Najdłuższa wojna nowoczesnej Europy

Podobnie zresztą przedstawia się sprawa z nieco późniejszą produkcją dotyczącą Górnego Śląska pt. Blisko, coraz bliżej. W obydwu filmach prawda historyczna ściera się z „prawdą czasu”, niemniej znamienne jest to, że od czasów komunistycznych nie doczekaliśmy się nowych obrazów, które pokazałyby to, co w okresie zaborów działo się na zachód od tzw. Kongresówki. A szkoda, bo z tamtej historii Polacy mogliby się wiele nauczyć.
Opisując rzeczywistość zaborów, skupiamy się często na tym, co działo się pod panowaniem rosyjskim. Nieco częściej porusza się tematy dotyczące Galicji, choć też wybiórczo akcentując okres tzw. autonomii, czyli czas od roku 1867 do I wojny światowej, przerzucając pewne powierzchowne zresztą oceny na cały okres władzy Habsburgów. Wszystko to kaleczy znakomicie nasz ogólny pogląd na tamtą rzeczywistość, nie pozostając bez wpływu na naszą świadomość historyczną.
Historia
Ziemie, o których mowa, dzieli od reszty Polski głębsza przeszłość.
Wielkopolska, Warmia i Pomorze (tzw. Gdańskie) odpadły od Polski w I, II i III rozbiorze. Sama wcześniejsza ich przynależność do Rzeczypospolitej miała różną konotację. Wielkopolska nigdy nie przestała do Polski należeć, a nawet niejednokrotnie to z niej wypływały próby jednoczenia ziem polskich w okresie rozbicia dzielnicowego.
Pomorze Gdańskie nie miało tyle szczęścia, niemniej od czasów wojny 13-letniej w XV stuleciu, wraz z przyłączoną do ziem państwa Jagiellonów dawniej pruską Warmią, pozostawało częścią państwa aż do wspomnianych rozbiorów.
Zupełnie inaczej wyglądała sprawa Śląska, który w XIV w., oprócz niewielkich skrawków, politycznie odpadł od zjednoczonej Korony i pozostawiony sam sobie trwał w walce o zachowanie resztek polskości, dopokąd się tylko dało.
Warto zauważyć, że ludowi śląskiemu tej siły witalnej starczyło aż do wieku XX, co zasługuje na ogromny szacunek. W zasadzie w okresie rozbiorów zarówno Polacy, pozostający pod zaborem rosyjskim, jak i często gardzące Słowianami polityczne elity Prus zapomniały, że w tym kraju żyją ludzie, którzy nie godzą się na wynarodowienie. Twardzi, uparci i dumni, w wieku XIX przypomnieli wszystkim o swoim istnieniu, a w XX stuleciu z bronią w ręku wyrąbali sobie nie tylko prawo do obecności w odrodzonej Polsce, ale i bycie jedną z najlepszych cząstek odbudowującego się narodu. Na pewno ich wolę walki trzeba opisywać, a o ich wysiłku nie można zapomnieć.
Wielkopolska
Wielkopolskie tradycje niepodległościowe są zupełnie inne niż te, które tak ochoczo obchodzimy przy okazji różnych rocznic. Nie ma w nich tak dużo wydarzeń spektakularnych i tragicznych. Podobnie jak na Śląsku ciężka praca, tak w Wielkopolsce jakoś tam rozsławiona organizacja gospodarcza łączy się z obroną kultury. Można dywagować, dlaczego Wielkopolanie, nie godząc się na zniknięcie w morzu niemczyzny, nie poszli drogą Kongresówki, a przynajmniej tą, którą znamy z tradycji powstańczej. Na pewno nie bez znaczenia pozostawał tu fakt, że Polacy w Wielkopolsce, nawet jeśli do nich dodać świadomą narodowo ludność Pomorza, Warmii czy nawet Śląska, co przez większość wieku XIX było więcej niż wątpliwe, nie mieliby w tej walce większych szans. Poza tym główne ośrodki przedrozbiorowej Polski, które mogłyby aspirować do funkcji służenia przy organizowaniu się wokół nich państwa, znajdowały się bądź w monarchii Habsburgów, jak Kraków i Lwów, bądź carskiej Rosji, jak Warszawa czy ewentualnie Wilno, jako dawna stolica Wielkiego Księstwa Litewskiego.
Trudno powiedzieć, jak potoczyłaby się historia, gdyby nie wojny napoleońskie, w wyniku których Prusy utraciły znaczne obszary na wschodzie, w tym Warszawę. Rzeczywistość, w której 40% ludności Prus to Polacy szczycący się tzw. większą dynamiką demograficzną, mogłaby wyglądać ciekawie.
Rzeczy jednak potoczyły się inaczej. Na pewno takiemu wyborowi Wielkopolski pomogło niedobre doświadczenie powstania w 1846 roku, jedynego zrywu Wielkopolan, który nie zakończył się sukcesem.