Bukoliki biblijne

Ponieważ pochodzę ni to z miasta, ni to ze wsi, obie te tęsknoty są bliskie mojemu sercu. Ich doskonałe spełnienie odnalazłam dopiero w 2013 r., podczas jednej z pierwszych moich wypraw do Izraela. Spędziłam wówczas miesiąc na intensywnym kursie języka hebrajskiego, zwanym Ulpanem, w samej Jerozolimie, a więc mieście (na dodatek świętym!). Uniwersytet Hebrajski zakwaterował mnie w tamtejszym akademiku, w jednym z wielu wysokich budynków w kolorze doskonale komponującym się z piaskami pustyni – w samym centrum Kefar haStudentim, czyli w wiosce studenckiej. Można więc powiedzieć, że miałam okazję pomieszkać na wsi w samym sercu świętego miasta!
Nawet jeśli owa wiejskość sprowadzała się wyłącznie do warstwy językowej.
Bóg – rolnik czy pasterz?
Choć idea wiosek studenckich starożytnym pisarzom była obca, obrazy z życia wiejskiego są na kartach biblijnych wszechobecne i – co ciekawe – pojawiają się w bardzo różnych kontekstach. Wspomnijmy na początek, że Stwórca ukształtował człowieka w samym sercu ogrodu Eden, który ten miał doglądać i uprawiać. Dlaczego więc woń palonego przez Abla mięsa bardziej podobała się Bogu niż ofiara z płodów rolnych Kaina (Rdz 4)? Uprzywilejowanie pasterskiego trybu życia nietrudno dostrzec już w warstwie językowej Starego Testamentu. Na jego kartach znacznie częściej i precyzyjniej mówi się o pasterzach i stadach, nad którymi ci sprawowali pieczę, niż o polach i rolnikach…
Sam Bóg określany jest mianem Pasterza (Ps 23), nigdy rolnika – a Dobrym Pasterzem staje się na kartach Ewangelii Janowej Pan Jezus, którego pierwsi chrześcijanie chętnie przedstawiali jako młodzieńca dźwigającego na swych barkach baranka – tzw. moschoforosa.
Problem relacji pastersko-rolniczej jest o tyle ciekawy, że to właśnie praca na roli była wyznacznikiem rozwoju i awansu cywilizacyjnego, oznaczała bowiem przejście od koczowniczego do osiadłego trybu życia, zwanego przez specjalistów rewolucją neolityczną (10–4 tys. przed Chr.).
Najlepiej tę kwestię obrazuje mezopotamska dysputa między ziarnem i owcą (sic!), którą badacze datują na III tys. przed Chr. Debata dotyczyła korzyści płynących z hodowli owiec i uprawy jęczmienia, ostatecznym zaś i decydującym ciosem okazał się dla owcy argument ziarna o możliwości wyprodukowania zeń piwa, którego ekwiwalentem w świecie śródziemnomorskim było wino. Nikt nie pisał o nim piękniej niż autor Pieśni nad Pieśniami.
Idylla i romanse
Każdy, kto choć raz odwiedził usłane soczystą zielenią góry i doliny Galilei, nie zdoła wyobrazić sobie lepszego miejsca pod uprawę zbóż, soczystych warzyw i owoców – a więc także winogron. To właśnie winne latorośle stały się tłem niezwykłej biblijnej sceny miłosnej, której na imię Szir haSzirim. Te iście leśmianowskie, jakby żywcem wyjęte z Malinowego chruśniaka, choć jeszcze subtelniejsze, sceny przeplatane są prawdziwie sielankowymi obrazami wiejskimi, pośród których kwitnie miłość Oblubieńca i Oblubienicy.
Zakochani „wędrują w pola”, „śpieszą do winnic”, doglądają winnych krzewów i granatowców (Pnp 7, 12-13).
Można odnieść mylne wrażenie, że ostre niczym miecz słowa Boga po rajskim upadku – „przeklęta niech będzie ziemia z twego powodu: w trudzie będziesz zdobywał od niej pożywienie dla siebie po wszystkie dni twego życia.