DOLNOŚLĄSCY KAPŁANI
Niezwykle pracowity, cierpliwy i dobry
Biskup profesor Wincenty Urban (1911–1983)
– biskup pomocniczy wrocławski, profesor zwyczajny, historyk Kościoła, wykładowca
uniwersytecki, twórca wrocławskiej szkoły historii Kościoła.
KS. ZDZISŁAW LEC
Wrocław
Bp Wincenty Urban
ARCHIWUM PRYWATNE KS. ZDZISŁAWA LECA
Rodzicami Wincentego byli rolnik Antoni Urban i Maria z d. Ziemba. Wincenty miał starsze rodzeństwo – braci Stanisława, Ludwika i Franciszka oraz siostrę Apolonię.
Urodził się 13 lutego 1911 r. w Grodzisku Dolnym k. Przeworska. Do szkoły czteroklasowej uczęszczał w Chałupkach Demblańskich. Do Państwowego Gimnazjum im. Bolesława Chrobrego uczęszczał w Leżajsku. W 1931 r. ukończył gimnazjum, uzyskując z wyróżnieniem świadectwo dojrzałości. W tym samym roku wstąpił do Arcybiskupiego Seminarium Duchownego we Lwowie.
Wtedy też podjął studia na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Jana Kazimierza.
Był aktywnym i wyróżniającym się klerykiem. Bardzo lubił książki.
Był prezesem Koła Abstynentów, pisząc i publikując artykuły poświęcone tej tematyce. W 1935 r. uzyskał magisterium z teologii na podstawie pracy Myśl unijna w Polsce w drugiej połowie XVI wieku. Promotorem Jego pracy magisterskiej był ks. prof. Józef Umiński. 28 czerwca 1936 r. w katedrze lwowskiej przyjął święcenia kapłańskie z rąk abp. Bolesława Twardowskiego.
Działalność duszpasterska
Po święceniach ks. Wincenty Urban pracował do końca II wojny światowej w duszpasterstwie archidiecezji lwowskiej i przygotowywał jednocześnie pracę doktorską. Był wikariuszem i katechetą najpierw w Sokolnikach (1936–1938), potem w Biłce Szlacheckiej (1938–1939), a następnie Kamionce Strumiłowej (1939–1940).
W 1939 r. chciał bronić swoją pracę doktorską, ale do tego jednak nie doszło.
Następnie w latach 1940–1945 pełnił funkcję proboszcza w Białce Szlacheckiej k. Lwowa. W 1945 r., po zakończeniu wojny, skorzystał z możliwości i przybył na Śląsk. Kilkanaście miesięcy duszpasterzował jako wikary w parafii Grodziec k. Opola.
Droga do profesury i działalność dydaktyczna
W październiku 1946 r. ks. Wincenty Urban przybył do Wrocławia.
Już w grudniu tegoż roku administrator apostolski Dolnego Śląska ks. dr Karol Milik, znając zamiłowanie do książek ks. Wincentego, mianował go dyrektorem Archiwum i Muzeum Archidiecezji Wrocławskiej oraz Biblioteki Kapitulnej. Tę funkcję z wielkim poświęceniem, oddaniem i zaangażowaniem Wincenty Urban pełnił bez przerwy najpierw jako ksiądz, a potem jako biskup aż do końca życia, oddając nieocenione zasługi dla tych instytucji.
Pracę doktorską z zakresu teologii pt. Konwersja Melecjusza Smotrzyckiego polemisty i dyzunickiego arcybiskupa połockiego w latach 1620–1627 ks. Urban obronił na Uniwersytecie Warszawskim w 1947 r. Na tym stopniu naukowym jednak nie poprzestał.
Dążył bowiem do habilitacji. I w tym przypadku, podobnie jak przy doktoracie, musiał uzbroić się jednak w wielką cierpliwość i pokonać bardzo wiele różnych trudności. Otóż w 1950 r. pracę habilitacyjną pt. Leopold hrabia Sedlnicki, książę biskup wrocławski 1836–1840 na tle dziejów Kościoła na Śląsku w pierwszej połowie XIX wieku przedłożył on na Wydziale Teologicznym UJ w Krakowie. 26 lutego 1953 r. ks. dr Urban wygłosił nawet wykład habilitacyjny i uzyskał miano docenta UJ. Jednakże wkrótce potem doszło do likwidacji Wydziału Teologicznego UJ, a ks. dr Urban nie zdążył w przewidzianym terminie wydać drukiem swojej pracy habilitacyjnej i nie doszło do zatwierdzenia stopnia doktora habilitowanego.
Dopiero jako biskup ks. Urban uzyskał zatwierdzenie habilitacji. Stało się to bowiem dopiero w 1971 r. na Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie. Potem, w 1975 r., tytuł profesora nadzwyczajnego bp. Urbanowi nadała Rada Państwa, a następnie w 1982 r. ta sama instytucja nadała mu tytuł profesora zwyczajnego.
Obfita, rozległa i bardzo pracowita była także działalność dydaktyczna Wincentego Urbana. Już w 1947 r. zaczął wykładać historię Kościoła, patrologię i sztukę sakralną w Seminarium Duchownym we Wrocławiu i powstałym później Papieskim Fakultecie Teologicznym we Wrocławiu.
PRZYCZYNIAŁ SIĘ DO
PROMOWANIA MŁODEJ
KADRY NAUKOWEJ.
NA PROWADZONE
PRZEZ NIEGO
SEMINARIUM NAUKOWE
UCZĘSZCZAŁO BARDZO
WIELU STUDENTÓW,
KTÓRYCH PRZYCIĄGAŁ
ROZLEGŁĄ WIEDZĄ,
ZNACZNYM POCZUCIEM
HUMORU I WIELKĄ
DOBROCIĄ.
Od 1949 do 1961 r. wykładał w Seminarium Duchownym w Nysie. Natomiast jako biskup wykładał także na Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie.
Jako wykładowca dogmatyki, historii Kościoła, liturgiki, Pisma Świętego i zagadnień dotyczących ślubów zakonnych wiele czasu w latach od 1947 do 1983 (to jest do śmierci) poświęcał siostrom zakonnym ze Zgromadzenia św. Elżbiety w domu zakonnym we Wrocławiu.
Wypromował 4 doktorów, 18 licencjuszy rzymskich i 56 magistrów. Uważa się powszechnie, że bp prof. Wincenty Urban był twórcą wrocławskiej szkoły historyków Kościoła. Jego uczniami i wychowankami byli m.in. księża profesorowie: Józef Swastek, Józef Mandziuk, Józef Pater i Zdzisław Lec.
Posługa biskupia
Droga ks. Urbana do biskupstwa nie była tak „wyboista” jak ta do profesury.
Już bowiem w 1952 r. został włączony do grona kanoników kapituły katedralnej.
W 1959 r. został mianowany papieskim prałatem domowym. W tym samym roku 1959, dnia 25 października, otrzymał nominację na biskupa tytularnego Abitine i został przeznaczony do pomocy ordynariuszowi archidiecezji wrocławskiej. Ks. Urban święcenia biskupie przyjął w katedrze wrocławskiej dnia 7 lutego 1960 r.
Imponujący jest zakres Jego duszpasterskiej posługi biskupiej. Jak podaje ks. prof. Józef Mandziuk (Słownik księży pisarzy archidiecezji wrocławskiej 1945–1992, Warszawa 1997), bp Wincenty Urban „w ciągu 24 lat posługi biskupiej przeprowadził wizytację kanoniczną w 68 dekanatach, wygłosił około 23 tysięcy kazań, udzielił bierzmowania około 300 tys. osób”. Biskup Urban zaliczany jest do najwybitniejszych kaznodziejów archidiecezji wrocławskiej.
Warto także zauważyć, że wielkie wrażenie wywoływały Jego kazania pogrzebowe.
Brał udział w pracach Soboru Watykańskiego II, uczestnicząc w jego czwartej sesji. W latach 1974–1976, kiedy archidiecezja wrocławska oczekiwała na nowego ordynariusza, bp Urban z powodzeniem sprawował funkcję wikariusza kapitulnego. Należał do uczestników XLI Międzynarodowego Kongresu Eucharystycznego, który w 1976 r. odbył się w Filadelfii. W Episkopacie należał do Rady Naukowej. Przez długie lata był przewodniczącym ogólnopolskiej Sekcji Profesorów i Wykładowców Historii Kościoła. Miał znaczący wpływ na działalność Polskiego Towarzystwa Teologicznego. Należał do Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego.
Twórczość pisarska
W cytowanej już publikacji ks. J. Mandziuka zostało przedstawionych 530 publikacji Wincentego Urbana, wydanych drukiem w latach 1933–1983.
Pośród nich jest 28 książek i 6 skryptów powielonych dla słuchaczy. Pierwsza książka została wydana drukiem w 1948 r., a ostatnie trzy w roku 1983.
Ich tematyka jest bardzo różnorodna.
Autor pisał o kościołach, Archiwum i Muzeum Archidiecezjalnym we Wrocławiu, parafii w Białce Szlacheckiej.
Przedstawiał wybitne postacie, jak np. osobę ks. prof. Szczepana Szydelskiego (1872–1967) czy wielu księży repatriantów. Kilka Jego książek dotyczy tematyki kaznodziejskiej oraz kultu Matki Bożej i św. Elżbiety. Niewątpliwie do największych osiągnięć naukowych zaliczyć należy syntetyczne dzieła dotyczące historii (archi)diecezji wrocławskiej. Oprócz tego pięć z Jego „opasłych” skryptów dotyczy historii Kościoła powszechnego, a szósty patrologii.
W latach 1933–1939 swoje artykuły ks. Urban publikował w czasopiśmie Życie Katolickie. Potem, po II wojnie światowej, w: Homo Dei, Wiadomościach Kościelnych, Wiadomościach Duszpasterskich, czasopiśmie Sobótka, Nasza Przeszłość, Collectanea Theologica, Ateneum Kapłańskie, Wiadomości Urzędowe Administracji Śląska Opolskiego, Przegląd Powszechny, Słowo Powszechne, Tygodnik Powszechny, WTK, Sprawozdanie Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego, Ruch Biblijny, Archeion, Głos Katolicki, Sprawozdanie z Czynności Wydawniczych TN KUL, Roczniki Teologiczno-Kanoniczne, Polonia Sacra, Przegląd Zachodni, Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne, Wiadomości Archidiecezjalne Warszawskie, Przewodnik Katolicki, Prawo Kanoniczne, Studia theologica Varsoviensia, Miesięcznik Diecezji Gdańskiej, Colloquium Salutis, Hagiografia Polska, Encyklopedia Katolicka, Gość Niedzielny, W Drodze, Polski Słownik Biograficzny, Studia Płockie, Studia Antiqua Christiana, Studia Claromontana. Biskup profesor zwyczajny Wincenty Urban imponował niezwykłą i niespotykaną pracowitością. Tłumnie garnęli się do niego klerycy, księża i siostry zakonne. Wszystkich fascynowało Jego wielkie poczucie humoru i dobroduszność. Był przy tym bardzo wyrozumiały i cierpliwy.
