Łączy nas Chrystus

Wojciech Iwanowski: O Wrocławiu zwykło się mawiać jako o miejscu spotkań. Spotyka się tutaj również diaspora ukraińska. Co można o niej powiedzieć? Co ją charakteryzuje?
Ks. Andrzej Michaliszyn: Słowo diaspora jest tutaj jak najbardziej właściwe. Oddaje ono istotę wspólnoty ukraińskiej.
Choć Wrocław to takie miasto, gdzie każdy jest skądś, a zarazem jest stąd.
Dla mnie diaspora ukraińska to przede wszystkim wspólnota parafialna, ludzie, dla których ta parafia, ten kościół ze swoim ikonostasem i liturgia, która się w nim odbywa, jest domem. Miejscem bezpiecznym, gdzie spotyka się bliskie osoby. Dla ludzi wschodu ważne są zmysły. Oddziałuje liturgia, ikonostas.
Dzięki temu, że diaspora posiada własną świątynię, może poczuć się naprawdę u siebie. Kiedy ma się dom, można być gospodarzem i gościć bliskie nam osoby.
W rodzinie nikt nie może być anonimowy, podobnie jak w parafii.
Mówiąc o wspólnocie ukraińskiej Wrocławia, należy zaznaczyć, że dla większości jej członków to miasto jest świadomym wyborem, nie zaś smutną koniecznością.
Według niektórych szacunków osoby narodowości ukraińskiej stanowią ok. 10% mieszkańców Wrocławia, a 5% Dolnego Śląska.
Są dane, które mówią o 120 tys. obywateli Ukrainy mieszkających na terenie aglomeracji wrocławskiej. Język ukraiński można usłyszeć wszędzie.
Co nas – Polaków – łączy z Ukraińcami?
Łączy nas Jezus. Próby wskazywania na podziały na gruncie religijnym są czymś złym. Bez względu na to, czy jest się prawosławnym, grekokatolikiem czy rzymskim katolikiem, jest się chrześcijaninem. Dodatkowo grekokatolicy i rzymscy katolicy stanowią jeden Kościół, czego wyrazem jest wierność Papieżowi – Piotrowi naszych czasów.

Czy goście z Ukrainy szybko integrują się z polską większością? Kto pomaga im odnaleźć się w nowej rzeczywistości?
Wydaje się, że jeśli im na tym zależy, to tak. Choć trzeba mieć świadomość, że są to ludzie spracowani. Do ich trosk należy utrzymać się i wspomóc bliskich, którzy zostali na Ukrainie.
Często ich życie jest dolą gastarbeiterów.
Przyjechali tutaj świadomi, że kiedyś wrócą na Ukrainę. Ta perspektywa powrotu jest różna. Czasem to trzy miesiące, czasem rok, a czasem kilka lat.
Tych, którzy przyjechali w ostatnich latach, a którzy pragną jakiegoś kontaktu z braćmi, gromadzą parafie greckokatolickie. Często jest tak, że wielu migrantów kieruje swoje kroki do kościołów rzymskokatolickich. Tam jest im bliżej. Natomiast utożsamiają się oni z cerkwią. Gdy wracają na Ukrainę, to powracają również do cerkwi.
Jednak bywa i tak, że wiele osób pozostaje w środowisku rzymskokatolickim.
Jak jest z religijnością przesiedlonych i nowo przybyłych Ukraińców? Nowo przybyłych widać w cerkwiach?
Patrząc przez pryzmat liczb, możemy mówić o wzroście liczby wiernych o mniej więcej 1/3. Powoli zaczyna nam brakować kolejnej świątyni na terenie miasta Wrocławia. Wygląda to wszystko imponująco. Powstają coraz to nowe placówki duszpasterskie. Najczęściej uruchamiane są przy parafiach rzymskokatolickich, które goszczą kapłanów obrządku wschodniego – często z samej Ukrainy – odprawiających liturgię dla diaspory.
Należy wspomnieć o powołaniach, które rodzą się na łonie Kościoła. Są to zarówno potomkowie dawnej wspólnoty ukraińskiej, jak i ludzie z rodzin niedawno przybyłych. Wzrasta też pokolenie rodzin kapłanów. Wśród grekokatolików celibat nie jest obligatoryjny, księża mogą się żenić.
Trzeba jednak pamiętać, że poziom praktyk religijnych tzw. nowej migracji jest wypadkową jej celów i historii, jaką ze sobą niesie. Jeśli w rodzinach migrantów są dzieci i uczęszczają one na katechezę, wówczas łatwo jest dotrzeć z Ewangelią do ich rodziców. Katechizacja dla wspólnoty mniejszościowej pozwala na integrację grupy, gromadzi także dorosłych wokół świątyni. Utrzymanie tych ludzi przy kościele jest wyzwaniem dla każdego proboszcza. Myślę, że podobnie jest wśród rzymskich katolików – Polaków, którzy wyjechali do Wielkiej Brytanii.
Ważne, żeby nowo przybyłe osoby nie były odbierane w parafiach jako problem. Przecież tak naprawdę są oni szansą na rozwój wspólnoty greckokatolickiej w Polsce. Nie powinni więc spotkać zamkniętych drzwi świątyń i plebanii. Staramy się zaoferować tym ludziom to wszystko, czym żyjemy od lat.
Należy mieć na uwadze, że my – Kościół greckokatolicki w Polsce – tych ludzi nie ewangelizowaliśmy. Oni do nas przyjechali. Dotarcie do nich jest prawdziwym duszpasterskim wyzwaniem.
Na to wszystko nakłada się kwestia swoistej mentalności. My, chodząc do kościoła, wiemy, do jakiej wspólnoty przynależymy.

Wrocław to również miasto pojednania polsko-niemieckiego. Czy możemy mówić o pojednaniu polsko-ukraińskim?
Wydaje mi się, że w tej chwili brakuje mocnych autorytetów zarówno wśród ludzi Kościoła, jak i wśród osób świeckich. Obecnie nie ma osobowości profetycznych, które cieszyłyby się niekwestionowanym autorytetem, za którymi poszliby inni. Tych autorytetów brak tak samo w Polsce, jak na Ukrainie. Kardynał Lubomyr Huzar i Prymas Józef Glemp wykonali wiele gestów i to na najwyższym poziomie.
Wydawało się, że proces pojednania jest zaawansowany. Mówiąc metaforycznie: wspólna łódź dobijała do brzegu. Potem raptem się coś zmieniło.
Być może to właśnie brak autorytetów.
Mimo że ścieżka została przetarta przez tych wielkich, mimo że znaleźli oni swoich naśladowców – proces pojednani nie skończył się.
Można obserwować raczej wzajemne kąśliwości. Padają słowa o pojednaniu.
Wydaje się jednak, że ludzie przestali ich słuchać. Nie trafiają one do serc.
Chociaż nasi poprzednicy zrobili już naprawdę bardzo wiele. Obecnie potrzeba konsekwencji.
Należy też powiedzieć, że zabrakło największego orędownika pojednania – Jana Pawła II. To jemu zawdzięczamy świątynię, przy której teraz rozmawiamy.