Kanoniczne przeszkody do zawarcia małżeństwa, cz. 5

Orzekanie o ważności małżeństwa kanonicznego, a także w innych sprawach małżeńskich przewidzianych w prawie kanonicznym, należy do wyłącznej kompetencji władzy kościelnej” [art. 10,4 i art. 10,3 Konkordatu].
Przypomnienie tych wymogów staje się konieczne, ponieważ w niektórych okolicznościach prawnych zawierane między nupturientami małżeństwo może zostać nieważnie zawarte, zwłaszcza kiedy zgoda małżeńska zostanie wyrażona w sytuacji istnienia między narzeczonymi zrywającej przeszkody małżeńskiej.
Przeszkoda uprowadzenia
Przeszkoda uprowadzenia narusza wprost wolność ludzkiego działania i decydowania. Taka sytuacja ma miejsce wówczas, kiedy kobieta zostanie uprowadzona i jest przetrzymywana przez mężczyznę lub na skutek jego zlecenia, z zamiarem zawarcia z nią małżeństwa.
Przeszkoda ustaje, gdy po uprowadzeniu kobieta zostanie uwolniona, odzyska wolność działania i rozporządzania sobą, oraz znajdując się w miejscu godnym (bezpiecznym i wolnym) następnie sama w sposób wolny od jakiegokolwiek zewnętrznego przymusu wybierze małżeństwo [por. kan. 1089 KPK]. Uprowadzenie nie musi nastąpić na skutek użycia siły fizycznej. Ma również miejsce wtedy, gdy uprowadzający posługuje się szantażem lub stosuje skuteczną presję moralną. Uprowadzający może działać bezpośrednio sam lub przez inne osoby.
Przeszkoda nie powstaje, gdy kobieta dobrowolnie ucieka z domu z mężczyzną, nawet z tym, który zapowiadał uprowadzenie, i następnie zawiera małżeństwo wbrew woli rodziców lub opiekunów prawnych. W ocenie kanonicznej decydujące jest uprowadzenie i przetrzymywanie kobiety w celu zawarcia małżeństwa, często przy użyciu siły i groźby.
Przeszkodę zaciąga sprawca czynu, choćby nie działał bezpośrednio. Przeszkoda jest czasowa, bo prawnie ustaje, kiedy kobieta zostanie uwolniona (oddzielona od sprawcy) i znajduje się w innym niezależnym miejscu. W takich okolicznościach może wówczas swobodnie wyrazić wolę poślubienia sprawcy uprowadzenia.
Dyspensa jest wówczas niepotrzebna, fundamentem bowiem zgody małżeńskiej jest wolna wola i faktyczna zgoda obydwu stron. Natomiast dyspensa jest konieczna nawet w niebezpieczeństwie śmierci, gdy uprowadzona nie została oddzielona (uwolniona) od uprowadzającego i ściśle w takich okolicznościach podjęła decyzję o jego poślubieniu. Dyspensować może ordynariusz miejsca, a w niebezpieczeństwie śmierci może łaski dyspensy udzielać kapłan lub diakon obecny przy zawieraniu małżeństwa, szczególnie zgodnie z nadzwyczajną formą kanoniczną, lub spowiednik in foro interno, zwłaszcza kiedy przeszkoda jest tajna lub kiedy zawierają małżeństwo według formy nadzwyczajnej.
Przeszkoda występku
Występek jest przestępstwem lub poważnym naruszeniem porządku moralnego lub społecznego we wspólnocie chrześcijańskiej. Dlatego w prawie kodeksowym, w kontekście zawierania małżeństwa, wyróżnia się dwa jego rodzaje, przy czym powstaje zawsze po stronie działającej osoby: 1 – kiedy ze względu na zawarcie małżeństwa z inną osobą działający zadaje śmierć współmałżonkowi własnemu lub zainteresowanej osoby [kan. 1090§1];