Kanoniczne przeszkody do zawarcia małżeństwa, cz. 6

W niektórych okolicznościach prawnych zawierane między nupturientami małżeństwo może zostać nieważnie zawarte, zwłaszcza kiedy zgoda małżeńska zostanie wyrażona w sytuacji istnienia między narzeczonymi zrywającej przeszkody małżeńskiej.
Przeszkoda pokrewieństwa
Źródłem tej przeszkody jest bardzo bliski związek osób, oparty na wspólnocie krwi, ze względu na bezpośrednie pochodzenie osób od siebie lub od wspólnego przodka, przez fakt naturalnego zrodzenia w małżeństwie lub poza nim (por. kan. 1091). Przodka tworzą osoby lub osoba, od której krewni bezpośrednio pochodzą, przez fakt zrodzenia. Natomiast linia to szereg osób mających wspólnego przodka.
Linia prosta: ciąg osób pochodzących bezpośrednio od siebie: dziadek – ojciec – syn – wnuk. Linia boczna: osoby pochodzące od wspólnego przodka: np. rodzeństwo. Natomiast stopień pokrewieństwa: to swoista miara określająca odległość osób krewnych od wspólnego przodka, zarówno w linii prostej, jak i bocznej, określona liczbą zrodzeń.
Pokrewieństwo w linii prostej oblicza się następująco: tyle jest stopni, ile zrodzeń (czyli osób), nie licząc wspólnego przodka (por. kan. 108§2). Natomiast pokrewieństwo w linii bocznej: tyle jest stopni, ile osób (zrodzeń) w obydwu szeregach łącznie, nie licząc wspólnego przodka (por. kan. 108§3). Zakres przeszkody w linii prostej sięga w nieskończoność, tak między wszystkimi wstępnymi, jak i zstępnymi, zarówno co do prawnego pochodzenia, jak i naturalnego zrodzenia (por. kan. 1091§1). Natomiast w linii bocznej zakres przeszkody dotyczy włącznie czwartego stopnia (kan. 1091§2), a mianowicie: rodzeństwo, siostrzenica i wuj, rodzeństwo cioteczne, wnuczka i brat jej dziadka.
Tak więc przeszkoda pokrewieństwa (por. kan. 1091 i 1092) zabrania zawierania małżeństwa osobom, które łączy bliski związek krwi powstały na skutek bezpośredniego (w linii prostej) lub pośredniego (w linii bocznej) pochodzenia od wspólnego przodka, niezależnie od tego, czy bliskość osób wynika z naturalnego zrodzenia małżeńskiego czy pozamałżeńskiego, oraz bez względu na to, czy jest publiczna lub tajna, a także niezależnie od tego, czy osoby są spokrewnione poprzez jednego wspólnego przodka czy przez oboje rodziców.
Przeszkoda będzie występować również wtedy, gdy w małżeństwie korzysta się przy poczęciu potomstwa z banku nasienia. Pokrewieństwo występuje także w linii prostej z dawcą nasienia (przodek) i jego innym potomstwem (rodzeństwo przyrodnie).
Współcześnie problem ten narasta i rodzi potrzebę nowych rozstrzygnięć prawnokanonicznych, aby obiektywnie zapobiec tworzeniu związków kazirodczych.
Wydaje się bardzo słuszny postulat, aby rodzice wychowujący dziecko tak zrodzone przekazali mu ścisłą informację o sposobie zrodzenia oraz o biologicznym ojcu.
Przeszkoda zrywająca zachodzi, gdy narzeczeni są ze sobą spokrewnieni w jakimkolwiek stopniu linii prostej (np. ojciec z córką, matka z synem, dziadek z wnuczką, babka z wnukiem) oraz do czwartego stopnia linii bocznej (drugi stopień: brat z siostrą; trzeci stopień: wuj z siostrzenicą, stryj z bratanicą, ciotka z bratankiem lub siostrzeńcem; czwarty stopień: kuzyn z kuzynką, mężczyzna z wnuczką jego brata lub siostry, kobieta z wnukiem jej brata lub siostry).
Koniecznie należy pamiętać, że niemożliwe jest udzielenie dyspensy od przeszkody pokrewieństwa w linii prostej. Również nigdy nie udziela się dyspensy od pokrewieństwa do drugiego stopnia w linii bocznej (zachodzi między rodzeństwem). Natomiast dyspensować w trzecim i czwartym stopniu linii bocznej może w normalnych warunkach ordynariusz miejsca, zachowując dyspozycję kanoniczną, wg której: dyscyplina kościelna nie pozwala na udzielenie dyspensy na zawarcie małżeństwa, jeśli istnieje poważna wątpliwość, czy strony są spokrewnione w jakimś stopniu linii prostej lub w drugim stopniu linii bocznej [kan. 1091§4 KPK].
Gdyby w toku badania przedślubnego pojawiła się zasadna wątpliwość lub podejrzenie, iż narzeczeni faktycznie mogą być z sobą spokrewnieni, w takich okolicznościach duszpasterz powinien ustalić: czy rzeczywiście między narzeczonymi istnieje przeszkoda pokrewieństwa, w jakim stopniu oraz czy jest możliwość udzielenia dyspensy. Gdyby istnienie przeszkody zatajono, a sprawa ujawniła się w czasie głoszenia zapowiedzi lub gdyby duszpasterz dowiedział się o niej, to koniecznie w sposób jak najbardziej wiarygodny powinien wykazać jej istnienie: np. sporządzając wyrys genealogiczny, właściwie zestawiając nazwiska rodziców, nazwiska rodowe, przodków, zapisy z metryk urodzenia, jak również przyjmując, z racji wyjaśniania tej zawiłej okoliczności, zaprzysiężone zeznania wiarygodnych świadków.