Biskup znakiem jedności
Biskup jest źródłem jedności w Kościele, choć zwykle myślimy o biskupie
jako o tym, który udziela sakramentu bierzmowania, sakramentu święceń
czy też przyjeżdża na wizytację do parafii.
KS. BARTOSZ TROJANOWSKI
Wrocław
Święceń kapłańskich udziela abp Józef Kupny. Wrocław, 27 maja 2017 r.
MACIEJ RAJFUR/FOTO GOŚĆ
Istotnie, są to zadania, których biskup jest zwyczajnym szafarzem lub też z mocy prawa kanonicznego zostały one jemu powierzone.
Jednak jeśli uważnie przeanalizujemy dokumenty Kościoła i wypowiedzi teologów, dojdziemy do wniosku, że pierwsze i podstawowe zadanie biskupa jest inne.
Zadania przypisane, choć nie wyłączne
Spróbujmy zrozumieć, dlaczego biskup kojarzy nam się z tymi szczególnymi wydarzeniami w życiu parafialnym. To właśnie biskup jest zwyczajnym szafarzem sakramentu bierzmowania. Jednak nie oznacza to, że bierzmowania może udzielać tylko biskup. W prawie kanonicznym istnieje możliwość posiadania takiego uprawnienia z mocy samego prawa lub też z upoważnienia własnego biskupa.
A zatem prezbiter, który posiada takie pozwolenie, może udzielać bierzmowania.
Również gdy biskup zezwala prezbiterowi na chrzest osoby dorosłej, tym samym upoważnia go do udzielenia mu pozostałych dwóch sakramentów wtajemniczenia chrześcijańskiego (bierzmowania i Eucharystii).
W prawie kanonicznym udzielanie święceń jest zastrzeżone biskupowi.
Jest to warunek do ważności, czyli gdyby szafarzem święceń nie był biskup – święcenia byłyby nieważnie udzielone.
Jednak nie zawsze tak było. W historii Kościoła znane są przypadki, że to prezbiterzy udzielali sakramentu święceń. A zatem to zastrzeżenie należy uznać za takie, które jest z ustanowienia Kościoła i które w przyszłości mogłoby ulec zmianie.
Trzecim aspektem, z którym zazwyczaj kojarzy nam się biskup, jest wizytacja kanoniczna. Jednak prawo kanoniczne pozwala, aby ten obowiązek biskup diecezjalny wykonywał osobiście lub przez biskupa pomocniczego, a nawet przez wyznaczonego przez siebie prezbitera, jeśli zachodzi jakaś uzasadniona przeszkoda. Tak więc i ten aspekt, choć zwykle łączony jest z osobą biskupa, nie zawsze musi być wypełniony przez niego samego.
Wszystkie zadania biskupa diecezjalnego
Choć w artykule pochylamy się ogólnie nad urzędem biskupa, to w tej części będziemy rozważali zadania biskupa diecezjalnego, czyli tego, który został ustanowiony pasterzem konkretnej diecezji. To podstawowy urząd, w wypadku kiedy myśli się o biskupie, ale nie jedyny, oprócz niego są jeszcze biskup koadiutor (posiada prawo następstwa na stolicy biskupiej) oraz biskup pomocniczy (wspomaga biskupa diecezjalnego w jego zadaniach, lecz nie posiada prawa następstwa), a także biskupi tytularni, którzy pełnią różne urzędy w celu jak najlepszego działania całego Kościoła, np. w dykasteriach Kurii Rzymskiej.
Zadania pasterza Kościoła lokalnego przedstawia kan. 391 §1 Kodeksu Prawa Kanonicznego: „Obowiązkiem biskupa diecezjalnego jest rządzić powierzonym mu Kościołem partykularnym; z władzą ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą, zgodnie z przepisami prawa”. Oczywiście wszystkie te zadania biskup diecezjalny może pełnić osobiście lub przez swoich wikariuszy generalnych lub biskupich, a w przypadku spraw sądowych osobiście lub przez wikariusza sądowego zwanego oficjałem. W tym krótkim stwierdzeniu dostrzegamy zatem ogrom zadań i odpowiedzialności biskupa diecezjalnego za swój Kościół partykularny. Wszystkie decyzje: ustanowienie wikariusza parafialnego czy proboszcza parafii, erygowanie nowej parafii; sprawy sądowe karne i administracyjne, a także stanowienie prawa partykularnego w celu usprawnienia działania lokalnej wspólnoty – należą do pasterza Kościoła lokalnego.
Wszyscy ci, którzy wspomagają biskupa w tych zadaniach, muszą działać w porozumieniu z nim i tylko na tej podstawie działają w jego imieniu.
Zadanie fundamentalne
Już Ignacy Antiocheński – Ojciec Kościoła z przełomu I i II w. – podkreślał w liście do Filadelfian, że „Jedno jest Ciało naszego Pana Jezusa Chrystusa, jeden jest Kielich w jedności Jego Krwi, jeden jest ołtarz, jak jeden jest Biskup”. Św. Ignacy zachęca do jedności, tak jak jedno jest Ciało i Krew naszego Pana Jezusa Chrystusa, a znakami tej jedności są ołtarz i Biskup.
Kościół nazywany jest Mistycznym Ciałem Chrystusa, a porównanie do tego Ciała i Krwi Chrystusa, które tworzą jedność, choć składają się z wielu ziaren i wielu kropel, uzmysławia nam, że Kościół również ma stanowić taką samą jedność.
Można zatem widzieć, że biskup jest przede wszystkim znakiem jedności, ale też przede wszystkim jest źródłem tej jedności.
To teologiczne znaczenie urzędu biskupa spróbujemy teraz pogłębić.
Jedność Kościoła lokalnego
W pierwszej kolejności biskup jest źródłem jedności w Kościele lokalnym, którego pasterzem został ustanowiony.
Jego biskupi pomocniczy, choć posiadają swoje stolice tytularne, jednak w tym zadaniu wspierają biskupa diecezjalnego, gdyż ich zadania duszpasterskie są skierowane do ludu Bożego danej wspólnoty lokalnej. Gromadzenie się na Eucharystii to w istocie gromadzenie się wokół ołtarza i wokół biskupa lub prezbitera, którego do wspólnoty parafialnej posłał biskup. Świadomość tego, że podczas sprawowania Eucharystii w sposób szczególny uwidacznia się jedność wszystkich członków Kościoła, nie może ograniczyć się do tych, którzy są zgromadzeni w świątyni. Uczestnicząc we Mszy św., przyjmując Ciało Chrystusa, tworzymy jedno z Nim oraz z wszystkimi braćmi i siostrami. Znakiem tej jedności jest właśnie biskup jako pasterz wspólnoty, która zwana jest Kościołem lokalnym.
Biskup znakiem jedności z innymi Kościołami lokalnymi
Biskup diecezjalny jest także znakiem jedności między Kościołem lokalnym, którego jest pasterzem, a innymi Kościołami lokalnymi. Ta jedność uwidacznia się w łączności ze Stolicą Świętą. Jedność z Papieżem, którą pielęgnuje biskup, powoduje łączność ze wszystkimi Kościołami, które są w łączności z Następcą Piotra. W ten sposób w tej jedności doświadczamy Kościoła katolickiego również w naszej wspólnocie lokalnej. Przecież podczas Eucharystii modlimy się za Papieża oraz za biskupa diecezjalnego. Każdy biskup jest członkiem Kolegium Biskupów.
W nim biskupi wraz z Papieżem mogą stanowić prawa dla całego Kościoła katolickiego. To właśnie Kolegium Biskupów jest spadkobiercą Kolegium Apostołów. Z tego powodu biskupi są nazywani następcami Apostołów.
Warto uświadomić sobie, że to właśnie biskup jest znakiem jedności Kościołów partykularnych i całego Kościoła. Biskup został ustanowiony z woli Bożej i postanowienia Stolicy Świętej głową lokalnego Kościoła i zadanie jedności lokalnej wspólnoty z innymi Kościołami lokalnymi w celu tworzenia jednego, świętego, powszechnego i apostolskiego Kościoła jest przede wszystkim przed Nim postawione. Jednak to nie jest wyłącznie zadanie biskupa. On jest znakiem tej jedności, ale troska o jedność Kościoła to zadanie każdego wierzącego – zarówno duchownego, jak i świeckiego.
Troska o jedność
W jaki sposób możemy troszczyć się o jedność naszego Kościoła lokalnego i o jedność Kościoła katolickiego?
Przede wszystkim musimy troszczyć się o to, by gromadzić się wokół ołtarza i wokół biskupa. To znaczy, że musimy być świadomi, że jedność jest uwarunkowana pełnieniem woli pasterza Kościoła lokalnego. Wsłuchiwaniem się w Jego nauczanie, wypełnianiem jego postanowień. Ten kto twierdzi, że wie lepiej, że ma inny pomysł, tak naprawdę burzy jedność i nie troszczy się o owczarnię. Wszyscy prezbiterzy tworzą jedno prezbiterium w łączności ze swoim biskupem. Pięknie jest to widoczne podczas Mszy Krzyżma, kiedy to prezbiterzy gromadzą się na Mszy św. ze swoim biskupem i odnawiają przyrzeczenia kapłańskie. Kiedy wierni gromadzą się wokół prezbiterów, powinni mieć świadomość, że gromadzą się wokół tego, który jest przedstawicielem biskupa w lokalnej społeczności, który z jego mandatu wypełnia funkcje duszpasterskie. Wypełnianie tych zadań to nie tylko posługa sakramentalna, ale przede wszystkim jedność w działaniu i jedność w nauczaniu.
Modlitwa za pasterza swojego Kościoła partykularnego
Modlitwa ma wielką moc, a przez to jest wielkim darem. Przed każdym biskupem postawione jest niełatwe zadanie budowania jedności w Kościele lokalnym i prowadzenia tej zjednoczonej wspólnoty do Królestwa Niebieskiego. Każdy z nas powinien być świadomy, że całe posługiwanie biskupa należy otoczyć modlitwą.
Owszem, modlimy się za biskupa diecezjalnego w trakcie Eucharystii, ale pamiętajmy też o biskupie w naszych osobistych modlitwach. Taka modlitwa jest znakiem naszego pragnienia bycia w jedności z nim, wspólnego z nim działania dla dobra Kościoła lokalnego i Kościoła Powszechnego. W ten sposób będziemy także realizowali wolę Jezusa skierowaną do Ojca i wyrażoną wobec Apostołów, aby stanowili jedno (por. J 17, 22).
