ZIEMIA ŚWIĘTA W PYTANIACH
Gdzie rodził się współczesny judaizm? Tyberiada i Seforis
Miasto założone zostało w latach dwudziestych I stulecia
przez Heroda Antypasa na cześć Tyberiusza. Pierwszymi mieszkańcami
Tyberiady byli poganie. Żydzi nie mogli się tu osiedlać, gdyż
miasto powstało na szczątkach dawnego cmentarza,
a tego zakazywało żydowskie Prawo.
KS. MARIUSZ ROSIK
Wrocław
Kościół pw. św. Piotra w Tyberiadzie nad Jeziorem Galilejskim.
Dziedziniec kościoła zdobi rzeźba przedstawiająca pierwszego
papieża, kopia figury watykańskiej
HENRYK PRZONDZIONO/FOTO GOŚĆ
W czasie pierwszego powstania żydowskiego (66–73 po Chr.) założono fortyfikacje, jednak okazały się niepotrzebne, gdyż mieszkańcy rychło się poddali.
Ośrodek rabinacki, miejsce powstania Miszny
Po upadku świątyni jerozolimskiej w 70 roku do Tyberiady przeniósł się Sanhedryn i z czasem miasto stało się znanym ośrodkiem rabinackim.
Tyberiada stała się kolebką judaizmu rabinicznego, czyli judaizmu pozbawionego świątyni jerozolimskiej. To tu właśnie, a także w Seforis, działał Jehuda ha-Nasi – kompilator Miszny.
Czym dokładnie jest ten pomnik religijnej literatury żydowskiej? Miszna to komentarz do Tory, czyli Pięcioksięgu.
Zapisano w nim tak zwaną tradycję ustną, co do której żydzi wierzą, że pochodzi od Mojżesza, choć nie została zapisana w Biblii. Miszna ma charakter filozoficzno-prawny. Przede wszystkim jest zbiorem tradycji nauczania rabinów oraz praktyk religijnych żydów.
Choć powstała u początku III stulecia, zapisane w niej tradycje obejmują okres od II wieku przed Chr. do czasów redakcji dzieła. W przedziale tym mieści się okres życia i działalności Jezusa. Dzieło podzielone jest na sześć części i zawiera trzydzieści sześć traktatów.
Zadziwiające, że ponad połowa treści w nim zapisanych dotyczy kultu sprawowanego w świątyni, która w chwili powstania Miszny od ponad 130 lat już nie istniała. Akcentowanie świętości przybytku ma jasno określony cel: w chwili, gdy świątynia już nie istnieje, to naród izraelski ma stać się święty i całkowicie podporządkowany woli Boga.
Talmud
Paralelnym do Miszny zbiorem była Tosefta, zawierająca dodatki, a także uzupełnienia tej pierwszej.
Zawiera identyczne porządki oraz traktaty jak Miszna, z wyjątkiem czterech z nich. Komentarze do Miszny, które zaczęły powstawać od III wieku po Chr., zapisane zostały w Gemarze.
Ponieważ opracowywano je w dwóch różnych ośrodkach, w Palestynie i Mezopotamii, stąd Talmud, który powstał jako połączenie Miszny z Gemarą, istnieje w dwóch wersjach. Są to Talmud Jerozolimski, który datuje się zazwyczaj na wiek IV, oraz Talmud Babiloński, datowany na pierwsze lata wieku VI. A wszystko to wzięło początek w Tyberiadzie.
Nieco na południe od Tyberiady przeprowadzono wykopaliska. Archeolodzy odkryli szczątki stadionu, a także synagogi oraz zamku Heroda Antypasa.
Gdy chodzi o wątek chrześcijański historii miasta, wiadomo, że nawrócony Żyd o imieniu Józef w IV stuleciu wybudował tu kościół. Za czasów muzułmańskich został on przekształcony w meczet, jednak od XIX wieku jest w rękach franciszkanów.
Prezbiterium kościoła jest trójkątne i ma symbolizować łódź wywróconą na brzegu jeziora. W ten sposób nawiązuje się do wezwania kościoła – św. Piotra. Na dziedzińcu stoi statua pierwszego papieża; jest to kopia watykańskiej figury. Z poloników warto zwrócić uwagę na wizerunek Matki Bożej Częstochowskiej.
Dziś Tyberiada jest jednym z głównych ośrodków rekreacyjnych Izraela.
Ze znajdujących się tu zabytków uwagę przykuwają fragmenty potężnych murów obronnych pochodzących z czasów wypraw krzyżowych, a także ruiny synagogi wzniesionej w IV wieku.
Seforis – miejsce urodzenia św. Anny
Z historią judaizmu rabinicznego wiąże się także Seforis. Biblia nie wspomina o tym mieście, jednak według starożytnej tradycji chrześcijańskiej właśnie tu urodzić się miała św. Anna, matka Najświętszej Maryi Panny.
Hebrajska nazwa miasta brzmi: Cippori, natomiast pod panowaniem rzymskim znano je jako Diocezarea, na cześć Augusta. Historyk żydowski Józef Flawiusz określa je pięknym mianem „perły całej Galilei”.
W Seforis mieszkał przez pewien czas wspomniany Jehuda ha-Nasi, twórca Miszny. Miasto stało się także centrum ożywionej dyskusji pomiędzy żydami a judeochrześcijanami.
W VI stuleciu stało się stolicą biskupią.
W tym czasie do wspólnoty chrześcijańskiej w Seforis należeli także poganochrześcijanie.
Kościołem, który pierwotnie wzniesiony był przez krzyżowców, opiekują się obecnie franciszkanie. To oni niegdyś prowadzili tu prace wykopaliskowe.
Ich rezultatem jest odkrycie na południu miasta mozaikowej posadzki z hebrajską inskrypcją, która wymienia imię Judy – przypuszczalnego fundatora budowli. Archeolodzy udostępnili do zwiedzania także cardo maximus, ruiny głównej ulicy dawnego miasta, a także fragmenty teatru rzymskiego oraz szczątki dawnego kościoła pod wezwaniem św. Anny z dobrze zachowaną absydą. Siostry zakonne św. Anny prowadzą w mieście sierociniec.
Z połowy XVIII stulecia pochodzi zamek, który dumnie wznosi się nad miejscowością.
W następnym numerze
dowiemy się, komu dopisuje szczęście?
