zamku Królewskim. Pewnie te wydarzenia skłoniły Piłsudskiego 14 listopada do powierzenia temu samemu Daszyńskiemu misji tworzenia rządu.
Z tym że z kolei dla części stronnictw, w tym Narodowej Demokracji, był on na tyle nieakceptowalny, że wytrwał na stanowisku tylko do 17 listopada, kiedy to zastąpił go Jędrzej Moraczewski.
Mimo wszystko czas i formowanie się wojska stabilizowały władzę Piłsudskiego i dawały szansę na obejmowanie przez polską administrację kolejnych obszarów, niemniej działo się to wolno i nie bez problemów zarówno wewnętrznych, jak i zewnętrznych.

Wielkopolska
Sytuacja byłych ziem zaboru pruskiego, po klęsce Niemiec w I wojnie światowej, przedstawiała się zgoła inaczej. Przede wszystkim struktura państwa, mimo daleko idących zmian i powstania republiki, nie uległa zbyt znacznej dekompozycji. Co prawda radykalizacja mas robotniczych postępowała, a w Bawarii doszło nawet do powstania republiki radzieckiej, jednak w kwestii ziem polskich Niemcom się wydawało, że wszystko idzie po staremu, choć z rosnącym niepokojem patrzyli na kolejne polskie inicjatywy, które miały za cel oderwanie od Niemiec nie tyko Wielkopolski, ale także wszystkich ziem zamieszkałych przez Polaków. Poza tym musieli oni sobie zadawać pytanie o to, jak ma wyglądać Wilsonowski postulat polskiego dostępu do morza, skoro najbliższe Polakom wybrzeże i porty są w niemieckich rękach właśnie, ale sprawa ta wydawała się mglista i niekoniecznie wymagała zmiany granic.
Historia przyspieszyła znacznie w wyniku prowokacyjnego zachowania się Niemców względem Polaków i przebywającego w Poznaniu w dniach 26 i 27 grudnia 1918 r. Ignacego Jana Paderewskiego. Zamiar pacyfikacji nastrojów przyczynił się do wybuchu powstania.
Walki zaczęły się 27 grudnia i szybko rozszerzyły na całą Wielkopolskę.
Naczelna Rada Ludowa – organ, który błyskawicznie przekształcił się w Rząd – bardzo sprawnie przystąpiła do organizacji zarówno wojska, jak i administracji.
Początkowo dowództwo nad wojskami powstańczymi sprawował były oficer armii niemieckiej Stanisław Taczak, szybko jednak przekazał dowodzenie generałowi Józefowi Dowbór-Muśnickiemu jako znacznie wyższemu szarżą i znacznie lepiej przygotowanemu do takiego zadania.

przyniosły wyzwolenie dzielnicy wielkopolskiej, choć nie zakończyły kształtowania się granicy, który to proces, także mający swe kolejne powstańcze zrywy na Górnym Śląsku, trwał jeszcze kilka lat.
Wielkopolanom udało się dzięki rzeczywiście sprawnej akcji wojskowej i akcji dyplomacji francuskiej inspirowanej przez Dmowskiego, która doprowadziła do tego, że linia frontu wielkopolsko-niemieckiego w dniu 16 lutego 1919 r. została uznana za część linii rozejmowej między Ententą a Niemcami.
Oczywiście w tamtym czasie nic nie było pewne, stąd Wielkopolanie zbroili się nadal, a ich zrastanie się z Polską z przyczyn politycznych trwało jeszcze przez cały 1919 rok.
Polska budziła się i rozrastała – dyplomatycznie i zbrojnie. Powyższe przykłady pokazują pierwszy rok zmagań o granice. Niemniej proces ten toczył się nadal i coraz mniej sił było w stanie go powstrzymać.