Niepodległa
Nie ma chyba miejsc i instytucji publicznych w Polsce, które nie przygotowywałyby się
w tym roku do bardziej niż zwykle uroczystych obchodów wyjątkowej rocznicy –
upływających w listopadzie tego roku równych stu lat od odzyskania
przez Polskę niepodległości po latach zaborów.
KATARZYNA BOCK-MATUSZYK
Kierownik Działu Badawczego Ośrodka
„Pamięć i Przyszłość”
Kazimiera Nowak, ur. w 1918 r.
ZDJĘCIA DO PROJEKTU „100 100-LATKÓW NA 100-LECIE”
We Wrocławiu takie działania realizuje również Ośrodek „Pamięć i Przyszłość”, któremu Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego powierzyło trzy ogólnopolskie projekty w ramach Wieloletniego Programu Rządowego „Niepodległa”.
Każdy z projektów realizowanych przez Ośrodek „Pamięć i Przyszłość” w ramach WPR „Niepodległa” w tym roku i w ciągu kilku kolejnych lat skierowany jest do innych grup odbiorców.
Każdy też eksponuje nieco inne wartości i wątki, składające się na bogatą przeszłość Polski i Polaków w ostatnim wieku.
„Pełnoletni 1918/2018”
Do projektu „Pełnoletni 1918/2018” zaprosiliśmy młodzież, która, korzystając z nowych technologii i multimediów, stworzy wirtualne portrety swoich przodków lub sąsiadów urodzonych równo sto osiemnaście lat wcześniej.
Szukanie informacji o tym, gdzie byli i jakie doświadczenia mieli już za sobą ci, którzy wchodzili w pełnoletność wraz z odradzającą się Polską, bez wątpienia wzbudzi wśród dzisiejszych pełnoletnich refleksję o tym, jak wielkie znaczenie dla młodego człowieka ma nie tylko osobista wolność, ale także niepodległość ojczyzny, na rzecz której warto pracować i którą warto cenić. Oparte na archiwalnych poszukiwaniach prace zostaną zamieszczone na internetowej „Mapie Pełnoletnich”, która – po nagrodzeniu młodych autorów najlepszych portretów 11 listopada br. – zostanie otwarta dla wszystkich, którzy zechcą podzielić się historiami swoich bliskich, którzy pierwsze lata swego dorosłego życia spędzili, budując niepodległą Polskę.
„100 100-latków na 100-lecie”
Bohaterami projektu „100 100-latków na 100-lecie” są natomiast najstarsi Polacy, urodzeni cały wiek temu.
Ich osobiste wspomnienia, które wraz z kilkoma instytucjami w Polsce nagrywamy i archiwizujemy, stają się pretekstem do ukazania ostatnich stu lat historii Polski przez pryzmat biografii ludzi, którzy tej historii doświadczyli.
Do tej pory udało nam się dotrzeć do ponad czterdziestu „Rówieśników Niepodległej”, którzy podzielili się z nami historiami swojego życia, a także zdjęciami, pamiątkami i dokumentami.
Będzie je można zobaczyć na wystawie w Centrum Historii Zajezdnia już od 11 listopada br., a potem w wielu miejscach Polski, gdzie stanie się ona pretekstem to kontynuacji radosnego świętowania niepodległości.
Nasi stulatkowie to wyjątkowi ludzie nie tylko ze względu na swój wiek i, nomen omen, wiekowe doświadczenie.
Niejednokrotnie są wciąż czynni zawodowo i społecznie, a entuzjazmu do nauki i poznawania świata, który tak bardzo zmienił się na ich oczach, mógłby im pozazdrościć niejeden nastolatek.
W swoich relacjach, których fragmenty zaprezentujemy na wystawie „Rówieśnicy Niepodległej”, dzielą się z nami radosnymi na ogół wspomnieniami dzieciństwa i dorastania w patriotycznej II Rzeczypospolitej, grozą wojny i trudami okresu komunizmu, kiedy oprócz podstawowych dóbr brakowało im często zwykłego zaufania do drugiego człowieka i po prostu wolności. Wyjaśniają też, czym jest dla nich niepodległość i co z perspektywy stu lat ma w życiu prawdziwą wartość.
Wśród naszych bohaterów jest m.in. o. Jerzy Tomziński, paulin z Jasnej Góry, przeor, a później generał zakonu, bliski współpracownik prymasa Stefana Wyszyńskiego i ostatni żyjący polski uczestnik Soboru Watykańskiego II, który swoje sto lat kończy w listopadzie tego roku, a który za najważniejsze wydarzenie mijającego wieku bez wahania uznał wybór Karola Wojtyły na papieża. Wspomnienia tych i kolejnych stulatków, do których dotrzemy w najbliższych latach, zostaną udostępnione w Archiwum Historii Mówionej Ośrodka „Pamięć i Przyszłość”, a także opracowane i opublikowane w książce, która stanie się wyjątkowym zapisem historii Polski od momentu odzyskania niepodległości w 1918 r.
O. Jerzy Tomziński, ur. w 1918 r.
ZDJĘCIA DO PROJEKTU „100 100-LATKÓW NA 100-LECIE”
„Listy Milenijne”
Trzeci projekt w szczególny sposób dotyka zagadnienia wolności człowieka i wartości wnoszonych do społeczeństwa przez Kościół, a związany jest z inną przypadającą w najbliższych latach, nieco mniej okrągłą rocznicą zorganizowania w 1966 r. obchodów Tysiąclecia Chrztu Polski. To doniosłe – nie tylko dla polskiego Kościoła, ale dla całego narodu – wydarzenie, odbywające się w atmosferze bezwzględnej walki komunistów z Kościołem w naszym kraju, zostało poprzedzone szczególnymi działaniami polskiego Episkopatu na arenie międzynarodowej.
Obecni na Soborze Watykańskim II wraz z Prymasem Tysiąclecia polscy biskupi wystosowali kilkadziesiąt listów-zaproszeń do episkopatów świata na uroczystości milenijne, które planowano na wiosnę kolejnego roku. Do tej pory znaliśmy dobrze treść jednego tylko listu, napisanego przez ówczesnego metropolitę wrocławskiego abpa Bolesława Kominka, skierowanego do „Niemieckich Braci w Chrystusowym Urzędzie Pasterskim”. Dokument ten, zwany Orędziem, stał się kamieniem milowym dla polsko-niemieckiego pojednania, które opierać się miało na prawdzie o wzajemnych, trudnych i naznaczonych wojną relacjach z przeszłości, i wypływać z chrześcijańskiego ducha wzajemnego przebaczenia, bez którego – zdaniem autora – nie można było godnie celebrować Tysiąclecia Chrztu Polski. Wydaje się, że list ten jest istotnym wkładem Polski, a szczególnie Wrocławia w dziedzictwo europejskie.
W projekcie badawczym „Listy Milenijne” staramy się dotrzeć do treści pozostałych ponad sześćdziesięciu listów, a także odtworzyć okoliczności ich powstania i reakcje, z jakimi się spotkały w różnych zakątkach świata.
Dotychczasowe badania pokazują, że wiele z nich, w tym list napisanych przez ówczesnego abpa Karola Wojtyłę do biskupów francuskich, niosło ze sobą indywidualne przesłania i owocowało jeśli nie utrudnionym przez komunistów przybyciem do Polski, to organizacją obchodów Milenium Chrztu Polski w wielu krajach na całym świecie i zwróceniem uwagi świata na to, czego doświadczali polscy katolicy pod władzą komunistów.
Jarosław Furgała, ur. w 1919 r., artysta rzeźbiarz
ZDJĘCIA DO PROJEKTU „100 100-LATKÓW NA 100-LECIE”
Już dzisiaj można dostrzec, że program zaproszenia Kościoła Uniwersalnego na obchody Milenium Chrztu Polski, którego ważnym elementem były listy milenijne, zawierał w sobie idee wypływające z ducha Wielkiej Nowenny i Soboru. Wszak wśród adresatów byli nie tylko biskupi z Ukrainy, Czech, ale także przedstawiciele innych wyznań – patriarcha Konstantynopola Atenagoras czy Światowa Rada Kościołów w Genewie. Opracowane naukowo listy zostaną wydane w publikacji źródłowej i staną się pretekstem do pogłębienia dyskusji m.in. nad rolą Kościoła w Polsce okresu komunizmu.
Zaprezentowane wyżej wieloletnie projekty to nie jedyne działania, które Ośrodek „Pamięć i Przyszłość” podejmuje, by przybliżyć wrocławianom i Polakom w każdym wieku tak ważną tematykę. Podczas uroczystości rocznicowych w Centrum Historii Zajezdnia oprócz wystawy „Rówieśnicy Niepodległej” i portretów „Pełnoletni 1918/2018” będzie można zobaczyć także najciekawsze prace plastyczne najmłodszych, którzy wzięli udział w kolejnej edycji naszego konkursu „Namaluj mi historię”, pod hasłem „Setne urodziny niepodległej Polski”. Z Grabiszyńskiej 184 wyruszy też jedna z kolumn Radosnej Parady Niepodległości.
Stulecie Niepodległości to znakomita okazja do odbudowywania więzi wspólnotowych, do pokazywania wszystkiego tego, co łączy i sprawia, że możemy być dumni z naszej Ojczyzny.
